Wat de groene beweging nodig heeft is niet meer denkkracht, maar meer daadkracht

van Sara Van Rompaey en Seppe De Meulder, eerder verschenen in tijdschrift ‘De Helling, (redactie Wetenschappelijk Bureau GroenLinks) Het is een vergissing om de hoop op een ecologische omwenteling te zoeken in specifieke maatregelen of een uitgestippelde route. Hoop is niet het resultaat van de openbaring van een utopie, maar van verzet tegen de noodtoestand. Wie droomt van een ander economisch systeem moet daar zijn waar het huidige systeem ravages aanricht. 1 november 1755, Lissabon. De kerken van de hoofdstad van Portugal zitten stampvol gelovigen die Allerheiligen vieren. Omstreeks kwart voor tien begint de aarde minutenlang te beven. De beving wordt gevolgd door een tsunami en een brand die bijna heel Lissabon vernietigt. Meer dan een derde van de bevolking van Lissabon laat het leven, 85 procent van de gebouwen wordt vernield. De schade blijft niet beperkt tot Lissabon. Grote delen van Portugal worden getroffen. De schokgolven van de aardbeving zijn voelbaar door heel Europa en Noord-Afrika. ‘Op de aardbeving volgde een geestbeving’ schrijft Philipp Blom in een essay voor De Groene Amsterdammer. De aardbeving van Lissabon moet zowat de meest besproken natuurramp in de westerse geschiedenis zijn. Was het dominante denkkader voordien al wat aan het wankelen gebracht, dan ging het na de aardbeving daveren op zijn grondvesten. ‘Het verhaal over 1755 gaat niet over een aardbeving, maar over de crisis van een collectief verhaal’, aldus Blom. Als er een God is, zo verwoordde de invloedrijke filosoof Leibniz het dogma van zijn tijd, dan is het een volmaakte God. En als die God de wereld geschapen heeft, dan moet deze wereld de beste van alle mogelijke werelden zijn. Voor de Franse filosoof Voltaire was de aardbeving het breekpunt om dit geloof definitief af te vallen. Als een volmaakt rechtvaardige en almachtige God deze wereld heeft geschapen, hoe verklaar je dan dat Hij zo’n afgrijselijk grote ramp laat plaatsvinden, en dat uitgerekend in het ultrakatholieke Portugal? In zijn roman Candide ou l’optimisme stak Voltaire de draak met de manier waarop Leibniz trachtte recht te praten wat krom is. Hij voerde er het personage Pangloss op, naar het beeld van Leibniz. Pangloss was huisleraar op het kasteel van baron van Thunderten-Tronck en doceerde de metafisico-theologocosmo-goedgelovigologie. ‘Het is een feit’, zo vertelt Pangloss, ‘dat de dingen niet anders kunnen zijn dan zij zijn, want daar alles gemaakt is met een doel, is alles noodzakelijkerwijs gemaakt voor het beste doel. Merk op dat neuzen zijn geschapen om brillen te dragen; wij dragen dan ook een bril.’ In enkele zinnen wordt hier de essentie van het teleologische denken samengevat. Telos is het Griekse woord voor doel. Teleologische denkers gaan ervan uit dat alles veroorzaakt wordt door een hoger gelegen doel. Dat zelfs een ramp als de aardbeving in Lissabon noodzakelijk zou zijn om een hoger gelegen doel te bereiken, was echter voor heel wat mensen moeilijk te aanvaarden. ‘Als dit de best mogelijke wereld is, hoe moeten die andere dan wel niet zijn?’, vraagt Candide, het hoofdpersonage in de roman van Voltaire, zich dan ook af nadat de aarde met een verschrikkelijk geraas begon te beven. Markt versus klimaat Flashforward naar 14 juli 2021, België. De regen valt met bakken uit de lucht. Rivieren treden buiten hun oevers; riolen lopen over. Op sommige plaatsen stijgt het water tot twee meter hoog. Auto’s drijven alle kanten op; huizen verzakken; mensen worden meegesleurd door het kolkende water. De schade is niet te overzien. Met dank aan de ontwikkeling van de wetenschap weten we vandaag dat de hevige regenval geen noodlot was, maar alles te maken heeft met klimaatopwarming. Extreme weerfenomenen hebben altijd bestaan, maar hoe verder we de klimaatontwrichting laten escaleren, hoe vaker en heviger ze zich zullen voordoen. Dat legt ook hoogleraar geografie aan de KU Leuven Nicole Van Lipzig uit. ‘Warmere lucht’, aldus Van Lipzig, ‘houdt meer waterdamp vast. Honderd jaar geleden zou een gelijkaardig regenfront waarschijnlijk niet zo extreem veel neerslag hebben gegeven. (...) Alleen een reductie van de uitstoot van broeikasgassen kan maken dat de situatie niet verder verslechtert.’ Vier maanden na de ramp schrijft Maarten Boudry, ongetwijfeld één van de bekendste filosofen van onze taalregio, een boek over klimaatverandering getiteld Waarom ons klimaat niet naar de knoppen gaat (als we het hoofd koel houden). Over de reden om dit boek te schrijven is hij duidelijk: ‘De afgelopen jaren groeide de dreiging van een klimaatcatastrofe uit tot dé voornaamste bron van vooruitgangscepticisme in ons tijdperk.’ Volgens Boudry is dit scepticisme gevaarlijk. In zijn ogen is klimaatopwarming vooral ‘de moeder van alle nevenkwalen van de vooruitgang’. De sleutel van het argument ligt hier in het woord ‘nevenkwaal’. Boudry ziet klimaatopwarming niet als een symptoom van een ziek systeem maar als een externaliteit, een probleem waarop de markt een oplossing moet vinden. De natuur is hierbij niet de essentie van ons leven, maar een wereld die buiten onszelf staat. ‘We moeten niet vervallen in fatalisme en geen remedies bedenken die erger zijn dan de kwaal’, herhaalt hij dé oneliner van verzameld rechts in het klimaatdebat. Het systeem zelf mag niet in vraag worden gesteld, dat is de expliciete inzet van zijn boek. Boudry is een uitgesproken vertegenwoordiger van het ecomodernisme, dat zich steeds duidelijker opwerpt als dé uitdager van het traditioneel ecologisch denken. De inzet van dit debat valt te vergelijken met die van het debat na de aardbeving in Lissabon. Zijn de natuurrampen een reden om ons geloof in de almacht van de markt en de voorzienigheid van de onzichtbare hand te laten vallen? Of moeten we, zoals Boudry beweert, slechts het hoofd koel houden en is er geen probleem zolang we maar vertrouwen op de innovatie en groei die het kapitalisme ons oplevert? Solidaire tegenstroom Na de overstromingen gingen we samen met tal van vrijwilligers helpen in Luik en Verviers. Waar het water was weggepompt blijft vooral slijk achter. Kamers die volledig waren ondergelopen lijken op open riolen, ook qua geur. De straat is veranderd in een vuilnisbelt. We hielpen verschillende mensen hun volledige inboedel op straat te dragen, waar vuilniswagens alles komen ophalen. Verzamelingen boeken, platen, het meubilair waarvoor men een leven lang gespaard heeft: alles naar de zak. Het was alsof we in het begin van een dystopische film waren terechtgekomen. Toch is er een groot verschil. In zulke films zien we vaak hoe bij grote rampen het dunne laagje vernis van de beschaving weg zou vallen en het ieder voor zich zou zijn: homo hominidem lupus. Het tegendeel bleek realiteit. In plaats van massale plunderingen werd er massaal eten en drinken uitgedeeld. "Solidariteit is de tederheid der volkeren" Hoewel sommige mensen duidelijk nog in shock verkeerden, was er nergens blinde paniek, maar overal spontane organisatie. Mensen zorgden voor elkaar, tal van vrijwilligers uit het hele land kwamen een handje toesteken. Een aantal mensen staken een barbecue aan, er moest tenslotte nog steeds gegeten worden. Het is op onze meest kwetsbare momenten dat onze grootste kracht naar boven komt: solidariteit is de tederheid der volkeren. Dat zeggen we niet om de situatie te romantiseren. Het is een puinhoop, zoiets wil niemand meemaken, laat dat duidelijk zijn. Maar het feit dat de situatie dramatisch is, maakt het des te belangrijker om in de rottende vruchten van een stervende wereld ook de potentiële kiemen van nieuw leven te zien: het allesvernietigende water brengt een tegenstroom van solidariteit op gang. Vier maanden na de overstromingen leven veel mensen nog steeds op de eerste verdieping omdat er beneden champignons groeien. Sommigen hebben nog steeds nachtmerries, zijn bang wanneer het begint te regenen. Het is koud, maar mensen zitten nog steeds zonder gas en dus ook zonder verwarming. Waar de verzekeringen eindelijk langskwamen kan men beginnen herop te bouwen, maar heel wat mensen zijn ook niet verzekerd en nog meer krijgen te horen dat ze niet zomaar voor alles vergoed zullen worden. ‘Iedereen is arm hier. Ik denk dat ze zich er daarom niks van aantrekken.’ Aan het woord is Kamar, uitbater van een buurtwinkel in Verviers. In een beklijvende reportage laat Yassine Atari getroffen mensen zoals hem aan het woord. ‘Het staat hier op ontploffen’, getuigt één van de buurtbewoners in Verviers. On laisse les gens dans la merde, vat Zakaria het samen. Men laat de mensen achter in de miserie, in de stront, letterlijk. Gelukkig is de solidaire tegenstroom niet gaan liggen. Tot op de dag van vandaag trekken vrijwilligers naar de getroffen regio, onder hen ook heel wat jongeren die de afgelopen jaren de klimaatstakingen mee organiseerden. We gaan mee om soep uit te delen. Een vrouw zegt: Ça fait chaud au coeur que vous êtes toujours là. Het doet deugd dat jullie er nog steeds zijn. Er leeft in de wijk sterk het gevoel dat de politiek hen vergeten is. Veel mensen zijn echt blij met de soep, maar ‘er zijn’ blijkt minstens even belangrijk. Woede en moed ‘Hoop’, zei Augustinus, ‘heeft twee prachtige dochters, woede en moed. Woede over de dingen zoals ze zijn en moed om te geloven dat ze niet zullen blijven zoals ze zijn.’ De oude wereld sterft. Geconfronteerd met de realiteit van klimaatverandering zijn we met z’n allen angstvallig op zoek naar tekenen van hoop. Dat de oude wereld sterft hoeft niet het einde van de wereld te betekenen. Ons lijkt het echter een vergissing om hoop te zoeken in een set specifieke maatregelen of een uitgestippelde route naar een nieuwe economie. Hoop is niet het resultaat van de openbaring van een utopie. Het is het resultaat van verzet tegen de noodtoestand, van woede en moed. Het is precies omdat de dingen zijn zoals ze zijn dat ze niet zullen blijven zoals ze zijn. Verandering komt er, of we dat nu willen of niet. Het gaat er niet om of je het glas als halfvol of halfleeg beschouwt. Het komt er niet op aan de situatie vanuit een ander perspectief te bekijken. Het komt erop aan het glas op te pakken en het bij te vullen. En dat zou wel eens kunnen beginnen bij de vaststelling dat het glas aan het leeglopen is. Waar het de ecologische beweging aan ontbreekt is niet denkkracht. Het komt er niet zozeer op aan een zoveelste programma voor een Green New Deal als opstap naar een postkapitalistische samenleving te schrijven. Die programma’s zijn natuurlijk belangrijk, maar waar de ecologische beweging nu vooral nood aan heeft is daadkracht. Als we echt een betere toekomst willen, zullen we hoe dan ook moeten vertrekken vanuit de miserie waarin we ons bevinden, net zoals je niet omhoog kunt springen op een trampoline zonder jezelf eerst diep te laten zakken. "Aan de onderkant van de samenleving is het doemscenario zich reeds aan het voltrekken" Ecomodernisten zoals Boudry mogen schrijven dat we niet mogen doemdenken, maar aan de onderkant van de samenleving is het doemscenario zich reeds aan het voltrekken. Oplossingen voor de klimaatverandering, zo zeggen de verdedigers van de status quo, moeten vooral haalbaar en betaalbaar blijven. Maar hoe leg je dat uit aan Lucian en zijn vrouw die met een bronchitis in hun vochtig huis leven? Hun medicijnen zijn weggespoeld, ze hebben geen geld om nieuwe te kopen. Sorry meneer, we vonden het niet haalbaar en betaalbaar om jullie te beschermen. Haalbaar en betaalbaar voor wie? Twee soorten van realisme staan hier tegenover elkaar. De eerste vorm van realisme gaat uit van wat mogelijk is binnen het huidige politiek-economische bestel. De tweede vorm van realisme gaat uit van wat nodig is om onze planeet te redden. Wie kiest voor de laatste optie en daarmee droomt van een ander economisch systeem moet daar beginnen waar het huidige economische systeem ravages aanricht, bij de mensen die er het eerst door getroffen worden. Dat is bij de mensen in Verviers, maar net zo goed bij de mensen die hun energierekening niet langer kunnen betalen en geen geld hebben voor isolatie of zonnepanelen. Het is in het formuleren van concrete oplossingen voor hun directe noden dat de twee vormen van realisme in botsing komen. Het formuleren van concrete oplossingen voor hun problemen en het samen in beweging komen om die te realiseren. Want hoop is niet iets dat je hebt of niet hebt. Hoop is iets dat we samen maken. Hoop is, zoals Greta Thunberg zegt, overal zodra we beginnen te handelen. Dit essay van Sara Van Rompaey en Seppe De Meulder won de Grote Prijs van de Gaia-essaywedstrijd 2022. De zes beste essays zijn gebundeld in het boekje ‘Het kapitalisme voorbij’, verkrijgbaar bij uitgeverij Van Gennep. Ook dit jaar wordt de Gaia-essaywedstrijd georganiseerd. Geïnspireerd op het boek 'Donuteconomie' van Kate Raworth (over een economie die sociale ondergrenzen en planetaire bovengrenzen eerbiedigt) is het thema ‘Hoe ziet jouw ideale donut eruit?’ Inzenden kan tot 25 maart 2023. Alle info bij het Wetenschappelijk bureau Groenlinks Dit artikel verscheen in de Sargasso serie Een ander kapitalisme.

