KORT | Groot of klein?

Moeten we grootschalig of kleinschalig organiseren? Small is beautiful, maar groot is efficiënter en goedkoper, zeggen we. Uit onderzoek of praktijk blijkt dat niet. Zie Amarantis of Vestia. Fortuyn vond ook:  grootschaligheid in onderwijs en zorg drijft leerling en patiënt uit beeld. Er zijn economische twijfels en inhoudelijke bezwaren. Dus de zorg moet terug naar de wijk, de scholen moeten kleiner, de woningcorporaties ook. Maar provincies moeten samengevoegd, gemeenten moeten groter dan 100.000 inwoners. Zou dat efficiënt zijn en goed voor lokale democratie? De burger moest dichter bij zijn lokaal bestuur staan. We zijn voor kleinschaligheid in diensten, maar grootschaligheid in bestuur. Hier klopt iets niet.

Door: Foto: Kort - illustratie Sargasso
Foto: Hand giving bag with euro symbol isolated on white Royalty vrije stockfoto. copyright ok. Gecheckt 27-09-2022

Waarom de markt niet vrij kan zijn

De blaaskaken krijgen de bonussen, het toptalent kan de tering krijgen. Een betere samenvatting van waar het mis gaat in een groot deel van het (westerse) bedrijfsleven is er niet.

Een bedrijfsbobo die in een half jaar tijd 10 procent van de werknemers kan lozen in het kader van “costcutting” krijgt onmiddelijk waardering van de aandeelhouders. Een visionair directeur die ervoor zorgt dat over vijf jaar het toptalent volledig tot bloei komt die vervolgens de nieuwe generatie producten het levenslicht laat zien, is een loser. Nauwelijks meetbaar, duurt te lang, geen bonus, daag.

Veel bedrijven kunnen door hun aandeelhouders niet anders doen dan korte termijn sturing. Aandeelhouders spinnen er garen bij, werknemers en de economie in het algemeen niet. Al het geklets over marktwerking en stimulans ten spijt.
Maar aandeelhouders en bedrijven gaan echt niet zelf hun gedrag veranderen. Waarom zouden ze? De mensen met de grootste belangen (geld) denken geen baat te hebben bij verandering.

En dus kan een markt niet vrij zijn. Wil je als land een bloeiende economie op lange termijn, moet je de perverse prikkels uit het systeem halen. Bijvoorbeeld door bij wet vast te leggen dat aandelen minimaal 2 jaar in handen moeten zijn voor ze weer verhandeld kunnen worden. Dan gaat het aandeelhouderschap weer terug naar de essentie, het doen van lange termijn (risico-)investeringen in bedrijven. Aandringen op de zoveelste panieksnijronde staat gelijk aan schieten in je eigen voet.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Eenvoudig bestuur

Computers kunnen ingewikkeldheid aan. Maar dat betekent niet dat we eenvoud kunnen vergeten. Complexiteit is mislukte eenvoud.  Ooit zei de socioloog Luhmann dat besturen “reductie van complexiteit “ was. De populisten denken de complexe samenleving te kunnen besturen, maar lopen steeds meer builen op. Je kunt wel iets in een regeerakkoord zetten, maar dan heb je nog geen uitvoerbare wet .

Eenvoud moet ontworpen worden. Om iets te kunnen ontwerpen, moet je precies weten waarmee je te maken hebt en wat je wilt bereiken. Grieken besturen hun land niet: ze zetten hun vriendjes op de goede plek, delen de omzet van de overheid en houden alleen respect voor de wet in stand, als dat hun positie steunt.

Hoe doen wij dat? Ik bekeek een kwartaaloverzicht van de Nederlandse Bank. Het is een verbluffend boek van 270 pagina’s met hoog-specialistische tekst. Ik vroeg me af: wie leest dat? Hoe lang doet iemand daarover? Wie doet wat met de inzichten?

