Gaat het wel goed met de lokale democratie?

Volgend jaar zijn er op woensdag 18 maart gemeenteraadsverkiezingen. De voorbereidingen daarvoor zijn dit najaar gestart met het schrijven van programma’s en het zoeken van kandidaten. Dat laatste is op sommige plekken geen eenvoudige opgave. Wie wil er nog in de raad na al die ophef over uit de hand gelopen raadsvergaderingen en bedreigingen aan het adres van raadsleden, wethouders en burgemeesters? Elisabeth van Oostrum, voormalig raadslid, wethouder en ambtenaar in verschillende Utrechtse en Gelderse gemeenten deelt haar ervaringen en lessen in het boek Dilemma’s in het gemeentehuis. Het is een interessant en waardevol boek voor oude en nieuwe raadsleden in niet al te grote gemeenten. Het roept ook vragen op over de stand van zaken in onze democratie op lokaal niveau. Van Oostrum begon haar politieke carrière dertig jaar geleden als raadslid voor D66 in Leersum. Ze heeft ook als ambtenaar gewerkt in enkele andere gemeenten en was wethouder Maatschappelijke Zorg in de Gemeente Utrechtse Heuvelrug. In haar terugblik combineert ze praktische informatie over de werking van de Gemeenteraad en het ambtelijk apparaat met reflecties op haar eigen rol als raadslid, ambtenaar en wethouder. Het is een persoonlijk verhaal geworden met veel anekdotes uit de praktijk van het gemeentelijk bestuur en aanbevelingen voor alle betrokkenen. Daarbij ontbreekt ook de nodige zelfkritiek niet. Van Oostrum maakt duidelijk dat je als raadslid, ambtenaar of wethouder regelmatig met problemen te maken krijgt waarbij een simpele oplossing niet direct voorhanden is. Je maakt onvermijdelijk fouten. En aangezien je tijd nodig hebt om daarvan te leren is het grote verloop van raadsleden (15% in de afgelopen periode volgens een recente uitzending van Nieuwsuur) bepaald zorgelijk te noemen. Dilemma’s in het gemeentehuis maakt ook duidelijk dat de stand van zaken bij de lokale democratie ook in andere opzichten zorgelijk is te noemen. Dat begint al bij de representatie van burgers in de Gemeenteraad. Bij de laatste raadsverkiezingen was de opkomst net iets meer dan 50%. Een groot deel van de inwoners is dus niet vertegenwoordigd in het hoogste bestuursorgaan. Zorgelijker is nog de financiële situatie van de meeste gemeenten. Van Oostrum verwacht dat driekwart van de gemeenten in de problemen komt door een nieuw financieringssysteem dat in 2027 ingaat. Er komt een nieuwe verdeelsleutel die er toe leidt dat gemeenten 2,5 tot 3 miljard euro minder krijgen. De raad krijgt de keus tussen verhoging van de belastingen of bezuinigingen met als gevolg sluiting van voorzieningen. Waar het welvarende deel van de bevolking (dat wel stemt) het voor het zeggen heeft zal het laatste vaker uit de bus komen en dat kan leiden tot grotere sociale ongelijkheid. Eerder zijn al veel gemeenten in de problemen gekomen door de overheveling van rijkstaken (jeugdhulpverlening, zorg) die gepaard ging met bezuinigingen. Daarbij kwam de noodlottige invoering van marktwerking die voor veel zorgbehoevenden leidde tot een inefficiënte bureaucratische puinhoop. Meer taken moeten worden uitgevoerd met minder geld en een overmaat aan soms onbetrouwbare externe partijen. Er is daarbij in de afgelopen jaren al zoveel beleid vastgelegd dat de ruimte voor de Gemeenteraad om zelf keuzes te maken steeds verder is ingekrompen. Een apart verhaal vormen de zogenaamde gemeenschappelijke regelingen. Een groot deel van de gemeentelijke taken is belegd bij regionale samenwerkingsverbanden  zoals de Veiligheidsregio, de GGD, Dienst Werk en Inkomen en vele andere voor de inwoners uitermate relevante instanties. Van Oostrum noemt dat ‘verlengde lokaal bestuur’ een valkuil voor raadsleden en wethouders. De individuele gemeente heeft weinig invloed op de uitvoering van deze taken. Het bestuur is getrapt samengesteld uit de wethouders van de betrokken gemeenten. Veel keuzevrijheid is er niet, constateert Van Oostrum. ‘Het is een bedreiging voor de lokale democratie’. Daarbij komt nog de sterk in omvang toegenomen publiek-private samenwerking in gemeenten. Vooral tijdelijk ingehuurde consultants en specialisten hebben een invloed op het beleid die zeker door nieuwe raadsleden moeilijk is te pareren. De afbrokkeling van de lokale democratie wordt verder nog bevorderd door de schaalvergroting vanwege gemeentelijke herindelingen. De gemeente Utrechtse Heuvelrug is een samenvoeging van vijf oorspronkelijke gemeentes: Driebergen, Doorn, Maarn, Amerongen en Leersum. De afstand tussen bestuur en burger is daarmee aanzienlijk vergroot. Er zijn vele goede redenen genoemd voor deze schaalvergroting, maar daarbij hoorde niet de versterking van de lokale democratie. Veel pogingen om net als in grote steden de participatie van de bevolking via wijk- of dorpsraden en commissies te vergroten hebben deze ontwikkeling niet kunnen compenseren. Daarbij komt de afnemende betekenis van de lokale politieke partij als vereniging van kiezers. Terwijl kiezers via deze weg in het verleden nog enig invloed konden uitoefenen op hun lokale volksvertegenwoordigers is de politieke partij deze functie op veel plaatsen kwijtgeraakt. De vereniging van kiezers is op veel plaatsen langzaam maar zeker veranderd in een campagnebureau voor verkiezingen. Met snel wisselende spelers die het druk hebben met scouting van kandidaten en het zoeken van vrijwilligers voor de verspreiding van verkiezingsfolders. Elisabeth van Oostrum, Dilemma's in het gemeentehuis; belevenissen en beschouwingen van een gemeenteraadslid/ambtenaar/wethouder. Uitgeverij Eburon, Utrecht, 2025. Prijs €19,95.

