De onmacht der klerken

“Voor wie werk je”, vroeg de reorganisatieprofeet, “je ambtelijke baas, de politieke leidsman, de samenleving?” Ik geloof wel dat ik de samenleving heb geantwoord. Maar ik denk ook wel dat de werkelijkheid een slag weerbarstiger was. Ook ik had tenslotte kinderen en een hypotheek. Een goede vraag is het wel: we hebben een bureaucratisch bestuur dat geleid wordt door de politieke amateurs. Die zijn voor hun functioneren afhankelijk van de deskundigheid van de ambtenaren, maar verantwoorden zich voor hun beslissingen aan de kiezers. Het is die rolverdeling waar het nieuws mij weer op drukte: wat hebben de ambtenaren nu precies gedaan en gedacht, aan de Alderstafel over vliegveld Lelystad? Wat is er gedacht en wordt er gedacht, als een boze Groninger verhaal komt halen, omdat zijn huis door de aardbevingen tot een ruïne is geworden? Complexiteit Het is onoverzichtelijk en ingewikkeld, als je een bescheiden ‘groen’ vliegveld echt op de burgerluchtvaart wilt aansluiten. Hoe vliegt vertrekkend verkeer weg en hoe komt aankomend verkeer precies binnen? Welke gevolgen zijn er voor de overzichtelijkheid van het luchtruim, voor de geluidhinder, voor de veiligheid van andere luchtruimgebruikers? Ik vind het idee van Alderstafel op het eerste gezicht niet zo gek. Zet iedereen aan tafel, ga een transparant gesprek aan, neem de tijd om de problemen te bespreken. Ik zoom nu even in op een niet bestaande figuur. Een ambtenaar in Overijssel heeft zich bemoeid met het milieu, fabrieken, schadelijke stoffen en is de laatste jaren op de luchtvaart gezet. Hij moest zijn provincie vertegenwoordigen aan de Alderstafel. Het aanzitten aan de tafel van Alders was wel aardig. Hij rapporteerde braaf wat hij hoorde aan zijn gedeputeerde. Misschien heeft hij wel gealarmeerd gerapporteerd, maar vermoedelijk zag het er allemaal niet zo zorgelijk uit. Zijn kennis van zaken over procedures in de luchtvaart was ook niet groot genoeg om de materie goed te overzien. Dat zei hij er braaf bij.

Door: Foto: Milieudefensie (cc)
Foto: Minister-president Rutte (cc)

Beren op de weg zetten

, door

OPINIE - Komt er ooit nog een nieuwe wet op de openbaarheid van bestuur?

Jaren geleden hoorde ik deze uitspraak voor het eerst van een ambtenaar: hoeveel beren zijn er nog op deze weg? Oftewel: welke hindernissen gaan we nog tegenkomen om dit plan uit te voeren? De geschiedenis van de initiatiefwet Open Overheid (WOO) laat zien dat ambtenaren ook beren op de weg kunnen zetten om te voorkomen dat plannen doorgaan. De WOO is vijf jaar geleden ingediend door GroenLinks en D66 en uiteindelijk na een aantal wijzigingen vorig jaar in de Tweede Kamer aangenomen. Tegen stemden VVD en CDA, de twee grootste partners van de beoogde nieuwe regeringscoalitie. De wet ligt nu bij de Eerste Kamer en het is zeer de vraag of er daar een meerderheid voor te vinden is. Op verzoek van Minister Plasterk heeft een adviesbureau van de Rijksoverheid twee ‘quick scans’ uitgevoerd om een beeld te krijgen van de te verwachten kosten. De uitkomsten daarvan zijn alarmerend: tientallen, honderden miljoenen vliegen je om de oren als je de bevindingen leest. De Eerste Kamer gaat het nu allemaal nog weer eens grondig onderzoeken en we moeten ook nog rekening houden met een ‘njet’ in het regeerakkoord dat aan alles een einde maakt, want de coalitiepartijen hebben ook daar een krappe meerderheid.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Alex Proimos (cc)

