Voor corona speelde deze discussie: mogen ouders weigeren hun kind te vaccineren en het toch naar een kinderdagverblijf brengen, waar het andere kinderen kan infecteren met ziektes die permanente handicaps of de dood kunnen veroorzaken? Ouders hebben het recht te weigeren hun kind te vaccineren. Betekent dat ook dat ze het recht hebben andermens’ kinderen op het kinderdagverblijf in gevaar te brengen? Want kleintjes kunnen niet meteen worden ingeënt. Niet-ingeënte peuters worden tot die tijd uitsluitend door groepsimmuniteit beschermd: ze zijn veilig zolang niemand in de omgeving een van die ziektes kan krijgen. Maar wanneer de vaccinatiegraad daalt – wat na al enige tijd gaande is – lopen zulke kleintjes ineens meer risico. Aanvankelijk speelde dat vooral in de protestantse Bible Belt, waar geregeld uitbraken van bijvoorbeeld mazelen en meningokokken plaatsvinden. Maar de afgelopen jaren daalde de vaccinatiegraad ook elders dusdanig dat deskundigen zich zorgen maakten: de groepsimmuniteit zakte tot nabij de ondergrens. Dat had veel te maken met een vals geloof dat de mazelen-bof-rodehond vaccinatie autisme zou veroorzaken (in het leven geroepen door wetenschapsfraudeur Andrew Wakefield). Daar kwam een New Age-achtige notie bij dat het ‘beter’ was wanneer het afweersysteem van het kind zelf zou leren zulke ziektes te bestrijden (wat overigens precies is wat vaccinatie doet), en dat inenting ‘kunstmatig’ zou zijn, of vooral de kas van Big Pharma zou spekken. Maar nu zitten we ermee. Er is argwaan jegens de coronavaccinaties, nog meer dan bij kindervaccinaties. En dezelfde discussie dient zich binnenkort aan: moet het consequenties hebben wanneer mensen een inenting tegen corona weigeren? Inmiddels neig ik naar ‘ja’. We stellen, juist vanwege de veiligheid van derden die anders onwillekeurig slachtoffer kunnen worden van iemands hoogstpersoonlijke keuzes, vaker grenzen aan de grenzen van iemands vrijheid. Zo mag je niet zonder rijbewijs een auto besturen. In een auto moet je bovendien, voor je eigen veiligheid, verplicht een gordel dragen. Wie op een brommer rijdt, moet een helm op. Wie aan het verkeer deelneemt, mag niet dronken zijn. Wie een veroordeeld stalker is, mag niet in het onderwijs werken. Daar gaat een redenering achter schuil die een solide precedent vormt: iedereen heeft een grote mate van vrijheid, maar die wordt beperkt door de mate waarin je een ander met je eigen gedrag en gemaakte keuzes kunt benadelen. Aangezien corona bewezen in staat is om een hele samenleving lam te leggen, en niet iedereen zich ertegen kan laten vaccineren – wie al een gecompromitteerd immuunsysteem heeft, bijvoorbeeld vanwege een kankerbehandeling, kan zich doorgaans niet laten inenten – denk ik dat de noodzaak van groepsimmuniteit boven de individuele keuze uitstijgt. Je hoeft je niet te laten vaccineren, maar accepteer dat je daarvoor een aantal rechten moet inleveren. Net als wie straalbezopen is.
De verschillende Covid-19 vaccins worden vaak met elkaar vergeleken op basis van de werkzaamheidsgraag (efficacy rate). De gerapporteerde percentages voor de Pfizer en Moderna vaccins liggen aanzienlijk hoger dan bij de vaccins van AstraZeneca en Johnson & Johnson. In onderstaand filmpje van Vox wordt helder uitgelegd waarom je deze percentages niet goed met elkaar kunt vergelijken:
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
ACHTERGROND, ANALYSE - De antivaxer als egoistische aso – of is het net andersom?
In mijn omgeving voltrekt zich een polarisatie: een aanzienlijk deel ontpopt zich als die-hard antivaxer, terwijl de net wat talrijkere rest daar fanatiek tegenin gaat. Ikzelf zit – met een achtergrond in wetenschap – uiteraard in dat laatste kamp. Echter, een recentelijk inzicht deed mijn standpunt schuiven – al ben ik er nog niet achter in welke mate.
