Al sinds Lubbers wordt er te weinig geïnvesteerd in het hoger onderwijs, maar nu dreigt men ook nog de basisbeurs af te schaffen. Het collegegeld, boeken, huur en levensonderhoud etc vormen al een forse investering. Daarom is het een slecht idee om het hoger onderwijs door nog meer financiële prikkels nog minder toegankelijk te maken. Studenten bezetten in diverse steden collegezalen en universiteitsgebouwen en terecht. Hoewel dit en voorgaande kabinetten altijd hun mond vol hebben van de kenniseconomie, blijft het altijd bij een mondelinge belijdenis. Het volgende onzalige plan is om de basisbeurs in te ruilen voor een 'sociaal leenstelsel'. Dat klinkt mooi, want het is een sociaal stelsel, maar is de facto gewoon een keiharde bezuiniging op het hoger onderwijs welke eufemistische naam je er ook aan geeft. Bovendien is het een maatregel die de minst draagkrachtige potentiële studenten zal raken, want die moeten hoe dan ook duizenden toekomstige euro's per jaar extra investeren. En juist zij zullen hun beslissing om al dan niet te gaan studeren hier eventueel door laten beïnvloeden.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Nederland kent een aantal subsidies die vooral ten goede komen aan de wat beter gesitueerden. De hypotheekrenteaftrek is daarvan de bekendste. Maar de studiefinanciering is een goede tweede. Het is dus niet meer dan logisch dat de stufi wordt meegenomen bij de zoektocht naar mogelijkheden om te bezuinigen.
Het tegenargument is natuurlijk dat de drempel naar het hoger onderwijs verhoogd wordt. Maar studenten met minder vermogende ouders hebben vanaf het ontstaan van de basisbeurs al moeten bijlenen om rond te komen, of er een baan naast nemen. Voor hen zal nog meer lenen niet de drempel naar het hoger onderwijs verhogen. Dat zal hoogstens gelden voor de groep die naast de beurs door hun ouders onderhouden worden of werken. Maar is het werkelijk een groot probleem als zij wat moeten lenen?
Sterker nog, misschien is de drempel naar het hoger onderwijs momenteel wel te laag. Minister Plasterk constateerde onlangs de het stelsel uit zijn voegen barst. Op naar een stelsel van hoger onderwijs waarin de motivatie om kennis op te doen vele malen zwaarder weegt dan de vrees om een studieschuld op te lopen.
Blijkbaar toch iemand met visie in het kabinet. Nou heeft Ernst Hirsch Ballin best een visie op de politiestaat en André Rouvout op de achter-de-voordeurstaat, maar los daarvan lijken de laatste twee jaar van Balkenende IV net zo grijs te worden als Geenstijl ze al vanaf het begin betitelde. Proberen het hoofd boven water te houden zolang de crisis duurt. Misschien met uitzondering van de AOW-leeftijd geen grote hervormingen of plannen die nog uitgewerkt moeten worden. Behalve Ronald Plasterk. Hij pleit onverwacht voor een opheffing van het huidige stelsel van hoger onderwijs. Hulde voor de mediagenieke man-met-de- hoed.
Als op een universiteit vijfhonderd studenten per jaar beginnen aan een studie psychologie, kan je echt niet meer spreken van universitair onderwijs as we know it. Tegelijkertijd kun je niet doorgaan met ingewikkelde halve promoties op HBO-scholen. Promoties onder lectoren die geen hoogleraar mogen heten omdat de weledelgestrenge heren op de Alma Maters anders op hun pik getrapt worden. Het voorgestelde onderzoek van Plasterk is dan ook een prima plan. Anno 2009 zijn universiteiten niet meer uitsluitend de plekken waar excellent onderwijs gegeven wordt, gericht op serieuze academische verdieping en onderzoeksvaardigheden. Niet dat dat ooit echt zo geweest is, maar dat is wat anders.
De door Plasterk voorgestelde diversificatie is niet alleen nodig om studenten de juiste plek te bieden, zoals hij zelf zegt. Het is ook nodig om de universiteiten en hogescholen beter te maken. Universiteiten moeten op de eerste plaats veel en veel kleiner worden. Schrap allerlei HBO-studierichtingen van het universitaire curriculum en biedt studenten een wezenlijk academische opleiding aan. Die is niet per se beter dan een HBO-opleiding. Dat idee moet er dan wel uit natuurlijk. Wel is die opleiding veeleisender en vooral anders. Tegelijkertijd kun je sommige HBO-opleidingen moeilijker maken. Wat nu academische vaardigheden heten, kun je prima onderwijzen zonder de vaak geforceerde combinatie van onderzoek en onderwijs.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
“Het is niet langer belangrijk wie er met een oplossing komt en waar de oplosser woont. En ook de opleiding die de oplosser heeft genoten wordt steeds minder relevant.”
(Tim van Opijnen, Science Palooza, de Volkskrant)
De globalisering trekt zich niets aan van heersende gedachten of een economische crisis. Neem bijvoorbeeld het al een hele tijd onomstreden idee dat niets beter is voor je toekomst dan een afgeronde hogere opleiding. Niet alleen is het salaris van hogeropgeleiden gemiddeld hoger, ze zijn ook nog eens gezonder. En vooruit, hier en daar loopt dan een Bill Gates rond als uitzondering. Welnu, de globalisering, natuurlijk eerst die van technologische ontwikkelingen, begint ook dit heersende idee op losse schroeven te zetten.
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.