Foto: Ellen26 on Pixabay

Het gelijk van de Tegenpartij

ANALYSE - In 2011 verscheen het boek Diplomademocratie van Anchrit Wille en Mark Bovens. Aan de hand van opleidingsgegevens van kiezers en gekozenen laten zij zien hoezeer het politieke bedrijf nu vrijwel volledig in handen is gekomen van academisch geschoolden.

‘Weg met de intellectuelen uit de Kamer’

Wie in deze eeuw de Nederlandse politiek wil duiden, doet er verstandig aan niet alleen te kijken naar religie of inkomen, maar ook naar opleiding. Een van de eersten die dat aankaartten waren ‘Jacobse en Van Es’, de populistische alter ego’s van Kees van Kooten en Wim de Bie. In hun TV-satire in de jaren ’80/’90 van de vorige eeuw richtten zij de fictieve ‘Tegenpartij’ op. Programmapunt nummer één van de Tegenpartij was: “Weg met de intellectuelen uit de Kamer en uit de regering.” Op de vraag van Tedje van Es: “wat er eigenlijk tegen intellectuelen is” antwoordde Jacobse:

“Ik heb er niets bijzonders tegen, alleen dat zij alleen mekaar maar begrijpen, Van Es. Dat ze zich verschuilen in commissies en werkgroepen, in triootjes van wijze mannen, en dat ze godver, de godver, tonnen vangen voor het maken van plannen voor 1985. En beleidsnota’s en rapporten voor de jaren negentig. Maar het is de stront van 1981 waar we middenin zitten nou.”

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: IoSonoUnaFotoCamera (cc)

Trump’s politieke chantage als regeringsmodel

Stem op ons, of we breken je stad – Donald Trump gebruikt geen klassieke campagnepolitiek meer. Hij bouwt aan een systeem van afpersing, een strategie waarin de boodschap glashelder is: als je op Democraten stemt, dan wordt jouw stad of staat gestraft. Geen hulp, geen geld, geen bescherming. In plaats daarvan: pesterijen door federale instanties, het blokkeren van fondsen en het inzetten van nationale troepen om een voorbeeld te stellen. Het presidentschap wordt zo geen nationaal ambt, maar een wapen.

Tijdens zijn eerste termijn dreigde Trump meermaals federale hulp aan Democratische staten in te trekken, zelfs bij rampen. Gouverneurs die niet loyaal genoeg waren, werden publiekelijk bespot of genegeerd. De boodschap sijpelde toen al door: stemmen op de verkeerde partij kost je letterlijk levens en infrastructuur. Nu, in zijn hernieuwde campagne, is dit geen impliciete ondertoon meer, maar een expliciet programma. Hij belooft “orde”, maar alleen voor wie zich onderwerpt.

