Finland wijst NAVO-lidmaatschap voorlopig af

De spanningen tussen Rusland en Oekraïne raken ook de Scandinavische landen Zweden en Finland die beide geen lid zijn van de NAVO. De Finse premier Sanna Marin zei deze week dat zij het zeer onwaarschijnlijk acht dat haar land in haar regeerperiode toe zal treden tot het militaire bondgenootschap. Net als de NAVO-landen maakt zij zich ook ongerust over de dreigende situatie rond Oekraïne. Een inval van Rusland zal ook van de kant van Finland beantwoord worden met harde sancties. En niemand zal ons kunnen verhinderen toe te treden tot de NAVO, zei ze. Maar voorlopig houdt Finland het bij een onafhankelijke positie en bij de praktische samenwerking met Rusland die ook al tijdens de Sovjettijd bestond. In de publieke opinie is er onvoldoende steun voor een koersverandering. Een recent onderzoek laat zien dat 28% van de Finnen voor aansluiting bij de NAVO is, een stijging ten opzichte van vorige polls. Maar 42% is nog altijd tegen. De rest weet het niet. Militairen op Gotland Zowel in Zweden als in Finland zijn de militairen extra waakzaam. In Zweden heeft het leger zijn aanwezigheid op het strategisch gelegen eiland Gotland in de Oostzee versterkt. Vorige week arriveerde een groot aantal militairen op het eiland met groot materieel. Aanleiding was de toename van Russische landingsvaartuigen in de Oostzee. 'Het is glashelder dat er een risico is.' zegt de Zweedse minister van Defensie Peter Hultqvist 'Een aanval op Zweden kan niet worden uitgesloten. Het is belangrijk te laten zien dat we niet naïef zijn.' Ook het Nederlandse amfibische marinetransportschip Zr Ms. 'Rotterdam', dat onderdeel is van de militaire structuur van de NAVO, is richting de Oostzee gestuurd. In Finland is nu de vraag opgeworpen of Åland (foto) ook niet militair versterkt moet worden. Åland, niet te verwarren met het langgerekte Öland voor de Zweedse kust, is een eilandengroep tussen Finland en Zweden op de grens van de Oostzee en de Botnische golf. Ook zeer strategisch gelegen dus. De regio heeft een verregaande autonomie, de 30.000 inwoners zijn verspreid over 65 eilanden. Ze spreken Zweeds, hebben een eigen vlag, een postzegel en een eigen parlement.  Maar wat bij de actuele militaire dreiging nu vooral van belang is: Åland is sinds 1856 gedemilitariseerd; forten of militaire aanwezigheid zijn verboden, en de bewoners hoeven niet te voldoen aan de Finse dienstplicht. Politicoloog Göran Djupsund wijst op historische verdragen waarin staat dat Finland Åland moet beschermen als de veiligheid van de eilanden in gevaar komt. Anderzijds houden de Russen de neutraliteit van het gebied nog steeds streng in de gaten. Een Russische consul is op een van de eilanden gevestigd. OVSE De Finse president Sauli Niinistö kreeg deze week een telefoontje van zijn Amerikaanse collega Biden. Niinistö twitterde dat zij hun zorgen over de Europese veiligheid hadden gedeeld. Het Witte Huis was wat uitvoeriger. Het beklemtoonde 'de band van Finland met de VS en de NAVO ter bescherming van de veiligheid in Europa'. Ook de OVSE kwam aan de orde, als een 'plaats voor dialoog en de-escalatie van de spanningen'. Finland heeft als niet gebonden land altijd een belangrijke rol gespeeld in de 'Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa'. De Finnen zouden ook nu weer voor ontspanning kunnen zorgen als de OVSE, waar ook Rusland én Oekraïne deel van uitmaken, een grotere rol kan krijgen in de beheersing van het conflict. Verkiezingen Zondag zal in Finland alle aandacht gericht zijn op de binnenlandse politiek. Er zijn dan voor het eerst verkiezingen voor de nieuw gevormde zorgregio's (SOTE). De 21 nieuwe regiobesturen gaan de zorg in brede zin overnemen van bijna 300 gemeentes. De regio's bieden eerstelijnsgezondheidszorg, gespecialiseerde gezondheidszorg, tandheelkundige zorg, spoedeisende hulp, geestelijke gezondheidszorg, sociale zorg en tal van andere dergelijke diensten als openbare diensten.  Ze worden gefinancierd uit belastinginkomsten, voorlopig van het landsbestuur, en de regionale raadsvergaderingen kunnen beslissen of ze de diensten zelf verlenen of kopen bij particuliere aanbieders. Helsinki doet niet mee met de verkiezingen, de stad wordt beschouwd als een aparte SOTE waarvoor het gemeentebestuur het beleid inzake de zorg blijft bepalen. Åland mag het als semi-autonoom gebied ook zelf uitzoeken. De bestuurlijke hervormingen zijn vooral bedoeld om de zorg efficiënter te maken in dit land met een sterk vergrijzende bevolking. Ze zijn niet onomstreden. Sommigen zeggen dat de hele operatie meer gaat kosten dan dat het oplevert. In de eerste acht jaar zou er met de maatregelen een extra bedrag van 6,4 miljard euro door belastingbetalers opgebracht moeten worden. De belofte dat het hele land zal kunnen profiteren van een gelijkwaardig niveau van zorg zou te hoog gegrepen zijn. De Finse omroep heeft een Kiezerskompas gemaakt waarmee je per regio je affiniteit met de verschillende kandidaten kunt vaststellen. De stemwijzer wordt aangeboden in het Fins, het Engels, het Sami, Russisch en Arabisch. Bij alle uitspraken krijg je meteen het gezicht er bij van de kandidaat die het met je eens is.

