Wordt het integratie of desintegratie?
2009 Is een belangrijk jaar. In dit jaar wordt in belangrijke mate ‘bepaald’ wat de ontwikkelingsrichting van onze planeet zal zijn: verdergaande integratie, of desintegratie. Een korte uitleg waarop deze best wel dramatische conclusie is gebaseerd. De ‘wording’ van Europa – een redelijk goed goedresultaat, via een lange en vooral bloedige weg – is een interessante case study ter inleiding.
Europa heeft zich in de afgelopen 500 jaar ontwikkeld van een anarchistische verzameling van staten naar een ‘waardengemeenschap’ waarin – over het algemeen – het Europese belang prevaleert boven nationale belangen, en ruzies tussen Europese staten niet meer worden beslecht door oorlog en geweld. Conflicten waren in dit Europese integratieproces in hoge mate instrumenteel. Een goed gesprek bleek vaak niet mogelijk of onvoldoende. Vier grootschalige conflicten – systeemoorlogen, dat wil zeggen conflicten ter grootte van het systeem – leverden telkens een ‘nieuw’ – beter georganiseerd Europees systeem op (de Dertigjarige Oorlog, de Franse Revolutionaire en Napoleontische Oorlogen en de Eerste en Tweede Wereldoorlog). Door deze vier oorlogen werd het Europese systeem als het ware weer (tijdelijk) in balans gebracht; dat wil zeggen dat de verhoudingen in – en de spelregels van het systeem weer even een afspiegeling vormden van de feitelijke machtsverhoudingen. Op basis van deze vier systeemoorlogen kunnen vier relatief stabiele perioden worden onderscheiden. Tijdens deze perioden vonden ‘slechts’ kleinschalige oorlogen in Europa plaats. Het blijkt dat de oorlogsfrequentie lineair afnam (tot nul na de Tweede Wereldoorlog), met andere woorden de stabiliteit van Europa lineair toenam. (Voor meer achtergrond informatie).
Vanaf 1945 is er geen sprake meer van een Europees internationaal systeem, maar van een globaal systeem, met andere spelers, die in toenemende mate de internationale dynamiek beïnvloeden, zoals China, Japan, Brazilië, India, etc. Europa is weliswaar niet meer een anarchistisch systeem, op mondiaal niveau is dat nog wel degelijk het geval. Een dergelijk – veelal niet planmatig – integratieproces dat zich in Europa heeft voltrokken (maar nog niet is afgerond) vindt nu plaats op mondiaal niveau. Het gaat met horten en stoten, net zoals dat in Europa het geval was.
