Overzicht

serie

Vaste Gasten

Foto: daisy.images (cc)

Net als je even inkakt, prikken onze Vaste Gasten je weer wakker met hun scherpe pen.


Foto: daisy.images (cc)

Ik wens het jullie

, door

COLUMN - Het is wat veel. Bezig met een nieuw bedrijf, een eerder bedrijf dat weer loopt als een zonnetje, laatste loodjes, voorbereidingen voor kerstdiner I en kerstdiner II, de boodschappenhel en tussendoor ook nog spelletjes met de kids, boekjes lezen en een borrel her en der. De column schiet er enorm bij in de komende twee weken. Ik noem het kerstreces.

Ik wens jullie hele fijne kerstdagen en een spetterend uiteinde. Dat 2015 alles mag brengen waar jullie op hopen. Ik heb zelf een behoorlijk lijstje, we zullen zien of het allemaal gaat lukken. Ik ben optimistisch.

Denk aan je vingers en die van je buren met oud en nieuw, mocht je hebben geshopt in België of Duitsland en tot in het nieuwe jaar!

Proost!

Foto: daisy.images (cc)

Bestaat pure naastenliefde?

, door

COLUMN - Kerst is de tijd waarin we stilstaan bij het belang van naastenliefde. Hoewel oncontroversieel als ideaal, bestaat er een eeuwenlang wetenschappelijke discussie over het bestaan van pure naastenliefde of altruïsme, de bezorgdheid om het belang van een andere, niet verwante persoon. Voor de meeste, op het oog altruïstische gedragingen kan namelijk altijd wel een ‘zelfzuchtige’ reden worden gevonden, naar het beroemde dictum “Scratch an altruist and watch a hypocrite bleed”. Nieuwe meetmethoden in het laboratorium en in de neurologie werpen nieuw licht op deze eeuwenoude vraag.

Stel een vriendin geeft een groot bedrag aan een goed doel. Doet zij dat puur uit medeleven met de ontvangers van het geld, probeert ze indruk te maken op haar vrienden, of heeft ze graag een goed gevoel over zichzelf met de feestdagen?

In het laboratorium kunnen de redenen voor vrijgevigheid uit elkaar worden getrokken. Eén van de belangrijkste meetmethoden voor vrijgevigheid in de gedragseconomie vormt het gedrag in het “dictatorspel”. In het dictatorspel krijgt een deelnemer, de “dictator”, geld van de experimentator, dat zij moet verdelen tussen zichzelf en een andere onbekende deelnemer (of een goed doel). De verdeling wordt daadwerkelijk geïmplementeerd, zodat vrijgevigheid ook daadwerkelijk geld kost.

Hoe simpel het ook is, wetenschappers hebben al veel geleerd van variaties op dit spelletje. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de meeste mensen bereid zijn gemiddeld 28% van het geld weg te geven, dat vrouwen en oude mensen vrijgeviger zijn, en dat mensen liever iets geven aan een persoon die in nood is buiten zijn eigen schuld.

Foto: daisy.images (cc)

Uit de jeugdzorg | Evan

, door

COLUMN - Over iets meer dan een week is het 2015. Dan gaat de nieuwe Jeugdwet in. Ik ben benieuwd. Nieuwe ontwikkelingen zijn vaak goed. Maar niet altijd. Hoe de uitvoering van de wet er precies uit zal zien, weet niemand. Maar dat er veel opschudding over de wet bestaat, zal duidelijk zijn. Binnen mijn stichting heeft er een grote reorganisatie plaatsgevonden. Er zijn wijkteams opgestart, kinderen overgeplaatst, leefgroepen zijn gesloten, collega’s overgeplaatst, enzovoort.

Hoewel er natuurlijk grote verschillen zijn, zie ik overeenkomsten met mijn beginjaren in de jeugdhulpverlening. Vooral de onrust die het cliënten geeft om wéér te moeten wennen aan een nieuwe locatie of een nieuw contactpersoon.