Foto: IISG (cc)

Nederland en de Amerikaanse kernwapens

ACHTERGROND - In mei 2020 onthulde de Amerikaanse National Security Archives een geheim document over de rol van Amerikaanse kernwapens en de opslag daarvan op overzeese bases. Nederland blijkt met enkele andere bondgenoten te behoren tot een categorie landen die de beoordeling om kernwapens in te zetten, en of dat die inzet conform NAVO-beleid is, geheel overlaten aan Washington. Het is opmerkelijk dat het wettelijke openbaarheidstraject in de VS kennelijk meer onthult over het Nederlandse veiligheidsbeleid dan de regering in Den Haag zelf wenst prijs te geven. Antimilitaristen zullen niet verrast zijn over deze onthulling, maar het is, zoals defensieanalist Ko Colijn in een commentaar in het Historisch Nieuwsblad opmerkt, toch schokkend om daarvan een bevestiging te vinden in een ‘top secret’-document uit 1961. Ook een aanval op de VS zelf, waarmee Nederland niets te maken zou hebben, zou de Amerikanen de bevoegdheid geven om de in Volkel opgeslagen kernbommen te gebruiken. Colijn stelt vast dat, nu in Amerikaanse documenten eindelijk man en paard genoemd worden, de Nederlandse regering haar verkrampte geheimhouding moet loslaten. Het kan nu immers niemand meer ontgaan dat Nederland een nucleaire vazal is van de VS.

Soesterberg

Over Soesterberg hebben altijd geruchten de ronde gedaan dat daar kernwapens waren opgeslagen, maar de vredesbeweging kon er nooit de vingers achter krijgen. Een belangrijke onthulling in de documenten van het National Security Archive is, dat er begin jaren zestig concrete plannen zijn geweest om ook in Soesterberg een kernwapendepot in te richten voor de daar aanwezige Amerikaanse eenheid. Er was een verzoek van de commandant van United State Air Forces in Europe (USAFE) van 11 december 1961 aan de Nederlandse luchtmacht om voorzieningen te treffen voor de opslag van kernwapens op Soesterberg. Bij de documenten in het Nederlandse Nationaal Archief is het antwoord van de Nederlandse plaatsvervangend luchtmachtcommandant, commodore Thijssen, aangetroffen. Hij zegt dat hij “nu in staat is om te verklaren dat hij in principe instemt met de opslag van de wapens op voorwaarde dat er overeenstemming wordt bereikt over de te treffen voorzieningen”. Die moeten worden vastgelegd in een Technische Overeenkomst tussen USAFE en de Nederlandse luchtmacht “betreffende de ondersteuning van kernwapens voor het Tactical Fighter Squadron van de USAF dat is gestationeerd op het vliegveld Soesterberg.” Een voorstel zit bij die brief. Daarin worden de bevoegdheden van de Nederlandse luchtmacht en van de VS omschreven en de plaats van het kernwapendepot op een bijgevoegde kaart aangewezen. De wapens vallen onder het gezag van de US Air Force en worden bewaakt door Amerikanen. De wapens zullen worden vrijgegeven door “de bevoegde autoriteit” en ingezet “alleen in overeenstemming met de militaire planning van de NAVO en de procedures die zijn vastgesteld door SACEUR”. SACEUR is de opperbevelhebber van de NAVO in Europa, dit is altijd een Amerikaanse generaal.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: ippnw Deutschland (cc)

Oh ja, die kernwapens….

COLUMN - In het kader van opvallende moties, in het bijzonder de moties waarbij de coalitiepartijen niet eensgezind waren (zie ook de artikelen van 13 juli, 14 juli en 28 juli), vandaag: schiet toch eens op met dat regeerakkoord!