Door: Foto: Flickr CC BY-NC 2.0 by Rasande Tyskar rethink capitalism Corona times Hamburg
Foto: Jan Ubels (cc)

Dubbeldoelkoe

een gastbijdrage van Hugo Durieux

Schrijft een filmrecensent: “Filmmakers vragen ons om te kijken door de ogen van varkens, schapen en koeien. Ook in de rechtspraak wint het idee terrein dat dieren geen figuranten zijn in het leven van de mens.” Aardig van die filmmakers, maar intussen zijn er veehouders die hun dieren zonder schroom als  ‘dubbeldoelkoeien’ beschouwen – en dan gaat het nog om boeren die het goed voor hebben.

De lachende koe

Het blijft toch raar, zo over dieren praten, alsof het alleen maar productiemiddelen zijn. Ik ben gek op koeien. Het zijn zo’n leuke beesten, met dat grote logge lijf, altijd nieuwsgierig als je aan de rand van de wei komt staan, en altijd schrikachtig als je voorzichtig je hand naar ze uitsteekt. (Ja, voor mij horen koeien in de wei, niet in fabriekshallen.) Het mooist zijn ze als hun horens niet verwijderd zijn (overigens bijzonder pijnlijk voor de dieren), maar vooral bij het begin van de lente, als zij na een lange winter in de stal voor het eerst weer in de wei de zon zien. Dan zie je die grote logge beesten uitgelaten rennen en springen met hun paar honderd kilo. De lachende koe.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Quote du Jour | Trends for conservation

Medicine is about health. So is conservation. And as with medicine, the trends for conservation in this century are looking bright. We are re-enriching some ecosystems we once depleted and slowing the depletion of others. Before I explain how we are doing that, let me spell out how exaggerated the focus on extinction has become and how it distorts the public perception of conservation.

Ecoloog en natuurbeschermer Steward Brand laakt de alarmistische berichtgeving over massa-uitsterven van de soorten. Volgens Brand is dat schromelijk overdreven, en hij illustreert aan de hand van tal van voorbeelden waarom.

Foto: caroline_says (cc)

Hoe we een tweede ‘silent spring’ kunnen voorkomen

Bijna 60 jaar na het verschijnen van Silent Spring luiden experts nog steeds de noodklok over het afnemen van de biodiversiteit en uitsterven van soorten. Terwijl de oplossing er al lang ligt.

Er heerste een verontrustende, doodse stilte. De vogels, waar waren ze gebleven? De voedertafels in de tuinen bleven onbezocht. De weinige vogels die nog gezien werden, waren stervende, trilden en konden niet vliegen. Het was een lente zonder lentestemmen.

In haar befaamde boek Silent Spring schetst biologe Rachel Carson een stadje in de toekomst, waar alle vogels zijn verdwenen door het grootschalige gebruik van chemische middelen. Het boek komt uit in 1962 en slaat in als een bom. Als één van de eersten toont ze aan hoe een enkele chemische stof een heel ecosysteem kan verwoesten, met dodelijke gevolgen voor planten en dieren. Milieukundige dr. Jerry van Dijk (UU): “Ik kon het boek niet in één keer doorlezen. Als ecoloog houd ik me bezig met biodiversiteit en de invloed van dit soort stoffen daarop. En als je dit boek leest met de kennis van nu… ik kreeg er buikpijn van.” In zijn lezing ‘Silent Spring‘ laat hij zien waarom Carsons boek iconisch was, en dat we desalniettemin weinig lijken te hebben geleerd. “De oplossingen zijn er wel, maar we gebruiken ze niet.”

Foto: Peg Hunter (cc)

‘Het probleem is dat we het geld aan de vrije markt hebben overgelaten”

ACHTERGROND - De Britse econoom Ann Pettifor bepleit opnieuw een Green New Deal.

Ann Pettifor (Zuid-Afrika, 1947) was een van de weinigen die de economische crisis van 2008 zag aankomen. In 2006 publiceerde ze The Coming First World Debt Crisis. Toen de crisis daar was schreef ze met een kleine groep economen, milieuactivisten en ondernemers een Green New Deal, een  plan voor hervorming van de economie naar het voorbeeld van Roosevelt’s New Deal uit de jaren dertig. Maar in al het rumoer rond de financieel-economische crisis kreeg de verbinding die zij legde met de crisis in het ecosysteem erg weinig aandacht. Met als uitzondering de Europese Groene Partij, waar onder de bezielende leiding van de Belgische Europarlementariër Philippe Lamberts eveneens gewerkt werd aan een Green New Deal. Helaas had deze poging slechts beperkte invloed op het beleid van de nationale groene partijen.

In 2018 ontwikkelde Ann Pettifor een nieuw document onder de titel Green New Deal op verzoek van de Amerikaanse politica Alexandria Ocasio-Cortez. Zij wist hiermee voor een New York’s district een zetel in het Huis van Afgevaardigden te veroveren. De leiding van de Democratische Partij heeft haar Green New Deal inmiddels onderschreven.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Grootschalig landherstel

REPORTAGE - Op Sargasso besteden we regelmatig aandacht aan ontwikkelingen op gebied van duurzame energie, maar minder aan andere oplossingen voor de ecologische crises waar we voor staan. Vandaag een korte film over hoe een stuk Egyptische woestijn regeneratief hersteld werd door Sekem. Sekem is een initiatief uit 1977 van het echtpaar Ibrahim en Gudrun Abouleis, dat 40 jaar geleden begon met het omvormen van 70 hectare woestijngrond tot landbouwgrond. Inmiddels is het project zowel sociaal, cultureel, economisch als ecologisch fors gegroeid. Het project omvat inmiddels scholingsprogramma’s, verschillende bedrijven en er wordt gewerkt aan het herstel van nog eens 2500 hectare woestijn.

Naast Sekem is ook het Nederlandse Commonland actief met grootschalig landschapsherstel. Een van de projecten van Commonland is het ecologisch herstel van de veenweidegebieden in de Vechtstreek. Twee andere Nederlandse initiatieven die zich richten op een duurzamere landbouw zijn Land van Ons (disclaimer: ik ben sinds begin dit jaar lid van Land van Ons) en Herenboeren.

Klimaateffect

Het herstel van gedegradeerde grond is niet alleen van belang voor lokale mensen, dieren en planten. Het kan ook een bijdrage leveren aan het tegengaan van klimaatverandering. Volgens berekeningen van Project Drawdown kan met het herstellen van gedegradeerde landbouwgronden wereldwijd 12 tot 25 gigaton CO2 worden vastgelegd tot 2050. De kosten van deze maatregel bedragen US$100 tot US$160 miljard. De financiële opbrengsten over de levensduur worden ingeschat op US$2.660 tot US$4.300 miljard. Dat staat nog los van de effecten van herstel van tropisch regenwoud, bossen in gematigde klimaatzones of het planten van boomplantages op gedegradeerde landbouwgronden.

Foto: david silver (cc)

De maakbaarheid van een gezonde samenleving

COLUMN - “Het coronavirus deelt nu al een gevoelige klap uit aan de globalisering” (Trouw, 21 maart).

“De staat blijkt twee keer in twaalf jaar tijd onmisbaar om de wereld voor een depressie te behoeden. Het neoliberalisme is nu echt dood, maar wat komt er in de plaats?” (MO*, 19 maart).

“Er is momentum voor grote veranderingen” (Volkskrant, 20 maart)

In plaats van in één keer de draconische maatregelen te treffen die een Chinees communistische bestuurde staat nam, wordt in ons land eerst geëxperimenteerd met het vertrouwen in de eigen verantwoordelijkheid van het individu en stapje voor stapje naar een algehele noodtoestand toegewerkt.

Nog even en ‘gans het raderwerk staat stil’ omdat het coronavirus dat zo wil.

Optimisten beweren dat uit deze crisis heel wat te leren is en die lessen toegepast moeten worden als we weer gezond zijn.  Is het mogelijk, terwijl er hard getimmerd wordt aan de inrichting van de huidige zieke samenleving, te werken aan de maakbaarheid van een gezonde maatschappij?

Testen, testen, testen

Het enige vuiltje aan de lucht lijkt het virus te zijn. Verder knapt de boel aardig op omdat er minder met de auto wordt gereden (van 130 via 100 naar 0 km maximumsnelheid), er minder wordt gevlogen en de industrie op een lager pitje draait.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Terug naar Cuba

RECENSIE - © Eburon cover Gebroken Kringlopen van Ronald Rovers‘De wereld staat in brand. Letterlijk. Als je kijkt naar wat er verstookt wordt en de lucht in gaat. Rook en smog van kolencentrales, van houtvuurtjes in Afrika, van bosbranden, van auto’s in steden, van ontdooiende moerassen. Maar meer nog figuurlijk. Voedselprijzen schieten omhoog, biodiversiteit daalt schrikbarend, oceanen plastificeren, het aantal weer-gerelateerde rampen stijgt onrustbarend, de Arabische wereld is in rep en roer, culturen en religies polariseren, migrantenstromen groeien, de werkloosheid onder jongeren is in veel landen torenhoog, de economie van de geïndustrialiseerde wereld is een puinhoop.’

Goeiemorgen! De opening van het voorwoord van Gebroken Kringlopen laat er geen twijfel over bestaan. Dit is het zoveelste boek waarin het Einde der Tijden wordt voorspeld. En er valt niks meer aan te doen, constateert auteur Ronald Rovers. De goedwillende burger staat machteloos want de democratie is allang overleden: ‘de macht van het volk is overgegaan in de macht van de multinationals’. En toch schrijft hij even verderop: ‘We gaan anders leven en wonen, de rollen veranderen, prioriteiten veranderen.’ Heel mooi – maar wie zal dat nog levend meemaken?

Ronald Rovers is bouwecoloog, verbonden aan Wageningen Universiteit, Hogeschool Zuyd en de TU Eindhoven. Maar hij is bovenal natuurkundige (of beter, hij koketteert daarmee) en de fysica maakt dat hij buitengewoon weinig moet hebben van alle pogingen om de wereld te verbeteren. Hij haalt de zweep over ‘circulair denken’, of ‘de circulaire economie’,  ideeën die in zijn ogen helemaal niet circulair zijn. Écht circulair denken, daar heb je de natuurkunde voor nodig. En in dat licht is ‘circulair’ eigenlijk onmogelijk. (De lezer krijgt een lesje thermodynamica-voor-beginners.) Tegelijkertijd denkt hij vol weemoed terug aan de paradijselijke toestand (zoals hij letterlijk zegt) van vóór de industrialisatie, toen alle kringlopen (volgens hem) praktisch gesloten waren.