Jaren geleden was er al een trend om kinderen zo lang mogelijk thuis te begeleiden. De wachtlijsten werden korter, of verdwenen zelfs. De groep waar ik werkte was onderbezet en werd samengevoegd met een naastgelegen groep. Kinderen verhuisden en collega’s werden overgeplaatst, wat voor de betreffende cliënten veel onrust gaf. Zo ook voor Evan. Tien jaar was hij en verhuisde mee van groep 3 naar groep 1. Een collega die het nieuws aan de kinderen moest vertellen, barstte zelf in tranen uit.

Een jaar later ging ook groep 1 sluiten. Dit keer vertelde de directeur het nieuws, we wilden het beter aanpakken dan de vorige keer. Evan verhuisde naar groep 4, een groep voor 4-12-jarigen. Een jaar later ging Evan, inmiddels twaalf, naar een pubergroep, waar hij in principe tot zijn 18de kon wonen.

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | De leiding van de politiek

, door

COLUMN - De politiek maakte zich druk over de ‘vrije artsenkeuze’, omdat drie senatoren van de PvdA zo maar een soort crisis hadden gemaakt. Maar de Minister van VWS dacht toch een miljard te besparen? Zou haar dat niet lukken met een vrije artsenkeuze?

Ook de kranten stonden vol. Guusje ter Horst zei dat de coalitie is gevormd in de Tweede Kamer en dat de Eerste Kamer anders kijkt en oordeelt. Adri Duivesteijn toonde zich zijn autonome zelf in de NRC. De senatoren waren natuurlijk geen dwarsliggers, maar deden gewoon hun werk. Dat zijn we niet meer zo gewend.

Maar, vroeg Buitenhof aan bestuursvoorzitter Levy van het AMC in Amsterdam, tevens lid van de PvdA, was hij nu trots op het resultaat van het gedoe voor zijn patiënten? Daar had deze insider en partijvriend toch wel moeite mee. De ‘frame’ van de vrije artsenkeuze was niet echt gelukkig. Ook Diederik Samsom excuseerde zich min of meer in zijn zondagsbrief aan zijn partijgenoten, dat hij aan die opgewondenheid had meegedaan.

Buitenhof raakte iets fundamenteels: solidariteit, een basisprincipe in de gezondheidszorg, is moeilijk te verenigen met marktwerking. Verzekeren is dat nog wel: rijk helpt arm, mazzel helpt pech.

Maar als verzekeraars marktpartij worden gaat het mis: no claim-korting spoort eigenlijk niet met de solidariteitsgedachte, korting op kraamhulp voor mannen ook niet. Mannen moeten solidair zijn met vrouwen toch? De meeste zwangerschappen komen niet vanzelf.

Foto: daisy.images (cc)

Post-atheïst | Gilgameš

, door

COLUMN - Uw ouders hebt u gezegd dat u kerstavond doorbrengt bij uw schoonfamilie, u hebt uw schoonouders wijsgemaakt dat u de feestdagen viert met uw eigen vader en moeder. Van uw kinderen hebt u geen last want die kijken naar Sissi, die junge Kaiserin, die ook dit jaar weer wordt herhaald. De traditionele bijlagen van uw krant bevatten traditioneel niets interessants en omdat u 2014 in real life hebt meegemaakt voelt u weinig voor het jaaroverzicht op TV. Kortom: u zoekt een goed boek.

Fragment van de tekst van het Gilgameš-epos (Museum van Hattusa)

Fragment van de tekst van het Gilgameš-epos (Museum van Hattusa)

Ik adviseer u Het epos van Gilgameš, het tweeëndertig eeuwen oude nationale gedicht van Babylonië. De beste vertaling is die van Herman Vanstiphout, omdat hij niet slechts de twaalf kleitabletten van de standaardtekst vertaalt, maar ook het oudere materiaal, en zo inzicht biedt in de groei van een van de meest overdonderende teksten uit de geschiedenis.

In de Oudheid en Middeleeuwen werd informatie vooral mondeling doorgegeven en dat geldt ook voor de sage van de oersterke koning van Uruk in zuidelijk Irak, die ergens in de zevenentwintigste eeuw v.Chr. moet hebben geregeerd. Zo rond 2000 v.Chr., eeuwen na zijn dood, circuleerden over hem al enkele verhalen, die zijn opgeschreven in het Sumerisch. De verhalen werden echter ook in andere talen verteld, en een Babylonische optekening vond plaats rond 1800.

Foto: daisy.images (cc)

Anders nog iets? | Gevraagd: Autonomie, ter voorkoming van terminale serieusheid

, door

COLUMN - We slikken de massacultuur. Conformeren ons aan het grote geheel. Onderdrukken onze eigen inbreng en creativiteit. En schikken ons daarmee grotendeels in de rollen en stereotyperingen die de mens zo kenmerken. In een hokje geduwd worden en je laten labelen was nog nooit zo veilig en makkelijk. Het biedt ons blijkbaar structuur en duidelijkheid. Maar komt dit ook onze weg naar de verwezenlijking van zelfontplooiing en autonomie ten goede?

Onlangs stuitte ik op een filmpje, dat pijnlijk aan het licht brengt hoe het zit met de hedendaagse autonomie van de mens. Binnen enkele minuten tijd wordt daarin duidelijk gemaakt dat we in ons leven (bijna) geen andere keus hebben, dan ons te conformeren aan het gedrag van het grote geheel. En dat we ons daarin als een mak lam (laten) schikken.

Shockerend is het om te vernemen, dat de creativiteit al wordt gehalveerd voor het tiende levensjaar. In die levensfase wordt een groot gedeelte van de eigen intuïtie, inbreng en creativiteit namelijk gestroomlijnd met de norm. Deze norm zit dan om je heen, in het klaslokaal. In enkele jaren worden we klaargestoomd voor het leven in de maatschappij. In de meeste gevallen gaat dat gepaard met voornamelijk het áfleren van persoonlijke en, dan nog, unieke kenmerken van je persoontje. Je vormt je naar het gemiddelde en krijgt een label wanneer je daar een voetstapje buiten treedt.

In deze cruciale levensfase leer je haarfijn wat het betekent om je aan te passen aan de rest. Creativiteit wordt steeds minder gestimuleerd, een eigen visie wordt steeds minder gewáárdeerd. Nadat je schoolloopbaan is afgerond, dien je je aan te passen in een functie. Een job, waarin je al je afgeleerde creativiteit en eigenheid dient te etaleren, om de processen en doelstellingen te behalen die van je verlangd worden.

Foto: daisy.images (cc)

Politiek Kwartier | Coalitiedwang en schijndemocratie

, door

COLUMN - Wat de afgelopen dagen vooral duidelijk is geworden, is dat ons systeem de naam democratie niet waard is.

Linksom of rechtsom, die zorgwet zal ons door de strot gedrukt worden. De hele week is druk uitgeoefend op de ‘dissidente’ eerste kamerleden om hun politieke mening te herzien, met dreiging van het laten vallen van het kabinet. Beide coalitiepartners menen dat het ‘een ramp voor het land’ zou zijn. Laat ik daar nu toch heel anders over denken.

Ik vraag mij ook werkelijk af wat de PvdA met dit kabinet nog denkt te winnen. Inhoudelijk is de PvdA in de huidige coalitie nauwelijks herkenbaar: op justitie en sociale zaken wordt hard conservatief-rechts beleid gevoerd, terwijl het nivelleringsfeestje dat ter compensatie moest dienen voortijdig is afgeblazen. De partij loopt dan ook leeg als een luchtballon op een cactus.

Maar los daarvan, het nivelleringsfeestje is niet het enige afgeblazen feestje. Deze kabinetsperiode beloofde bij aanvang ‘een feest voor de democratie’ te worden. Eindelijk zou het regeerakkoord niet één groot dichtgetikt geheel zijn, maar zou de coalitie per gelegenheid meerderheden zoeken in de eerste kamer.

Helaas, in plaats daarvan werd Rutte II het kabinet van de vele bizarre akkoorden, die niet in de eerste of tweede kamer, maar in achterkamertjes werden gesloten. Geen wisselende meerderheden, maar een vaste coalitie van de regering met drie collaborerende partijen. En wat vooral opvalt aan die akkoorden zijn de minderheidsstandpunten die er ingeslopen zijn.

Foto: daisy.images (cc)

Toiletpapier

, door

COLUMN - ‘Mama, ik moet poepen.’

…

‘Mam? Ik moet heel erg poepen.’

‘Nee, dat moet je niet.’

‘Jawel.’

‘Niet.’

‘Wel.’

‘Dat kan nu even niet.’

‘Maar ik moet heel erg!’

‘We zitten midden in het bos!’

‘Maar ik moet heel erg!’

‘Ik ben de zakdoekjes vergeten, kun je echt niet ophouden?’

‘Nee, ik moet echt heel erg!’

‘Blaadjes, we pakken blaadjes. Natuurmensen zijn wij, kleine sloper. Het komt goed.’

…

‘Waarom vloek je mama? Dat mag niet hoor. Ik mag dat woord nooit zeggen van jou.’

‘Het is een dennenbos…’

‘Mam, ik ga zo heel erg in mijn broek poepen.’

‘Wacht! Wacht!’

‘Ik kan niet meer! Mam!’

‘Ik heb een papiertje in mijn zak! Even ontproppen. Een oud boodschappenlijstje. Heel klein, dus je moet precisiepoepen, manneke. Geen smeerboel van maken, anders hebben we wel een probleem.’

‘Ik ga NU poepen.’

‘Wacht! Je broek moet nog uit. Ga maar achteruit aan mijn armen hangen.’

…

‘Waarom lach je mama?’

‘Ik heb je billen afgeveegd met een pak melk, avocado´s, peperkoek, wasmiddel, fruit, toiletpapier en raketjes.’

Foto: daisy.images (cc)

Kiezen en Delen | Het ultieme kerstcadeau

, door

COLUMN - Cadeaus zijn lastig. Al koop je iets voor je beste vriend of je zus, het blijft moeilijk in te schatten hoe gelukkig je iemand maakt met een cadeau. Mijn eigen inkoopstrategie is vaak zeer naïef: ik koop dat wat ik zelf leuk vind. Maar hoewel mijn familie en vrienden meer op mij lijken dan willekeurige personen en ik natuurlijk erg mooie cadeaus uitzoek, lijk ik er zelf vaak net iets meer waarde aan te hechten dan de ontvanger.

Een oud onderzoek bij apen suggereert dat dat universeel is. Geef een aap een waterijsje, en hij is als een kind zo blij. Pak je het af in ruil voor een een flinke lik pindakaas, dan schreeuwt hij uit protest. De conclusie is niet dat apen meer van waterijsjes houden, want als je de procedure omdraait, krijsen ze net zo hard.

Blijkbaar waardeerden ze dat wat ze als ‘eigen’ beschouwden meer dan iets nieuws. Ditzelfde gedrag vertonen mensen bij het kopen van huizen en, in een klassiek experiment van Daniel Kahneman, zelfs bij lelijke universiteitsmokken. Studenten die zo’n mok hadden, wilden die voor drie dollar niet kwijt, maar wie de mok kon kopen, had er hooguit één dollar voor over. Kortom, weggeven kost de gever altijd meer dan het de ontvanger oplevert.

Dat verschil in gebruiksplezier tussen gever en ontvanger van een cadeau is een algemeen verschijnsel, dat ‘deadweight loss’ genoemd wordt. Eigenlijk is er maar één manier waarop je een cadeau kunt geven zonder deadweight loss: door een geldbedrag te schenken aan een minder vermogend persoon. Ook een mooie kerstgedachte, maar weinig bevredigend in de context van de famiiekerstboom.

Foto: daisy.images (cc)

Uit de jeugdzorg | Alwin

, door

COLUMN - Alwin is met negen jaar veruit de jongste van onze groep. Zijn plaatsing bij ons is tijdelijk. Hij staat sinds drie maanden op een wachtlijst voor een behandelgroep voor kinderen met psychiatrische problematiek. De diagnose: een combinatie van ADHD, hechtingsstoornis en een trauma opgelopen doordat zijn vader voor zijn ogen zelfmoord pleegde.