Heren Hoeren Heiligen

, door

RECENSIE - Bestuurders moeten duidelijke, publieke doelen stellen en ambtenaren afrekenen op grond van de mate waarin zij daar – en alleen daar – invulling aan geven. De situatie in Rotterdam is een klassiek voorbeeld van een verkeerd ingestoken verandering. Door geen duidelijke doelen en randvoorwaarden te stellen, schept het bestuur de ruimte voor ambtenaren om te kiezen voor een eigen interpretatie van maatschappelijk belang of eigenbelang.

Het nieuwe boek van Basile Lemaire over lokaal bestuur, ‘Heren Hoeren Heiligen’, was nog niet verschenen of de conclusie uit zijn rondje langs twitterende ambtenaren bleek te kloppen. Lagere ambtenaren zijn op forse schaal ontslagen in Rotterdam, maar de beter betaalden bleven, ook als ze niks zinnigs te doen hadden. Nu komt er een nieuwe ronde bezuinigingen, waarvan het ook maar weer de vraag is of ze iets opleveren.

De rode lijn in het boek is de kloof tussen burger en politiek. Een van de gevolgen daarvan is dat bestuurders huiveriger zijn geworden om harde maatregelen te nemen, met als consequentie dat de politiek helemaal niet daadkrachtiger is geworden. Burgers verwachten efficiënter bestuur, maar om dat te bereiken gaan gemeenten zaken gezamenlijk organiseren, waardoor de besluitvorming juist verder van de burger af komt te staan. Bezuinigen op het ambtenarenapparaat is zo’n beetje het enige waar je universeel de handen op elkaar krijgt, maar dat blijkt in de praktijk dan weer verrekte lastig als je niet bereid bent te zeggen welke taken niet meer verricht moeten worden (het gros van de ambtenaren werkt immers hard, dus als je ze ontslaat, blijft er werk liggen).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Machtenscheiding en politiek

, door

Onze democratie heeft een uitvoerende, een wetgevend en een rechterlijke macht.  Is er nog een vierde macht, de bureaucratie, die ‘eigenlijk’ de baas is? Die vraag kwam bij me boven, door mijn verbazing over het verkoopplan van huurwoningen aan hun huurders. Voor het oog wanordelijk, wordt er veel geroepen over de normen voor hypotheekverstrekking (DNB, AFM, NHG) en nog meer over de HRA. Mijn beeld: het “systeem” is verhuld bezig de sociale woningbouw te verkleinen, zo niet geheel op te heffen. Dat is geen klein besluit, na ruim een eeuw woningwet.

Maar de vraag is: waarom? Geld levert het niet op voor de schatkist. De banken willen liever geen hypotheken verstrekken aan kleine verdieners en kwetsbaren. De vraag naar koopwoningen is klein tot niet bestaand. De woningmarkt is niet vlot te krijgen, door een maatregel op een deelterrein. Dus, wie wordt hier nu blij van?

In de programma’s van VVD en CDA stond het niet. Maar in het regeerakkoord staat het ineens wel. Hebben de ondersteunende ambtenaren bij de formatie een trucje uitgehaald? Bepaalt de politiek de richting of de bureaucratie?

Verhoudingen

De politieke leiding bepaalt de doelen, de ambtelijke ondersteuning levert de middelen. De doelen worden dus door de politiek gekozen, de middelen om die doelen te bereiken door ambtelijke deskundigen. Dat lijkt helderder dan het is. Doelen en middelen vormen een soort hiërarchische reeks: wat voor de één een doel is, vormt voor de ander een middel tot een hoger doel. Het doet er dus veel toe waar de aandacht precies op wordt gericht. Politiek en bureaucratie hebben hierom een soort overeenkomst over hun gedrag: de ambtenaar is in laatste instantie loyaal aan de politieke top, maar gedraagt zich ook als professioneel adviseur van die politieke top.

Doneer!

Mededeling

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Quote du Jour

Quote du Jour | Politieke willekeur (en demonisering)

, door

“Ambtenaren kunnen straks wegens politieke willekeur worden ontslagen”

Het NRC-blog recht&bestuur haalt een uitspraak aan van bijzonder hoogleraar Ron Niessen. Op de site van het blad Binnenlands Bestuur sprak Niessen onlangs over een demonisering van de ambtelijke status die onder Rutte zal plaatsvinden. Het nieuwe kabinet regeert al met minder ministers dan anders. De VVD zou bovendien het aantal leden van de Eerste en Tweede Kamer willen verkleinen. Op ambtenaren wil het kabinet verder 1,8 miljard gaan korten. Wat de gevolgen hiervan zijn, behalve grote demonstraties? Bij WNL op Radio 1 was het gister onderwerp van gesprek. Een slotvraag in een interview met een deskundige luidde: “Wat gebeurt er als er teveel wordt gekort?” Het antwoord van de deskundige? “Dan heb je te weinig ambtenaren…”. Reaguurders op het stuk op de site van Binnenlands Bestuur roepen overigens ook een vraag op: hoe links of rechts zijn ambtenaren tegenwoordig?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Detailpolitiek (15): Vegetarische lunch

, door

Een tijdje geleden kwam de VPRO in het nieuws, omdat in de kantine van de omroep werd aangekondigd dat er een week geen vlees en vis zou worden geserveerd. Dit zou het draagvlak onder de medewerkers voor het vegetarisch menu moeten doen toenemen. De VPRO lijkt nu navolging te krijgen van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (ELI). Het ministerie doet volgens de Telegraaf mee aan de EatGreendag waarbij er een dag in de week een vegetarische lunch wordt geserveerd.

En nu is Karen Gerbrands van de PVV boos, want mensen moeten toch zelf bepalen of ze vlees eten? Zij vraagt zich af wie met dit plan heeft ingestemd en of er meer overheidsinstanties zijn die hieraan meedoen. En als de minister het met haar eens is, waarom vindt die EatGreendag dan toch plaats? Wil de minister dit niet onmiddellijk afschaffen? Er is nota bene ooit een motie van Marianne Thieme afgewezen die vroeg minder vlees te consumeren als inzet voor de klimaatonderhandelingen!

Meer vragen dan tien wijzen kunnen beantwoorden
In deze serie hebben we al eerder gezien dat voor Kamervragen geldt: een gek kan meer vragen stellen dan tien wijzen kunnen beantwoorden. Wat wil Gerbrands nu eigenlijk precies weten, wat is haar veronderstelling over de taak van een Kamerlid en wat is het effect van haar actie?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

het Saillant | Ambtenarensalarissen

, door

SaillantLOGOAmbtenaren en ambtenarenvakbonden moeten afzien van verhoging van het CAO-loon de komende tijd

De ambtenarensalarissen stijgen. Nu sneller dan andere CAO-lonen. En de inzet voor de komende tijd is ook weer stijging.
Maar daarmee treden ambtenaren buiten de werkelijkheid. Als de CAO-lonen elders niet tot nauwelijks stijgen en de lonen buiten de CAO al lange tijd nagenoeg stilstaan of zelfs (inflatiegecorrigeerd gesproken) teruglopen, mag de belastingdruk als gevolg van stijgende ambtenarensalarissen niet oplopen.
Heel kort door de bocht gesteld, het is niet netjes van ambtenaren (in dienst van het volk) als zij er qua inkomen op vooruit gaan terwijl de mensen die (deels) hun salarissen verdienen er op achteruit gaan.

Dit is uiteraard een simplificatie. Maar de vraag moet wel gesteld worden. Mag je als ambtenaar meer salaris eisen als het economische tij tegen zit, er veel mensen ontslagen zijn en de lonen in de particuliere sector achterblijven?

