Het boekenvak en de leesklimaatverandering

Het gaat niet goed met het boek in Nederland. Boekhandels sluiten, bibliotheken worden wegbezuinigd, boekenclubs gaan op de fles. ’s Lands meest prestigieuze boekenketen Selexyz ging failliet, werd door een investeerder samengevoegd met ramsj- en antiquariaatketen De Slegte onder de nieuwe naam Polare, en die keten staat nu weer voor de afgrond. ‘Het kon beter’ is een understatement. Een bijdrage van Frank Huysmans, hoogleraar bibliotheekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Als je dit zo opschrijft, maak je geen vrienden in het boekenvak. Het land kent een aantal goedlopende boekhandels met directeuren die het publieke debat niet schuwen. Zo is daar Fabian Paagman van de gelijknamige boekhandel in het Haagse Statenkwartier. Een belevenisboekhandel: er is een hip café en een kinderboekenafdeling met een vol activiteitenprogramma. Geregeld komen er schrijvers voordragen en signeren. Poëzie vult er nog meer dan een enkele plank. Neemt Fabian het woord, dan luistert het boekenvak. Dus als hij op de site van Boekblad verkondigt dat naar aanleiding van deze affaire eens goed moet worden gediscussieerd over de rol van CB Logistics (voorheen het Centraal Boekhuis), begint in Culemborg de adrenaline door de aderen te kolken.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: harry_nl (cc)

Polare

De laatste keer dat ik in een Polare-boekhandel was, lagen er precies twee titels in de hoofdetalage. Op stapels. Erachter hing een poster van een die week opzichtig gehypete Japanse auteur wiens laatste roman ik overschat vond. Ik overwoog een foto te maken van de etalage omdat ze naar mijn gevoel de keten zo aardig typeerde: men benaderde slechts één soort lezer, namelijk degene die is geïnteresseerd in hypes en auteurs.

Jammer dat ik die foto niet heb gemaakt, denk ik nu, want ze zou een leuke illustratie bij dit stukje zijn geweest. Ik denk namelijk dat het publiek diverser is dan alleen mensen die lezen wat iedereen leest.

Niet elke lezer zoekt hetzelfde. De etaleur van de genoemde Polare-winkel dacht aan iemand die wilde meepraten over de laatste romans, maar een ander is bibliofiel, een derde is op zoek naar informatie, een vierde leest poëzie. Het internet biedt alle ruimte aan deze pluriformiteit: jij selecteert uit het informatieoveraanbod wat jij wil, en dat betekent dat er voor boeken simpelweg weinig toekomst zal zijn. Wie informatie wil overdragen, kan beter gaan bloggen of een website ontwikkelen dan een boek schrijven. Ik voor mij heb al een tijdje geleden besloten na mijn boeken over het uiteengaan van de wegen van joden- en christendom geen boeken meer te schrijven maar me meer te richten op het internet.

Foto: © Xooang Choi Studio@Facebook photo in The islet of Asperger copyright ok. Gecheckt 08-09-2022

Kunst op Zondag | Bedelen

Hedendaags bedelen: crowdfunding, donateurswerving, sponsors vragen. Niet alleen Sargasso probeert particuliere spaarpotjes open te krijgen, ook kunstenaars en culturele instellingen zien zich, door gebrek aan subsidie, gedwongen tot ‘nieuw ondernemerschap’.

Het themablog van deze week was ‘Investeer in inhoud’. Ook al heeft een eenmalige subsidie veel opgeleverd, die geldkraan is dicht. Een situatie die veel kunstenaars en culturele instellingen al eerder hebben meegemaakt.

Men bedelt zich suf. De overheid helpt een handje met de Geefwet. Individuele kunstenaars hebben daar alleen profijt van als ze bij een door de belastingdienst goedgekeurde culturele instelling of crowdfundig organisatie zijn aangesloten.
Als een organisatie een ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling)stempel heeft, kunnen gulle gevers op enig belastingvoordeel rekenen. Sargasso heeft dat stempel niet, maar een de crowdfunding site Voor de kunst wel. Je kunt dus een kunstwerk in wording mee helpen financieren

Nu is het niet de bedoeling de kersverse of potentiële Sargasso-donateurs weg te jagen richting kunstenaars. Ik zou zeggen: denk aan allebei. In het kader van ons geldwervende themablog wijs ik op een andere optie om Sargasso te steunen.

Sargasso heeft sinds deze week een boekenwinkeltje. In tegenstelling tot een gift in keiharde euro’s, levert een aanschaf via die winkel u geen belastingvoordeel op. U steunt wel Sargasso want wij krijgen een deel van de opbrengst.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-09-2022

Klassiekers | De naam van de roos

RECENSIE - In het begin was het woord, dat al vrij snel werd gevolgd door taalplezier. Mensen kunnen niet alleen communiceren maar hebben er ook over nagedacht hoe ze dat het prettigst en effectiefst doen. Een mooie metafoor verduidelijkt. Een elegante opbouw verheldert. Esprit houdt de aandacht vast. Wie woorden zo gebruikt dat mensen luisteren of lezen met plezier, communiceert effectiever.

Om het tekstplezier te vergroten, kun je gebruik maken van citaten. Je kruidt er je tekst mee en behaagt je lezer, die zich gevleid voelt omdat je een brede algemene ontwikkeling bij hem veronderstelt. De beste manier om te citeren is het niet al te nadrukkelijk te doen, zodat degene die de verwijzing herkent erom kan glimlachen, maar degene die haar niet herkent niet het gevoel heeft iets te missen. Het eerste gebod bij een goed citaat is, om Joost Zwagerman aan te halen, dat elke boerenlul de tekst moet kunnen blijven begrijpen.

Kampioen

Umberto Eco is kampioen citeren, en dat is niet zo vreemd, want hij werkte als hoogleraar semiotiek, een wetenschap die zich bezighoudt met tekens en verwijzingen. De naam van de roos, het boek waarmee hij in 1980 debuteerde, staat bol van de literaire verwijzingen. Een deel ervan valt in de Nederlandse vertaling erg op: als Eco uit de Bijbel citeert, doet hij dat namelijk in het Latijn, wat in een Nederlandse tekst overdrevener overkomt dan in een Italiaanse. Het onbedoelde resultaat is dat het boek in ons taalgebied het speeltje werd van een intellectuele klasse. Ik herinner me dat men destijds sprak van een roman door een professor voor professoren.

Foto: Eunice (cc)

Klassiekers in de koffer

OPROEP - ‘Max Havelaar’ van Multatuli? ‘De ontdekking van de hemel’ van Mulisch? ‘Harry Potter en de gevangene van Azkaban’ van JK Rowling? Welke klassieker gaat er steevast in uw koffer mee op vakantie?

De zomer komt er nu echt aan, en of u nu de biezen pakt en met caravan en al richting Zuid-Frankrijk rijdt, het vliegtuig naar een exotisch eiland pakt of gewoon drie weken thuis in de achtertuin gaat zitten: de kans zit er dik in dat er een stapel(tje) boeken meegaat. Natuurlijk de beste nieuwe romans en non-fictieboeken, maar misschien gaat er ook een gouwe ouwe mee?

Wat is uw favoriete klassieker? Welk boek heeft u zo vaak gelezen dat de kaft er bijna af valt? Of: welk boek kent bijna niemand, maar hoort volgens u absoluut thuis in het rijtje Grote Klassiekers? Of: welke overbekende klassieker is het lezen eigenlijk niet waard en kan beter in de boekenkast blijven staan?

We horen graag uw mening erover in een recensie voor onze zomerserie Klassiekers.  Dus heeft u altijd eens met uw naam (of pseudoniem) op Sargasso willen schitteren? Mail dan uw recensie of uw voornemen er een te schrijven naar [email protected].

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Kees van Kooten

Kees van Kooten heeft het Boekenweekgeschenk geschreven en zat daarom bij Boeken met Wim Brands. Wij vrezen dat wij ons erge zorgen over Kees van Kooten moeten gaan maken. Hij lijdt aan een zeer ernstige vorm van nostalgie.

Een van de vele ernstige aandoeningen die het ouder worden met zich mee kan brengen, is nostalgie. Niet iedereen heeft er even veel last van. Net zoals ook niet iedere oudere Alzheimer krijgt. Maar als je er last van hebt, is het vaak zeer ernstig.

Iemand die aan een zeer ver gevorderde vorm van nostalgie lijdt, zo erg dat ik vrees dat het terminaal is, is Kees van Kooten. Het begint zelfs bijna op een vorm van dementie te lijken. Nog even en Kees van Kooten heeft het alleen nog maar over de verloren kleuren van zijn postzegelverzameling, over de autopyjama, over dagjes naar de bloembollen, over de geur van boeken (die zoveel lekkerder ruiken dan een iPad), over de agenda’s van zijn vader (waar je tenminste nog kunt vinden hoeveel een rolletje pepermunt in 1962 kostte, eat that wikifuckingpedia!) en over vergeten radioprogramma’s met introtunes van drie minuten. Volgens Rudy Kousbroek is er geen treuriger gevoel dan de weg weten in een huis dat niet meer bestaat. Maar Kees van Kooten zwelgt in dat soort gevoelens. Die zit met een gelukzalige glimlach op zijn bakkes herinneringen op te halen aan een tijd die nooit geweest is. 

Foto: Stuart Heath (cc)

Kunst op Zondag | Literatuur

De Boekenweek is losgebarsten. Een goede gelegenheid om de trilogie over kunst en boeken (deel 1 over strips, deel 2 over kunstenaarsboeken) af te sluiten met de vraag of literatuur kunst is.

De media wekken de indruk dat kunst en literatuur twee verwante, maar verschillende grootheden zijn. Bijna elke krant heeft wel een wekelijkse katern onder de noemer ‘Kunst & Literatuur’. Alle visuele kunstdisciplines worden op één hoop gegooid, proza en poëzie op de andere. Terwijl lezen toch ook kijken is.

Uitgevers huren illustratoren, grafici, fotografen en soms ook schilders in om het boek aan de mens te brengen. Leidraad lijkt te zijn dat bij een eerste druk alleen titel en naam van de auteur op de omslag genoeg is, mits de auteur grote bekendheid geniet.

Bij herdrukken, en zodra het boek in vergetelheid dreigt te raken, lijken beeldende covers echter het boek tot kunst te moeten verheffen. Zo gaat dat met klassiekers, zoals bij boeken van Harry Mulisch.
Mulisch De Aanslag covers

Zo gaat dat ook met Nelleke Noordervliet, die dit jaar het Boekenweek-essay schreef.

Nelleke Noordervliet covers De naam van de vader

Uitgevers gaan er niet vanuit dat je door de boekomslag geraakt wordt door literaire kunst, maar dat je geraakt wordt door een suggestie die je kooplust opwekt. De tentoonstelling ’20 jaar coverontwerpen’ geeft een mooi overzicht. Nog tot 21 mei te zien  in het Boekenpodium te Antwerpen.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Vorige Volgende