De situatie in zijn vorige groep was onhoudbaar. Mijn collega’s konden hem geen seconde uit het oog verliezen. Groepsgenootjes waren bang voor hem, durfden alleen te slapen met hun kamerdeur op slot. Met als gevolg dat ze ’s nachts, als ze moesten plassen, in hun slaperige toestand in paniek raakten omdat ze hun deur niet open kregen. Overdag trok Alwin broeken van groepsgenootjes naar beneden, sloeg schijnbaar uit het niets knutselwerkjes kapot en maakte hatelijke opmerkingen tot de ander uit z’n dak ging.

Als Alwin geen prikkels van buitenaf kreeg, zag je hem ontspannen. Hij kon minutenlang aan tafel zitten kleuren. Af en toe vroeg hij: ‘Vind je hem mooi worden?’ Na een complimentje straalde hij.

Op zijn vorige groep gaf Alwin regelmatig aan ongelukkig met zichzelf te zijn. Hij voelde wat de onrust in zijn groep met hem deed. Hij kon daar niet mee omgaan. Hij zei letterlijk: ‘Als het te druk is, voel ik dat ik een andere Alwin word. En die Alwin vind ik niet leuk, want die gaat klieren.’

Foto: daisy.images (cc)

Een bal op TV | Elites en graaiers

, door

COLUMN - Zijn we nog voor gelijkheid? Piketty ziet de ongelijkheid toenemen, vooral door ongelijkheid in de verdeling van vermogen. Maar ook met inkomens lijkt iets aan de hand.

Een tijdje terug had de VPRO een mooie film, over een ex-minister uit de regering Clinton. Die liet een collegezaal zien wat er macro-economisch gaande is. In de jaren zeventig stagneren de lonen, maar de vermogensrendementen stijgen sterker, tot ver in de jaren negentig. Wat kan de gewone jongen doen om rond te komen? Een extra baantje, zijn partner ook de arbeidsmarkt op sturen, schulden maken. Dat gebeurt ook.

Maar voor het kapitaal is het dalen van lonen ook lastig: als de middenklassen niet meer consumeren, hoe moet het kapitaal dan renderen? Daar komen bubbles van, zoals op de huizenmarkt, en uiteindelijk komt een financiële crisis. In 1928 zag de wereld er precies zo uit als in 2007: stagnerende lonen, overvloed aan kapitaal, zoekend naar rendement.

Dan publiceert het Sociaal Cultureel planbureau (SCP) op 12 december een rapport, dat het onze elites zijn waarmee onze verhouding is verstoord. De studie is, zoals vaak, veelomvattend.

Buitenhof van afgelopen zondag had de briljante ingeving over onze verhouding tot de elites Jort Kelder (‘Hoe heurt het eigenlijk?’) en Jan Marijnissen uit te nodigen voor een debatje. Het was jammer dat het kader zo bescheiden was: onwaarschijnlijke discussianten, die het vrijwel eens waren met elkaar.

Foto: daisy.images (cc)

Post-atheïst | Faalkardinaal

, door

COLUMN - Eigenlijk had ik vandaag een column willen wijden aan het Epos van Gilgameš. Gewoon een lief stukje over een oeroude tekst, waarin vragen aan de orde komen die wij nog steeds stellen. Maar de actualiteit moest weer eens zo nodig tussenbeide komen.

Die actualiteit is dat vorige week bekend werd dat kardinaal Ad Simonis, lange tijd het hoofd van de rooms-katholieke kerk in ons land, er al in oktober 2000 van op de hoogte was dat zijn hulpbisschop Jan Niënhaus vier ‘erotische stoeipartijen’ had gehad met een minderjarige. Simonis wist dit uit een brief van de betrokkene maar besloot de zaak te laten wat ze was.

Daarvoor had hij redenen. Ik deel die niet, maar ik kan me voorstellen dat mensen deze keuzes maken. Er was geen werkelijk bewijs: het zou het woord van de briefschrijver zijn geweest tegen dat van de hulpbisschop. Deze laatste was ernstig ziek en zou enkele weken later overlijden, zodat het een daad van compassie was hem niet met de klacht te confronteren. Ik weet niet of ik die keuze ook zou hebben gemaakt. Wat ik in elk geval niet begrijpen kan – nee, niet begrijpen wil – is dat de kardinaal, toen hij eenmaal begreep dat het verhaal waar moest zijn, besloot erover te liegen.

Vorige Volgende