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Wijffels, het partijwezen en de ambtenaren

, door

Vroeger wilde ik van mijn hooggeleerde weten waarover de politieke wetenschap nu eigenlijk ging. Die vraag leverde drie antwoorden op:“Politieke wetenschap houdt zich bezig met wat politicologen interesseert”. Als ik dan protesteerde, omdat ik daar niks aan had, was het antwoord: “politiek gaat over bindende toedeling van waarden”. Dat was wel een beetje overdenken waard, maar dan kreeg ik er nog eentje om op te kauwen: “politiek gaat over de vraag wie, wanneer wat krijgt en hoe?”

Daar dacht ik aan bij het luisteren naar (professor) Herman Wijffels in Buitenhof. De vraag voor hem was ongeveer of de huidige politieke partijen nog voldoende de problemen van vandaag aan kunnen. Wijffels zei daarop: “De traditionele politiek gaat over verdeling van geld, van de leuke dingen. Daarbij past een links-rechts verdeling. Maar als je dat ziet als een horizontale verdeling, dan is er nu ook een verticale verdeling, waarop nog geen partijformatie is gestabiliseerd: de migratie/integratie vraagstukken, sociaal-culturele vraagstukken, de klimaatcrisis”.

Dat is boeiend. Of het waar is weet ik niet. Laten we eens kijken of de definities van hierboven ons helpen, op de genoemde terreinen. Veiligheid tegen overstromingen is een waarde, die bindend wordt toegedeeld. De kosten voor dijkverhoging worden door de belastingbetaler opgebracht: het kost een paar centen, maar dan heb je ook allemaal wat. Het bestaande systeem lijkt redelijk wakker, als het gaat om de strijd aan te binden met deze nieuwe bedreiging van klimaat en zeespiegel.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

En de obstructor is…

, door

Vandaag een bijdrage van onderzoeksjournalist Brenno de Winter. Hij organiseert de eerste Nederlandse Right to Know Day, een bijeenkomst over transparantie van en obstructie door de overheid. Vandaag maakt hij de genomineerden bekend.

brandkastDe genomineerden voor de “Meest Transparante Ambtenaar” en “Obstructor Award” voor 2010 zijn bekend. Beide prijzen onderstrepen de beste en slechtste illustraties van transparant bestuur in Nederland. Burgers en journalisten ondervinden nog altijd veel problemen bij het openbaren van documenten, die eigenlijk al openbaar hadden moeten zijn, via de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). De uiteindelijke winnaar zal op 28 september 2010 op de Internationale Right To Know Day worden gekozen.

Obstructor Award

Voor de Obstructor Award zijn genomineerd:

1. de Gemeente Ede. Een Wob-verzoek wordt verstuurd naar het centrale faxnummer op de site van de gemeente, maar blijft ruim een maand naast de fax liggen. Na wat klachten wordt het verzoek uiteindelijk behandeld, maar worden documenten achtergehouden. Ook in de bezwaarfase wordt een nieuw besluit genomen. Dat gaat dan naar de verkeerde burger en weer blijken documenten achtergehouden;

2. de Gemeente Nuenen. Een journalist verzoekt de gemeente Nuenen om de declaratiebonnetjes van de bewindvoerders vrij te geven. Als reactie dreigt de gemeente met een forse rekening, waarbij ook wordt gecommuniceerd dat geen kosten hoeven te worden voldaan als hij zijn verzoek intrekt. Dat gebeurt niet en een rekening voor ‘gedane arbeid’ van ruim €800 is het gevolg. Toen de regionale rekenkamer deze bonnetjes kreeg hoefde hij dat niet te betalen. Als de zaak bij de rechter ligt en duidelijk wordt dat de missie kansloos is. Dus kiest de gemeente eieren voor zijn geld;

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Vorige Volgende