De Hongaarse blauwdruk

Het model komt niet uit de lucht vallen. Kijk naar Hongarije onder Orbán, de politieke idool van de MAGA-beweging. Ook daar werd macht gecentraliseerd en geldstromen herverdeeld. Gemeenten die oppositie stemden, verloren financiering. Media werden onder druk gezet. De nationale politie en troepen werden instrumenten van het regime. Het effect was eenvoudig: kiezers begonnen op Fidesz te stemmen. Niet uit overtuiging, maar uit zelfbescherming.

Foto: Schermopname Tweede Kamer Debat Gemist 4 juni 2024 hoofdelijke stemming

Populisme: je kan gif niet terugclaimen

Je hoort het de laatste tijd vaker, progressieve of linkse partijen willen het populisme “terugclaimen”, alsof het een marketinglabel is dat je met een nieuwe verpakking plots onschadelijk maakt. Rob Jetten van D66 speelde een paar dagen geleden ook met het idee. Hij vindt populisme niet per se “een vies woord”, maar dat van Wilders wel “doorgeslagen”. Het is het witwassen van de term, alsof populisme een instrument is dat je verantwoord kan inzetten. Maar populisme is niet neutraal, het is een manier van politiek bedrijven die haaks staat op een volwassen democratie. Het claimt namens “het volk” te spreken, reduceert politieke tegenstellingen tot een strijd tussen “wij” en “zij”, en zet wantrouwen in als munitie. Dat is geen stijlkeuze, dat is een machtsstrategie.

Het fundament van een democratie is pluralisme. Meerdere belangen, meerdere perspectieven, meerdere waarheden die naast elkaar mogen bestaan. Populisme verwerpt dat. Het doet alsof er één homogeen volk bestaat, met één wil, en dat alleen de ‘echte vertegenwoordiger’ die wil begrijpt. Daarmee wordt elke oppositie niet gewoon andersdenkenden, maar vijanden van het volk. Een democratie kan veel hebben, maar niet de systematische ondermijning van tegengeluid. Zodra “het volk” een heilig begrip wordt, worden de democratische spelregels omgezet in een religieuze doctrine.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sebastiaan ter Burg (cc)

Van kapitalocratie naar democratie

RECENSIE - Met zijn boek Wat iedereen aangaat levert NRC-redacteur Mark Lievisse Adriaanse een fundamentele kritiek op het huidige liberaal-democratische politieke systeem. Hij laat zien hoe de democratie in de afgelopen vijftig jaar langzaam maar zeker is afgebroken door de verplaatsing van de macht van door burgers bestuurde organen naar wereldwijde multinationals en het financierskapitaal. Hij vindt dat we deze ‘kapitalocratie’ moeten bestrijden door een radicale democratisering van ons politieke systeem waardoor burgers meer macht krijgen over politiek, economie en maatschappij. ‘Wat iedereen aangaat moet door iedereen besloten worden.’

Over de crisis in onze democratie wordt veel geschreven. Lievisse Adriaanse gaat in zijn verhaal verder dan kritiek op de inrichting van de bestaande instituties, het parlement, de scheiding der machten, verkiezingen en politieke partijen. Democratie gaat volgens hem in beginsel om de vraag hoe we de samenleving op een rechtvaardige, voor iedereen aanvaardbare manier kunnen inrichten. Daar is geen eenduidig antwoord op te geven. Het vraagt om ruimte voor pluriformiteit, debat en vrijheid van meningsuiting. ‘De democratie is een georganiseerd conflict tussen belangen, ideeën, waarden, opvattingen en standpunten’. Het vreedzame conflict is de kern van elk democratisch bestel. Maar in de huidige samenleving lijkt elk principieel conflict uitgebannen ten gunste van één nauwelijks weersproken neoliberale consensus waar alle politieke partijen zich aan conformeren. Het bekende TINA van Margaret Thatcher (‘there is no alternative‘).

Foto: Federico Scarionati on Unsplash

Power to the People? Hoe AI die droom ondermijnt

“Power to the people!”: een veelgehoorde leus bij demonstraties, ik hoorde het de afgelopen periode onder andere bij de Rode Lijn-demonstraties. Het is ook een leus die al decennia relevant is, en om eerlijk te zijn schiet het nog niet heel erg op. In de basis is het is een pleidooi voor democratisering van kennis, middelen en macht en lang werd door velen geroepen dat technologie dit zou brengen, het zou de grote gelijkmaker zijn. Het internet democratiseerde informatie. Sociale media gaven een stem aan wie geen podium had. De smartphone veranderde iedereen in een journalist, een activist, of iemand met, op zijn minst een beetje, invloed.

Maar de geschiedenis laat zich niet zo makkelijk temmen. Elke uitvinding die de massa belooft te bevrijden, blijkt op termijn ook een nieuw soort concentratie van macht te faciliteren. En zo staan we nu, met kunstmatige intelligentie, weer op een kruispunt. De meeste mensen kijken naar ChatGPT of Midjourney en zien een handig speeltje, een efficiëntiebooster of op zijn meest een bedreiging voor hun baan. Of aan de andere kant van het spectrum, kunstmatig intelligente robots die de mensheid zullen vernietigen. Maar niet iedereen stelt de vraag wat het betekent dat AI straks niet collectief bestuurd wordt, maar in handen komt van een relatief kleine groep mensen, soms letterlijk een enkeling.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: ChatGPT Image stempotlood stembiljet

Bescherm onze democratie

COLUMN - door Marcel Canoy

De vijf zekerheden of ‘reddende engelen’ van onze democratie staan onder druk. Tijd voor actie, meent hoogleraar Marcel Canoy, met als ultieme en eenvoudige remedie: een ander vakje rood kleuren in het stemhokje.

Het kan niet vaak genoeg gezegd worden: onze democratie is in gevaar. En we staan er bij te kijken alsof het iets onafwendbaars is, of erger: iets dat we maar moeten accepteren. ‘Meer dan twee miljoen mensen stemden op de PVV’, is een veelgehoord argument. Het kabinet mag dan eindelijk gevallen zijn, het gevaar is niet geweken.

Sociaal contract

Verschillende filosofen hebben democratie geduid. Democratie is een sociaal contract waarbij burgers een deel van hun soevereiniteit vrijwillig opgeven aan de gekozen macht om het algemeen belang te dienen. Pijlers van democratie zijn het respecteren van mensenrechten, het beschermen van minderheden, vrijheid van meningsuiting en het bestaan van tegenmachten voor de heersende klasse.

De waarde van democratie is het gemakkelijkst te begrijpen vanuit het negatieve

De waarde van democratie is het gemakkelijkst te begrijpen vanuit het negatieve. Niet voor niets zei Churchill in 1947 dat democratie het slechtste systeem was om een land te runnen, alleen zijn de alternatieven nog slechter. In dictatoriale systemen worden alle pijlers van democratie onderuit geschoffeld. Het gevolg is minder vrijheid, repressie van minderheden, geen onafhankelijke rechtspraak en het onderdrukken van tegengeluiden. En niet te vergeten: een zwakkere economie.

Foto: CALChux (cc)

Het belang van sterke leiders

OPINIE - Wat nu weer? Ben ik extreemrechts geworden? Nou, nee. Maar toch betrap ik me af en toe wel eens op de gedachte dat we een gebrek hebben aan goede leiders. Ik bedoel dan niet dat ze autoritair moeten zijn. Of dat ze stoere taal uit moeten slaan die, als het even kan, vooral gericht is tegen de meest weerlozen in de samenleving. Of daadkracht proberen uit te stralen door sommigen hun basisrechten te ontzeggen. Zo sterk vind ik dat allemaal niet. Ik zou het eerder laf noemen. Al valt niet te ontkennen de provocatieve en demagogische retoriek van dit type leiders zich ook tegen hen kan keren, in de vorm van bedreigingen en geweld.

Dit type leider kan een democratie missen als kiespijn. Maar dat betekent niet dat een democratie helemaal zonder leiders kan. En dat is wel de toestand waarin we zijn beland. Met leiders die niet meer durven te leiden, maar die in plaats daarvan liever volgen. Ze volgen de opiniepeilingen, hun campagnemanagers, de grootste bekken op sociale media en de gevestigde belangen. En natuurlijk dienen ze het allerhoogste: de economie.

Het ligt niet alleen aan politici

Je kan dat niet alleen wijten aan de politici. Want uiteindelijk zijn wij degenen die steeds weer op zulke politici stemmen. We lijken niet meer goed te beseffen dat democratie ooit is bedacht als een systeem waarin het volk zijn leiders kiest. Het overheersende idee lijkt tegenwoordig eerder dat we bij verkiezingen een verlanglijstje in mogen dienen, en dat de politiek vervolgens alles maar moet leveren. Maar veel politici roepen dat ook wel over zichzelf af. Hun gedrag lijkt op dat van een bepaald type sjacheraar: zo iemand die belooft alles te kunnen leveren wat je maar bij hem bestelt. En als dat niet lukt, of als de kwaliteit ondermaats is, heeft hij altijd wel een smoesje. Altijd hetzelfde smoesje eigenlijk: als er iets niet goed is gegaan, is dat de schuld van iemand anders.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Foto: Jorge Cancela (cc)

Persvrijheid vereist een democratische cultuur en zelfreflectie van de media

COLUMN - In de jaarlijkse Persvrijheidsindex van RSF (Reporters Sans Frontières) staat Nederland dit jaar op de derde plaats. Geen reden om ons zorgen te maken, dus. Lijkt het. Maar toch. De vrijheid van de media blijft waakzaamheid vereisen. Die vrijheid is namelijk afhankelijk van een context van de democratische rechtsstaat die in toenemende mate onder druk staat. Vrije media passen in een democratische cultuur. Maar wat gebeurt er als de politieke cultuur steeds meer onder invloed komt te staan van autoritaire, illiberale tendensen? Het kan snel afgelopen zijn met de persvrijheid zoals Hongarije laat zien. En dan de VS, al tachtig jaar cultureel, economisch en politiek hét grote voorbeeld voor Nederland. Direct na de start van de tweede termijn van Trump schreef  Katherine Jacobsen van het Comité ter Bescherming van Journalisten (CPJ): “Het is voor journalisten steeds moeilijker om hun werk goed te doen. Als dit zo doorgaat, dan zou Amerika het nieuwe Rusland kunnen worden.”

De NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten) vindt in reactie op de Persvrijheidsindex dat er geen reden is voor een juichstemming. ‘De publieke omroep krijgt te maken met ingrijpende bezuinigingen. Journalisten hebben in toenemende mate te maken met geweldsincidenten, schadelijke politieke retoriek en juridische intimidatie (SLAPP-zaken). Er zijn zorgen over de mediaconcentratie in Nederland en de toegang tot informatie.’ De huidige -inmiddels demissionaire- regering kan niet beschouwd worden als actieve beschermer van de vrijheid in de media. De openbaarheid van informatie wordt eerder tegengewerkt dan bevorderd, zoals bijvoorbeeld bleek bij de weigering van BBB-minister Wiersma om emissiegegevens van boeren openbaar te maken. De NVJ is voorts bezorgd over het toenemend aantal bedreigingen van journalisten. In totaal hebben in 2024 journalisten 249 keer melding gedaan van een incident bij PersVeilig, tegenover 218 keer in 2023 en 198 keer in 2022.

Foto: Bernhard De Grendel - Marguerite Yourcenar-Bailleul, via Wikimedia.

We moeten ons blijven verzetten

OPROEP - Jullie hebben al een paar weken niet van me gehoord over de bezuinigingen. Hoe nu? Zijn ze van de baan? Welnee — met de beruchte voorjaarsnota komt er immers opnieuw een flinke dreun aan. En gezien de slapte waarmee tot nu toe in universitaire kring is gereageerd op al het onheil, zou ik het als neoliberale politicus in een coalitie met radicaal rechts wel weten: daar kunnen nog makkelijk honderden miljoenen worden weggesneden.

Als deze regering blijft zitten, dan gaat dat gebeuren.

De vraag is nu alleen: waartegen precies te protesteren? Er zijn, alleen al bij mij, minstens drie lagen van ontevredenheid.

Nuttige torens

De eerste laag is een materiële: het gaat over de centen, over de huidige bezuinigingen en de bezuinigingen die er nog aankomen. Die gaan allerlei mensen hun baan kosten. Ze brengen de kwaliteit van het hoger onderwijs ernstige schade toe, en in de sector waarin wij werken heeft dat onherroepelijk ook gevolgen voor het voortgezet onderwijs – wij leiden immers de mensen op die daar straks aan de slag moeten. Er wordt nu al op allerlei manieren schandelijk omgesprongen met medewerkers. Neem bijvoorbeeld de internationale collega’s die hierheen zijn gelokt met fraaie beloften, die hier nu een loopbaan proberen op te bouwen en die ineens te horen krijgen dat we van gedachten zijn veranderd en dat ze dus weer mogen ophoepelen.

Volgende