Misschien zit in China een trouwe lezer. In China? Ja: zie the Economist. De Dodd-Frank wet is bedoeld om de financiële wereld van Wall Street weer wat normen mee te geven. Maar inmiddels is die wetgeving onleesbaar geworden: meer dan 840 pagina’s en nog geen uitvoeringsdetails. Niemand leest zo’n wet nog. Alleen in Peking zitten belangstellenden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dominant bestuur

Heeft onze politiek nog enige macht over het bestuur? Voor beschouwers valt er veel te smullen: de SP de grootste partij in de peilingen, dalende ledentallen van politieke partijen, de afscheidsbeschou-wingen van Tjeenk Willink. Klein bier is er ook: het intelligentieniveau dat vereist is voor het ministerschap, de risico’s van het dereguleren van toezicht op vuurwerkopslag, de gevolgen van het ‘intelligent bezuinigen”.

Behoedt de politiek ons nog voor narigheid? Of moeten we aanvaarden dat we zijn overgeleverd aan een gezichtsloze, welwillende macht, die zich alleen nog op aantallen en geld een beetje laat sturen? Onderkoning Tjeenk Willink drukt zich over het algemeen helderder uit, dan de invloed die hij met die helderheid verwierf; dus laten we hem nog eens bestuderen.

Vroeger, in de tijd van de verzuiling, was er een institutionele koppeling tussen de representatie en het bestuur. Maar, nu de ideologische verschillen zijn afgenomen, de ledentallen va de politieke partijen krimpen en de kiezers wispelturig zijn geworden, begint die verbinding tussen representatie en bestuur ingewikkeld te worden.

In mijn verhaal over “Fascinerende alledaagse politiek” deed ik daarvan verslag: de boeren van Plan L. zijn boos over de behandeling door de gemeente, over het gebrek aan respect voor hun positie en belangen, over de biedprijs voor hun grond. Ik bemoei mij, als volksvertegenwoordiger, wel met werkwijze en proces, maar niet met de prijzen per vierkante meter, die de uitkomst is van onderhandelingen. De scheiding tussen bestuur en representatie is een dunne lijn.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Pervers bestuur

Een groot bedrijf in de gemeente dient een bouwaanvraag in voor een nieuw kantoor. Het kantoor herbergt duizenden arbeidsplaatsen, dus de gemeentebestuur  is welwillend. Er wordt wat onderhandeld over infrastructuur en kostenverhaal. Maar iedereen is blij en de vergunning wordt verleend. Dan komt een vervelende aap uit de mouw; het oude kantoor, dat nog vrij nieuw is komt leeg te staan en blijft leeg. Het is in de huidige economie niet te verhuren. Leegstand van een groot complex was  niet de bedoeling van de nieuwbouw.
Dan komt de VPRO langs en begint vragen te stellen.

Had de oud-wethouder dat niet kunnen voorzien?

– “ Nou, achteraf misschien, maar wij gaan niet over gebruik van lege kantoren en een gebruiker van zo’n complex tover je niet uit de hoge hoed.”

Maar had je dan wel ja moeten zeggen tegen de nieuwbouw?

– “Als ik nee hadgezegd, was de bouwvergunning door een buurgemeente wel verstrekt; dan waren de arbeidsplaatsen weg en had ik niettemin een leegstaand kantoor.”

Heb je de beslissing met voldoende steun en achtergrond genomen?

– “Ja, de gegevens zijn in de gemeenteraad aan de orde geweest en er was weinig tegen.”
Wie het programma van VPRO TV zag, “de slag om Nederland”  weet inmiddels dat ik het heb over Amstelveen en de bouw van kantoren van KPMG. KPMG wilde een nieuw en duurzaam kantoor. Ik vond niet alle vragen even sterk in het programma en ik miste ook nog wel wat informatie, zoals de eigenaar van het leegstaande kantoor, of  een antwoord op de vraag waar de verliezen van de leegstand worden gedragen. Want dat zei een klassieke kapitalist in Tegenlicht, onmiddellijk daarna: dat is de grondregel van het kapitalisme, je neemt risico en als je het fout doet, moet je veel geld kwijtraken.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Tweespalt | Nederlandse democratie