De regeerperiode van Rutte III zit er bijna op en een paar dossiers worden zeker niet afgerond (lees: doelen worden bij lange na niet gehaald). U denkt nu natuurlijk vooral aan de klimaatdoelstellingen, maar er is meer.

Dat ontdekten we toen we tussen de 350 moties die de Tweede Kamer er even doorjoeg, een paar moties tegenkwamen die betrekking hadden op het kernwapenbeleid.

In het regeerakkoord staat dat het kabinet, binnen het kader van de bondgenootschappelijke verplichtingen, zich actief inzet “voor een kernwapenvrije wereld, gezien de grote risico’s van proliferatie van deze wapens”.

Het ligt natuurlijk niet aan het Nederlandse kabinet dat een kernwapenvrije wereld verder lijkt dan ooit, maar er ligt nu een kans het iets dichterbij te brengen.

Amerika gaat haar nucleaire wapens moderniseren en verwacht wordt dat de atoomraketten die op Europees grondgebied zijn gestationeerd ook vervangen zullen worden. Dat was aanleiding voor een paar moties die de regering oproepen tot wat, heel voorzichtige, actie.

Foto: nico1959 (cc)

Jan Soldaat vervangt Bromsnor niet

COLUMN - Er dient nadrukkelijk een bijdrage in operationele capaciteit gevraagd te worden aan het ministerie van Defensie om het stelsel bewaken en beveiligen op korte termijn te versterken.

Deze opdracht kreeg het bestuur van de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) afgelopen vrijdag mee toen een motie van de burgemeesters van De Bilt, Utrechtse Heuvelrug en Veenendaal met een dikke meerderheid werd aangenomen.

De pers pikte deze bijzonder motie op en repte van inzet van militairen. Minister van Justitie en Veiligheid, Ferdinand Grapperhaus ziet daar niets in. Natuurlijk snapt hij de zorgen over de personeelstekorten bij de politie, aan empathie ontbreekt het hedendaagse bewindslieden niet, en ja, er gaat hard aan gewerkt worden, maar dat kost wat tijd.

Dat is logisch, het kabinet haalt het te laat zijn met maatregelen niet in door binnen een paar weken nieuwe politieagenten te rekruteren, op te leiden  en inzetbaar te maken.

Maar de minister is de beroerdste niet.

Hij draagt ook oplossingen aan voor de korte termijn. Bijvoorbeeld  `mensen zonder politieopleiding inzetten voor werk waarvoor die scholing niet vereist is`.

“Daar moeten we mee beginnen, dan kunnen we altijd nog zien of er wellicht een noodgreep nodig is. Maar zover ben ik nog niet.”
(citaat uit RTL Nieuws bericht).

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Doctrine onder F-35 / JSF gebaseerd op drijfzand

ANALYSE - De doctrine waarop het idee van de JSF / F-35 is gebaseerd, berust op drijfzand:

Sindsdien heeft een aantal denkfouten zich vastgezet in de geest van toonaangevende militaire denkers in de VS en daarbuiten. Voortaan moet elke militaire operatie een herhaling zijn van Desert Storm, zij het met nog geavanceerder middelen. Maar dat denken berust op een aantal verkeerde aannames.

Foto: Frans de Wit (cc)

Een EU-leger gaat er niet komen

ELDERS - De Europese Unie is er om een oorlog te voorkomen niet om er een te voeren. Maar hoe lang kan men dat standpunt nog verdedigen?

De Oostenrijkse minister van Defensie Mario Kunasek (FPÖ) maakte deze week duidelijk dat er wat zijn land betreft geen sprake kan zijn van de vorming van een Europees leger met één commando en één uniform. Samenwerking op defensiegebied wijst hij niet af. Tijdens het Oosterijks voorzitterschap van de EU is daar het afgelopen halfjaar ook aan gewerkt met de overeenstemming over een fonds van 13 miljard. Maar met het idee van één gezamenlijk leger zoals dat door de Franse president Macron is geopperd kan Oostenrijk niet instemmen. Macron zei begin november: “We kunnen de Europeanen niet beschermen als we geen echt Europees leger oprichten. Ten aanzien van Rusland dat aan onze grenzen staat en toont dat het bedreigend kan zijn hebben we een Europa nodig dat zich alleen kan verdedigen, zonder steeds volledig afhankelijk van de Verenigde Staten te zijn.” De Duitse Bondskanselier Merkel wijst een Europees leger ook niet direct af.  “Nationalismus und Egoismus dürfen nie wieder eine Chance in Europa haben” zei zij in een rede voor het Europees Parlement met verwijzing naar een van de oorspronkelijke motieven voor de Europese samenwerking.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-11-2022

Van Imhoff in de doofpot

OPINIE - Nabeschouwing van een indrukwekkende documentaire.

