Scholieren belonen met zeilcruise 8000 euro: dat kan handiger
ANALYSE - De Rotterdamse scholengemeenschap Hugo de Groot beloonde onlangs leerlingen die goede cijfers hebben gehaald en inzet hebben getoond. Zij mogen mee op een zeilcruise in de Caraïben. Het is beslist lovenswaardig om positief gedrag te belonen, maar dit staat voor een verkeerde trend.
Een zeilcruise in de Caraïben is exclusief en duur en iemand daarmee belonen kan makkelijk worden gezien als een vorm van betaling. Een betaling voor goed gedrag op school? Het initiatief past in de huidige trend om financiële beloningen te gebruiken om maatschappelijk gewenst gedrag te stimuleren, zoals kortingen op zorgpremies bij een gezonde leefstijl, betaling voor mantelzorg, of geld voor elke kilo gescheiden afval.
Maar betalen voor gewenst gedrag is niet zonder risico’s. Uiteenlopende studies (paywall) hebben duidelijk laten zien dat betalingen voor positief gedrag ertoe kunnen leiden dat de intrinsieke motivatie om goed te doen verdwijnt. Zo halen studenten minder geld op voor een goed doel als zij hiervoor betaald worden en daalt hun bereidheid om mee te helpen bij een verhuizing als hier een vergoeding tegenover staat. Of neem bloeddonaties, waarover de socioloog Richard Titmuss al in 1970 een bestseller schreef. Hij vergeleek het Britse systeem voor bloeddonorschap met het Amerikaanse systeem en legt uit dat het Britse systeem beter werkt omdat in Engeland bloed wordt gegeven door vrijwilligers. In het Amerikaanse systeem wordt – naast vrijwillige donaties – voor bloed betaald, wat leidt tot minder donoren en een slechtere bloedkwaliteit. De financiële vergoeding voor bloed in Amerika zorgt ervoor dat doneren daar wordt gezien als handel. Dat heeft niet alleen een ondermijnend effect op de motivatie van de huidige donors, maar ook op het verantwoordelijkheidsgevoel voor donorschap bij andere burgers, op moraliteit dus.