Foto: heckrund (foto: Rinke Hoekstra) copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

“Echte” natuur moet vooral geld opleveren: vertroebelde discussie over Oostvaardersplassen

ACHTERGROND - Recentelijk is de discussie rond de Oostvaardersplassen opnieuw opgelaaid. Omdat het gebied sinds kort onder de verantwoordelijkheid van Provincie Flevoland valt, zagen de VVD en SGP van Flevoland hun kans schoon. Ze kwamen prompt met een voorstel om het gebied open te stellen voor publiek, en de populaties grote grazers in toom te houden door veel meer afschot. Het voorstel is een drastische breuk met het beleid tot nu toe, waarbij het doel vooral was het gebied zo veel mogelijk met rust te laten zonder ingrijpen van de mens.

De discussie hierover is vooral politiek, want het raakt aan de vraag wat we willen met het gebied. Het is echter wel zaak om de politieke discussie te stoelen op een wetenschappelijke basis van feiten. De wetenschappelijke discussie over wat die feiten zijn zou daarom dus eerst gevoerd moeten worden. Daarbij valt op dat we eigenlijk nog nauwelijks weten hoe dingen werken in de natuur en dat het merendeel van de beweringen die gedaan wordt op drijfzand berust.

Te gelde maken

Het VVD/SGP voorstel zelf is weinig concreet. Er wordt op z’n hoogst gesuggereerd dat het gebied overbelast is door grazers, maar de bewoordingen daarin zijn zorgvuldig gekozen: “onderzoek doen naar de draagkracht van het gebied” en “aantallen grazers in overeenstemming brengen met de draagkracht”. De harde conclusies vallen vooral buiten het voorstel om: zowel woordvoerders van SGP en VVD hebben in de media meermalen geroepen dat de aantallen grote grazers volkomen uit de hand lopen, dat het gebied zwaar overbelast is, en dat dat een onaantrekkelijke kale vlakte tot gevolg heeft. Harde woorden die niet in het voorstel zelf staan, en die ook nergens op gestoeld zijn.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Phillip Chee (cc)

Murray Bookchin en het eco-anarchisme

RECENSIE - Een Amerikaanse activist bekende mij ooit dat hij communist was: dat was dapper in de jaren tachtig, want dan was je volksvijand. Hij had gedemonstreerd en uit een rijdende auto was op hem geschoten. Gaat dat hier zo? Ik was Mokum gewend, waar de menigte “water” riep en het politie-waterkanon vervolgens voor vertier zorgde. In de V.S. werd met echt links strijd geleverd.

Tot klein, echt links moet ook Murray Bookchin worden gerekend. In de meeste literatuur komt hij niet voor, hij heeft geen formele opleiding gehad, geen academisch curriculum. Hij heeft wel een aantal boeken en nog meer artikelen geschreven, maar in indexen is hij niet te vinden. Zijn betekenis in het ecologisch activisme, de anti-kernenergie beweging, de ontwikkeling van een linkse vakbeweging in de V.S. lijkt niettemin aanwezig. Spreken kon hij als geen ander en dat deed hij veel. Schrijven deed hij ook.

Zijn vriendin, Janet Biehl, voltooide vorig jaar een boeiende biografie: ‘Ecology or Catastrophe – The Life of Murray Bookchin’.

Ik struikelde over zijn naam toen ik met enkele lezers van Sargasso in discussie raakte over Rojava, een Koerdisch staatje in Noord Syrië. De vormgeving van het bestuur daar lijkt, in zijn nog prille vorm, afkomstig uit zijn denken en overgebracht, via de gevangenis van Öcalan. Daar wordt Erdogan nerveus van: stel dat zijn Turkse Koerden dat model gaan volgen…

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Volgende