Vandaag een flinke tweespalt. Twistpunt is het democratische gehalte van de Nederlandse politiek en bestuur. De jonge conservatief Thierry Baudet schreef vorige week in NRC Handelsblad dat in Nederland nog steeds een regentenmentaliteit heerst. Zonder goede contacten in de partijtop, geen hoge politieke of bestuurlijke functies. Dat is dodelijk voor de democratie.Baudet heeft een filosofisch luchtkasteel gemaakt, zeggen Tom van der Meer en Sarah de Lange, politicologen aan de UvA, vandaag in dezelfde krant.

Lees de bijdrage ‘Slippendragers zijn geen democraten’ van Baudet hier.

En lees het weerwerk ‘Baudet bouwt een filosofisch luchtkasteel’ van Van der Meer en De Lange hier.

En geef je oordeel in de comments.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Baudet bouwt een filosofisch luchtkasteel

Deze gastbijdrage is van politicologen Tom van der Meer en Sarah de Lange en is een reactie op dit artikel van Thierry Baudet. Het stuk verscheen 11 juni in NRC Handelsblad.

In de NRC van 4 juni 2011 doet Thierry Baudet een aantal ferme uitspraken over wat hij de “ondemocratische” Nederlandse politiek noemt. Het stuk is echter losgezongen van feitelijke onderbouwing. Het gevolg is een filosofisch luchtkasteel.

Het probleem?

Baudet signaleert terecht een aantal problemen, met name vanuit het ideaal van een pluralistische, participatieve democratie. De gevestigde partijen hebben inderdaad nagenoeg een monopolie op politieke benoemingen. En partijelites hebben een sterke invloed op de samenstelling van kieslijsten. Deze problemen zijn niet nieuw, maar wel relevant.

Baudet claimt echter dat de macht van de elite nog veel verder gaat. Volgens hem bepaalt de landelijke partijtop wie de lijsten in de grote steden aanvoert, en zelfs welk beleid wordt gepropageerd. Een opmerkelijke stelling, die helaas niet met voorbeelden ondersteund wordt. Voorbeelden van het tegendeel – zoals Ahmed Marcouch die niet als PvdA-lijsttrekker werd gekozen in Amsterdam Nieuw-West – kennen wij wel. Nog los van het (afwezige) anekdotische bewijs, klopt Baudets claim niet met de werking van politieke partijen: de landelijke partijtop bepaalt de lokale lijsttrekker niet. Het zijn uiteindelijk altijd de lokale partijleden die kiezen tussen verschillende kandidaten, ook als er een gesteund wordt door de partijtop. Juist die keuzevrijheid is het hart van de interne partijdemocratie.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Slippendragers zijn geen democraten

Deze bijdrage is van Thierry Baudet en verscheen op zaterdag 4 juni in NRC Handelblad. Lees het weerwoord van politicologen Tom van der Meer en Sarah de Lange hier.

Alle belangrijke politieke posities in Nederland worden bekleed door partijleden die zich populair hebben gemaakt bij de partijtop. Alle ministers, burgemeesters, Eerste Kamerleden, commissarissen der koningin, prominente gemeenteraadsleden en kandidaten voor internationale baantjes zijn partijpolitici. Zij danken hun positie niet primair aan objectieve deskundigheid of aan een electoraat. Zij danken hun positie aan het handjevol mensen rond de leider van hun partij.