In 1965 mocht VARA’s Achter het Nieuws geen uitzending wijden aan de ramp met het schip Van Imhoff in 1942 in Nederlands Indië. De documentaire  ‘De ondergang van de Van Imhoff’, waarvan zondag het laatste deel is uitgezonden, laat na 52 jaar zien wat er toen is gebeurd en waarom niemand dat mocht weten.

In 1942 wordt het Nederlandse stoomschip Van Imhoff, met aan boord 477 Duitse burger-gevangenen bij Sumatra door een Japans vliegtuig tot zinken gebracht. De kapitein besluit om de voltallige Nederlandse bemanning te redden, maar hij laat de Duitsers over aan het noodlot. Een ander passerend Nederlands schip weigert de schipbreukelingen op te nemen als blijkt dat het Duitsers zijn. Slechts 65 van hen weten de ramp te overleven en spoelen aan op het Nederlands-Indische eiland Nias. Na de oorlog brengen overlevenden vanuit Duitsland de zaak bij de Nederlandse autoriteiten onder de aandacht. Er volgt een onderzoek, maar Justitie seponeert de zaak na verhoor van de kapitein die, al dan niet ingefluisterd door andere betrokkenen, een valse voorstelling van zaken geeft. Een van de Duitse overlevenden schakelt de pers in. Het krantenartikel komt onder de aandacht van Herman Wigbold van Achter het Nieuws. Hij vraagt aan Dick Verkijk de zaak te onderzoeken voor een item in zijn nieuwsrubriek. Verkijk neemt daarvoor contact op met verschillende autoriteiten. Die weten VARA-voorzitter Rengelink zover te krijgen dat hij de uitzending van de documentaire verbiedt. Verkijk publiceert zijn bevindingen op 16 april in Het Parool en wordt dan op staande voet ontslagen. Achteraf gezien is het wel opmerkelijk en lovenswaardig dat deze krant zich heeft losgemaakt van het politieke establisment dat koos voor de doofpot.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Een F-35 Joint Strike Fighter in een testvlucht. Foto door Lockheed Martin copyright ok. Gecheckt 18-03-2022

Verhoging van defensieuitgaven helpt de EU niet zelfstandig te worden

COLUMN - Om militair zelfstandig te worden dienen de EU landen hun defensieuitgaven niet omhoog te brengen, maar hun militaire apparaat centraal te organiseren.

Te weinig geld?

Het is een gedachte die je de afgelopen tijd wel vaker hoort: de Europese landen geven veel te weinig geld uit aan defensie. De NAVO zou voornamelijk op Amerikaanse investeringen draaien, en de Europese staten nemen hun verantwoordelijkheid niet. De cijfers lijken dat te onderstrepen: Gemiddeld geven de Europese lidstaten nog niets eens 1,5 procent aan defensie uit, terwijl de Verenigde Staten 4% van haar begroting aan defensie uitgeeft. Een NAVO-afspraak gaat uit van 2%.

Zo beschouwd lijkt het volkomen logisch te stellen dat de EU-landen meer geld aan defensie zouden moeten gaan besteden. De meeste partijen hebben die mening dan ook. Alle partijen, behalve de SP, GroenLinks en Denk, vinden dat er de komende jaren meer geld naar defensie moet. De opmerking van Trump dat hij een NAVO lidstaat die niet aan zijn investeringsverplichting voldoet niet meer te willen beschermen heeft veel mensen wakker geschud. De EU wil zichzelf kunnen verdedigen.

De vraag is echter of dit wel via een verhoging van de uitgaven aan defensie kan en moet.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

NRC strooit zand in de ogen met defensiecijfers

ANALYSE, DATA - In NRC en NRCNext een artikel over de dreiging van Rusland en de reactie van de VS door de uitgaven op defensie in Europa te verhogen. Boodschap: Europa doet zelf te weinig aan defensie.
Daarbij wordt, in de papieren editie, een staatje getoond van defensie-uitgaven als % van het BNP.
defDat staatje geeft een misleidende indruk om twee redenen.

Ten eerste is het BNP van Rusland van 2013 naar 2014 met zo’n 10% gedaald. Een stijging van het defensiebudget als % van het BNP van 4,2 naar 4,5 levert nog altijd een daling in de uitgaven op van $87,8 miljard naar $84,5 miljard.

Ten tweede zegt een % van het BNP weinig over de absolute uitgaven als je niet ook het BNP zelf noemt.
We hebben de data van het SIPRI genomen en zetten de twee grafieken even achter elkaar voor het betere perspectief (bij tweede de EU toegevoegd):
def1_475
def2_475
Daarbij nog aangetekend dat de defensie-uitgaven van de EU van $276 miljard in 2013 naar $277 miljard in 2014 gingen. Dus waar Rusland minder kon uitgeven, ging de EU licht omhoog.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Volgende