Kansberekeningen
Bij de keuze al dan niet vaccineren tegen covid maken veel mensen als eerste een egoistische afweging: wat zijn mijn eigen persoonlijke risico’s en kansen. Het grote probleem daarbij is natuurlijk dat veel mensen de kennis ontbreekt om de grootte van de kansen te weten, en als ze die grootte al weten, ze vaak niet in staat zijn om dat enige betekenis te geven. Daarom wil ik dit verhaal beginnen met het inschatten van die kansen. Het blijft natuurlijk nattevingerwerk, maar mijn kansberekening zal de orde van grootte van de kansen redelijk benaderen.
In een ideale wereld waarin iedereen zich gewoon laat vaccineren tegen een bepaalde infectieziekte, is de meest rationele keuze uiteraard om je niet te laten vaccineren. Immers, hoe klein ook, bij elk vaccin is er een kans op bijwerkingen en die kans vermijd je door je niet te laten vaccineren. Omdat iedere andere persoon wel gevaccineerd is, loop je daardoor ook geen risico op de negatieve effecten van niet vaccineren, namelijk het oplopen van de ziekte in kwestie. Dit staat of valt natuurlijk met de inschatting dat de vaccinatiegraad onder de bevolking voldoende is. Deze strategie is weliswaar rationeel op individueel niveau, maar niet op groepsniveau. Bovendien is het ronduit egoistisch: je bent een free-rider op het systeem, en laat anderen de kastanjes uit het vuur halen.
COLUMN - We zouden de kwetsbaren beschermen. Het klonk nobel: alsof wij ons eigen lichaam als menselijk schild rondom de zwakkeren zouden opwerpen. We zouden hen behoeden voor de ziekte die rondwaart. Het maakte ons allemaal een beetje een held.
Maar zoals dat vaker gaat met de heldenrol: die verveelde snel, zeker toen er geen applaus kwam. Verdorie, we verleenden jullie toch een gunst? Kun je het in ruil werkelijk niet opbrengen om ons eventjes dankbaar te zijn? Vlak daarna ging de heldenrol knellen: nu hadden we lang genoeg op jullie gelet, het was weer tijd voor onszelf.
Die kwetsbaren, daar hoor ik ook bij – want multiple sclerose; mijn immuunsysteem doet gek genoeg van zichzelf. Ook mijn kwieke vader hoort erbij, want 90. En mijn demente moeder. Maar ook mijn collega die een levertransplantatie heeft gehad, die kennis van nog geen 45 met suikerziekte. Het zoontje van een ex-collega: Down. De jongvolwassen zoon van een vriend: ernstige astma. De partner van een lieve vriend: hiv. De zus van een andere collega: kanker.
Voor ons is een besmetting met corona, en dus ook een besmetting van een intimus, intens veel gevaarlijker dan voor de gemiddelde medemens. (Hoewel ook die lelijk te pas kan komen: één op de tien mensen die ziek worden van het virus, krijgt te kampen met long covid en is nog maandenlang een vaatdoek.)
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
COLUMN - In het Verenigd Koninkrijk werd deze maand bekend dat 60 procent van de coronadoden in dat land mensen met een handicap waren, terwijl zij iets meer dan 17 procent van onderzochte populatie uitmaakten. Laat het eens tot u doordringen: Bijna tweederde van alle cornadoden vielen in een groep die nog geen vijfde deel van de bevolking beslaat.
De cijfers komen van het Office for National Statistics, het Britse CBS. Dat koppelde gegevens van de meest recente volkstelling – die van 2011 – aan die van de officiële coronadoden. Mensen die zichzelf bij de volkstelling als ‘redelijk gehandicapt’ hadden omschreven, bleken ruim drie keer zo vaak aan corona te zijn overleden als gezonde mensen (bij vrouwen was dat zelfs 3,5 keer zo vaak); onder de mensen die zichzelf indertijd hadden getypeerd als ‘enigszins gehandicapt’, was de kans op overlijden twee keer zo groot.
Het ONS heeft gepuzzeld tot het erbij neerviel, maar ook gecorrigeerd naar bekende factoren als opleiding, sociaaleconomische status, demografische factoren en geografie bleef een keihard verschil over: deze groep ging 1,7 keer vaker dood aan corona.
Terecht dat zoveel mensen met makke zich al een jaar afzonderen en nog amper op straat durven: corona kunnen ze er écht niet bij hebben.
COLUMN - Wie vindt dat de regering te wankelmoedig, te laat en te onduidelijk is met haar maatregelen tegen de corona pandemie, kreeg gisteren gelijk van de rechter.
Het instellen van de avondklok is onrechtmatig omdat het is gebaseerd op de Wbbbg (Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag). Dat kan niet, aldus de rechter, omdat die wet van toepassing is op calamiteiten die plotseling optreden en waarbij acuut actie nodig is. Als voorbeeld is een dijkdoorbraak gegeven.
Nog los van het feit dat we al tot tweemaal toe een dijkdoorbraak hadden en een derde aanstaande is, laat de uitspraak zien waar de regering in tekort is geschoten. Het draait daarbij om het begrip ‘spoedeisendheid’.
Die spoedeisendheid was er volgens de rechter niet. Dat zou blijken uit “het feit dat er vóór de invoering van de avondklok al vaker over de mogelijkheid van een avondklok was gesproken” als “een van vele mogelijke opties” ter bestrijding van de pandemie.
De Wbbbg is bedoeld voor acute noodsituaties, waarbij maatregelen echt geen enkel uitstel kunnen dulden, dus kan het geen herhalend onderwerp van gesprek zijn. Dat wordt ook nog eens duidelijk gemaakt omdat er ruimte was “om voorafgaand aan de inwerkingstelling van artikel 8 Wbbbg een spoeddebat in de Tweede Kamer te houden”. Als daar tijd voor is, kan er geen sprake zijn “van een daadwerkelijke spoedsituatie als bedoeld in de Wbbbg.”
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
COLUMN - Helden hoef je niet te betalen. Helden betaal je met applaus! Wat een oorverdovend geluid was dat in het voorjaar, de spandoeken aan de landhuizen met ‘zorgverleners bedankt’ waren niet te tellen. Er werden teksten op de stoep geschreven met krijt bij ziekenhuizen en andere instellingen. Van de koning en zijn gezin kregen we ‘een hart onder de riem’, samen met applaus. Ongekend eensgezind was de bevolking van Nederland; helden moet je eren.
Nog komt er wat maagzuur omhoog als ik hier aan denk.
Helden staan in het middelpunt, zoals blijkt in het initiatief van ActiZ en anderen waarbij je op een website mensen in de zorg kon bedanken met een persoonlijke video. We moeten vooral dankbaar zijn met wat we krijgen, we hebben tenslotte zelf voor de zorg gekozen, het is een roeping. Hier wordt je mee geboren, schijnbaar. De competenties om een specialistisch verpleegkundige te worden, of een helpende in het verpleeghuis die zijn of haar hand niet omdraait om een bewoner met dementie uit bed te halen, tellen niet mee.
Dat daar net als ieder ander beroep bepaalde aangeleerde vaardigheden, vaak een enorme lading aan praktijkervaring en een bak aan theoriekennis aan ten grondslag ligt, maakt niets uit. Helden plaats je op een voetstuk; net als BatMan, die mag je haten en liefhebben wanneer het je uitkomt. Je bent een speelpop van het publiek geworden.
Dinsdag heeft het kabinet eindelijk een soortement van rooster bekend gemaakt: wie kan zich wanneer laten inenten, met welk vaccin is dat waarschijnlijk, en waar? Daarmee worden voor het eerst elementaire vragen beantwoord. Maar er mag wel een tandje bij: wie zorg wil dragen dat voldoende mensen zich laten vaccineren, dient allereerst de voorlichting goed op orde te hebben. Daar schort het nu nog zo aan dat OMT-leden gisteren in hun eigen ziekenhuis hoogstpersoonlijk langs alle kwalificerende personeelsleden liepen, om te informeren of zij wellicht vragen hadden.
Sommige vragen zijn simpel: waarom krijgen sommige groepen het Pfizer/BioNTech-vaccin, en krijgen anderen – na de goedkeuring ervan, die deze week ophanden is – dat van Moderna? De logistiek is daarin doorslaggevend: het spul van Pfizer & co dient diepgevroren te worden bewaard, en kun je dus beter distribueren vanuit een ziekenhuis, waar ze over zulke vrieskasten beschikken; daar ga je liever niet de verpleegtehuizen stuk voor stuk mee af.
Nogal wat mensen vragen zich af of het ene vaccin ‘beter’ werkt dan het ander. De twee waar het nu om gaat, ontlopen elkaar amper. Haast geen enkel vaccin beschermt voor de volle 100 procent; vandaar dat groepsimmuniteit van belang wordt. Hoe minder het virus rondzwerft, hoe minder die paar resterende procent ertoe doen. En voor mensen die het vaccin (nog) niet kunnen krijgen, is die groepsimmuniteit zelfs de enige bescherming. Denk aan zwangere vrouwen (bij hen zijn de vaccins nog niet getest; eerst moeten de proeven met zwangere dieren met succes zijn afgerond), baby’s (die worden gewoonlijk pas vanaf de derde maand ingeënt), of mensen wier immuunsysteem platligt, bijvoorbeeld vanwege een chemobehandeling.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
COLUMN - Sinds we weten dat het vaccineren zo laat begint, gaat het over de vraag waarom. Terecht. Het antwoord is relevante journalistiek. Ook als voorwerk voor het parlementair onderzoek over de aanpak van de pandemie, dat vast gaat komen. En Hugo de Jonge had gelijk dat een zorgvuldige voorbereiding van belang is, maar liet tot gisteren na te erkennen dat die zorgvuldige voorbereiding door misrekeningen pas zo laat is afgerond.
Begrijpelijk dus dat journalisten als ramptoeristen dergelijke fouten proberen te reconstrueren. Maar journalistiek kan ook iets anders zijn. Er zijn vast journalisten die verder vooruit kunnen kijken dan Hugo de Jonge. Dat kan helpen verdere misrekeningen te voorkomen.
De strategie die aan De Jonge wordt toegeschreven is dat hij bestuurt via de media. Hij kondigt aan dat er in de week van 4 januari gevaccineerd kan gaan worden. De zorgorganisaties horen dat via de media. Dat irriteert, maar vervolgens proberen ze wel de verwachting die de minister wekt waar te maken. Kunnen we met een paar goede vragen die strategie omkeren en zo De Jonge de goede kant op bewegen?
De bewering van De Jonge dat het in weze niet uitmaakt wanneer we precies beginnen klopt. Want het is niet de eerste prik die ons over de pandemie heen helpt. Het gaat om de snelheid van wat volgt. Hoe sneller we tot grote hoeveelheden vaccinaties per dag, of per week komen, hoe sneller het effect merkbaar zal zijn.
COLUMN - ‘Geen plan, hoezo geen plan? We hebben bijna alles gesloten! Winkels dicht, scholen en kinderopvang dicht, zwembaden, sportscholen dicht. Hema dicht. Hoezo geen plan?’
‘En vergeet niet de musea en podia die net weer een beetje zuurstof kregen.’
‘Oh ja, de cultuur zit natuurlijk ook weer dicht.’
‘Maar dat is geen plan Mark, dat zijn maatregelen.
En daarmee ontregel je de komende tijd weer onze levens, totdat we zijn aanbeland bij de volgende akte van jullie improvisatietheater. Het enige dat je gepland hebt, is de volgende persconferentie met Hugo, over vier weken. En ook dan ben je vast niet van plan met een plan te komen. Mark, huist ergens in jou een staatsman?’
‘ …? ‘
‘Denk je weleens na over hoe de staat zich in deze crisis zou moeten verhouden tot die 17 miljoen individuele levens? Laat ik anders, voor jouw goede begrip, m’n vraag illusteren aan de hand van ‘de markt’. Wat wil de markt, de ondernemer zeg maar, van de staat? Zo weinig mogelijk inmenging in zijn zaken natuurlijk. Maar ik bedoel voor zover de staat wel iets doet. Wat verwacht de ondernemer?’
‘Minder dividendbelasting?’
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.