Nooit worden mensen benoemd die geen partijlid zijn. Nooit worden mensen benoemd die zich binnen de partij hebben geprofileerd als buitenstaander. Bijna alle ‘gekozen’ politici – Kamerleden, gemeenteraadsleden, leden van de Provinciale Staten – worden door helemaal niemand gekozen. Zij verwerven hun positie op de slippen van de lijsttrekker of de partijtop. Aan hen wordt vervolgens, vanzelfsprekend, loyaliteit verwacht. Het is nauwelijks een overdrijving om te stellen dat de Tweede Kamer geen 150 onafhankelijke leden telt, maar slechts zoveel leden als er fractievoorzitters zijn. De rest van de Kamer doet allerlei onderzoekswerk, onderhoudt contacten met de achterban en vangt soms de klappen op van impopulaire maatregelen, maar een zelfstandige stem hebben ze niet.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Frontale botsing kabinet en gemeenten

Het begon zo mooi. Het kabinet en de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) werden het op 21 april eindelijk eens over het Bestuursakkoord 2011. Het masterplan voor de decentralisatie van een groot pakket taken: de jeugdzorg, de extramurale begeleiding uit de AWBZ en de nieuwe regeling Werken naar vermogen. VNG-voorzitter Jorritsma vond dat ze het beste eruit had onderhandeld. Meer zat er gewoon niet in, liet ze weten.

Daarna mocht de VNG het land in. Tijdens drie informatiebijeenkomsten bleek al snel dat een aantal gemeenten grote moeite had met het bereikte resultaat. Vooral de sociale paragraaf stuitte op kritiek. Ook al beloofde het kabinet 400 miljoen euro om de hervorming van WWB/WIJ, WSW en Wajong naar de nieuwe wet Werken naar vermogen mogelijk te maken, veel gemeenten vreesden daar niet genoeg aan te hebben. De hervorming zou bovendien veel te snel tot stand moeten komen.
Bovendien vonden een aantal gemeenten dat hier maar van een halve decentralisatie sprake was. Niet alleen had het Rijk had zich een prominente rol toebedeeld in het Bestuursakkoord (pdf!). ook werd bepaald dat een deel van Werken naar Vermogen en Jeugdzorg ‘ bovenlokaal’ moet worden geregeld. Uiteraard in goed onderling overleg, zoals dat in een democratie hoort, maar “indien gemeenten binnen het jaar geen passende invulling aan de uitvoering hebben gegeven, bepaalt het Rijk hoe dat toch georganiseerd zal worden” (bldz. 8 en 9 uit het Bestuursakkoord).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Sociale media zijn geduldig en vasthoudend

Gijs van Oenen wijst in zijn artikel “Liever grondig onderzoek dan snelle sociale media” op een aantal moeizame ontwikkelingen rondom media en democratie. Sommige onderbouwingen zijn begrijpelijk, maar andere zijn volgens mij niet zo scherp. En ook de voorgestelde weg voorwaarts schiet daarom tekort.

Eerst even over de emancipatie. Gijs van Oenen betoogt dat de emancipatie geslaagd zou zijn en dat iedereen nu voor zichzelf kan denken, zonder afhankelijk te zijn van instituties. Het mag dan misschien zo zijn dat we ons los gemaakt hebben van de oude structuren, maar dat wil nog niet zeggen dat de emancipatie is afgerond. Emancipatie is in mijn ogen pas klaar als je naast gelijke rechten ook het vermogen hebt om op gelijk niveau te handelen. Ik denk hierbij aan het woord “handelingsbekwaam”. En ik durf gerust te stellen dan het grootste deel van de Nederlanders nog niet in staat is om verantwoordelijk te handelen ten aanzien van de sturing van dit land. Zo terecht als het in 1957 was dat gehuwde vrouwen voortaan als handelingsbekwaam werden beschouwd, zo onterecht zou het nu zijn als iedereen zomaar met verantwoordelijkheid voor het nationaal belang wordt opgezadeld.

Om deze emancipatie werkelijk geslaagd te laten zijn, moeten niet alleen politici leren werkelijk steeds meer te vertrouwen op het oordeel van burgers, maar moeten burgers ook leren dat voor het nemen van een goede beslissing meer nodig is dan het van je afschreeuwen van frustratie.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende