Deze week werd bekend dat 2024 te boek staat als een van de warmste jaren sinds de metingen zijn begonnen. Ook maakte het World Weather Attribution (WWA) project bekend dat grote schade door klimaatverandering geen dreiging is, maar al dagelijkse realiteit bij de huidige 1,3 graad opwarming. Tijd dus om vaart te zetten achter duurzame energie, want verbranden van fossiele energie is een van de belangrijkste oorzaken van klimaatverandering. Sinds het ondertekenen van het nationale klimaatakkoord heeft de landelijke overheid zich in Brussel hard gemaakt voor ambitieuzere doelstellingen voor 2030. Deze hogere doelstelling (55% in 2030) is ook vastgelegd in de de landelijk Klimaatwet. Dat komt mooi uit, want het Klimaatakkoord bevatte al een optie om de doelstelling op te hogen van 49% CO2-reductie naar 55% CO2-reductie. In het hoofdstuk over elektriciteit zijn hier ook cijfers voor opgenomen: Bron (in TWh) 49% basispakket 55,00% Wind op zee 49 Hernieuwbaar op land (> 15 kW) 35 Overige hernieuwbare opties (incl. CO2 vrij regelbaar vermogen) pm 127 Klein zon 7 Totaal 91 127 De getallen in bovenstaande tabel zijn 7 TWh (Terawattuur) hoger dan in het hoofdstuk uit het klimaatakkoord, omdat ik er voor gekozen heb ook kleine zonnestroominstallaties mee te rekenen in de totale opgave. Het goede nieuws is dat het doel voor kleine zonnestroominstallaties (7 TWh) in beeld is, zodat ook kleine zonnestroominstallaties mee gaan tellen voor het behalen van de RES-biedingen. Voorgeschiedenis Bij het klimaatakkoord werd afgesproken dat gemeenten, waterschappen en provincies zich zouden organiseren in regionale energiestrategieën (RES'en). Nederland werd daarmee opgedeeld in 30 RES'en, sommige zo groot als één gemeente, andere bestaande uit 15 tot 20 gemeenten. De logica van de indeling? Da's voer voor promotieonderzoek. In 2020 bleken de losse RES'en bij elkaar opgeteld ambitieuzer dan het minimum bod van tenminste 35 TWh. Uiteindelijk hebben de RES'en gezamenlijk 55 TWh hernieuwbare elektriciteit op te wekken. Deze biedingen zijn vastgesteld door bijna alle gemeenteraden, provinciale staten en algemene besturen van waterschappen. Al in 2019 en 2020 berichtte Sargasso dat het doel om tenminste 35 TWh hernieuwbare elektriciteit op land op te wekken in beeld was. Da's geen reden om achterover te leunen, want inmiddels heeft het kabinet de ambitie opgehoogd naar 55% CO2-reductie in 2030, terwijl voormalig minister Jetten de Kamer informeerde dat in 2024 besluitvorming over wind op zee plaats moest vinden om de doelstelling voor 2030 en 2035 te kunnen halen. Het Kabinet heeft dat besluit niet genomen, waarmee de druk om lokale elektriciteitsproductie te realiseren groeit. Stand van zaken duurzame elektriciteit Het goede nieuws is dat de productie van duurzame elektriciteit in Nederland nog steeds in de lift zit, dat blijkt uit de Klimaat en Energieverkenning 2024 van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het slechte nieuws is dat volgens het PBL de pijplijn aan nieuwe projecten ook in 2024 verder is opgedroogd. Oftewel projecten waar al aan gewerkt wordt worden langzaam maar zeker gerealiseerd, maar het aantal nieuwe projecten is gering. Zo gering dat verschillende internationale projectontwikkelaars zich inmiddels terugtrekken van de Nederlandse markt, op zoek naar meer veelbelovende markten. 2030 Monitor RES Bron (in TWh) K.A. 55% RES 1.0 KEV 2024 NPE 2023 2024 Wind op zee 65 65 48 95 48 48 Hernieuwbaar op land (> 15 kW) 55 55 46 67 39 41 Klein zon 7 7 12 11 Kernenergie 4 4 4 4 4 4 Totaal 131 131 98 166 103 104 Het opdrogen van de pijplijn aan nieuwe projecten betekent ook dat het lastiger gaat worden om de streefcijfers voor 2035 uit het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE) te gaan halen. Het gat tussen streefcijfers uit het NPE en de cijfers uit de Klimaat en Energieverkenning en Monitor RES 2024 is voor 2030 al groot, voor 2035 loopt dit alleen maar verder op. Dat is slecht nieuws voor huishoudens, bedrijfsleven en industrie, die zitten te springen om betaalbare elektriciteit. Een kleiner aanbod zal namelijk een hogere prijs betekenen. 2035 2050 Bron (in TWh) KEV NPE NPE Wind op zee 91 158 315 Hernieuwbaar op land (> 15 kW) 58 99 185 Klein zon Kernenergie 0 16 56 Totaal 149 273 556 Een grote blokkade voor hernieuwbare elektriciteit op land zijn zorgen over de (vermeende) impact op menselijke gezondheid. Aanvankelijk ging dat vooral om geluid en trillingen van windturbines, inmiddels ook om Bisfenol A en pfas emissies. En begrijp me goed, ik ben groot voorstander van het serieus nemen van de gezondheid en hinderbeleving van omwonenden (ik heb bij een van mijn werkgevers succesvol geadviseerd een lokale geluidsnorm voor warmtepompen en airco's op te nemen, zodat ook bestaande installaties aan de geluidsnormen moesten voldoen). Tegelijkertijd blijkt er uit RIVM meta-analyse van de beschikbare studies niet dat er sprake is van gezondheidsschade. Provincie Flevoland heeft onderzoek gedaan naar fijnstof, microplastics en bisfenol A in het oppervlaktewater en de bodem rond windmolens. Conclusie van dit onderzoek is dat het volgens Gedeputeerde Staten niet aan te tonen is dat windmolens de bron zijn van deze stoffen. De provincie heeft eind 2023 onderzoek laten doen door ingenieursbureau RoyalHaskoningDHV. Daaruit is gebleken dat de hoeveelheden bisfenol A die vrijkomen van windmolens bijna niet te meten zijn. De hoeveelheden zijn zelfs marginaal vergeleken met wat er vrijkomt door het verkeer, de industrie en de landbouw. Ook verspreidt BPA zich over een groot gebied en is er van een concentratie rond windmolens geen sprake. Ik bemoei me zelf al 15 jaar met het bisfenol A dossier, o.a. door bij de geboorte van mijn kinderen te kiezen voor BPA vrije flessen. Gelet op de zorgen bij Forum voor Democratie ben ik benieuwd naar de vervolgvragen over vervuiling van verkeer, industrie en landbouw. Duurzame elektriciteit projecten hebben ook te maken met van een stapeling van ambities: natuurinclusief, lokaal eigendom, 'draagvlak' (hoorde je bij de nieuwe kolencentrales en gascentrales begin deze eeuw geen politicus over...), landschappelijke inpassing etc. Terwijl de subsidie vanuit het Rijk tot en met 2024 vooral gericht was op kilowattknallen: wie het meeste kilowatturen hernieuwbare elektriciteit weet te produceren tegen de laagste prijs krijgt de subsidie toegewezen. Pas vanaf 2025 komt er ruimte in de subsidieregeling om kwaliteitsaspecten mee te wegen en te waarderen in de vorm van een hogere subsidie. Stand van zaken per RES Onderstaande tabel laat de ontwikkelingen per RES zien. Waarbij goed te zien is dat er grote verschillen zijn in de resultaten per RES. Dat hangt echter ook samen met hoe ambitieus het RES-bod was ten opzichte van wat er daadwerkelijk gerealiseerd was in 2018. Over het algemeen doen RES'en waar in 2018 al een aanzienlijke hoeveelheid hernieuwbare elektriciteit werd geproduceerd het beter, dan RES'en die in RES 1.0 een hoge ambitie hebben neergelegd zonder dat er al productie plaatsvond. Waarbij Friesland en Groningen de uitzonderingen zijn die de regel bevestigen. RES-regio Bod RES 1.0 2018 2021 2023 2024 % Achterhoek 1.350 30 162 375 412 31% Alblasserwaard 320 10 42 72 26 8% Amersfoort 500 20 55 0 107 21% Arnhem/Nijmegen 1.620 30 178 229 700 43% Drechtsteden 370 20 41 313 209 56% Drenthe 3.499 10 560 91 1.838 53% Flevoland 5.810 80 581 1.909 5.628 97% Foodvalley 750 90 368 4.812 269 36% Friesland 3.000 30 450 158 2.515 84% Fruitdelta Rivierenland 1.200 100 336 2.325 439 37% Goeree-Overflakkee 853 20 281 427 934 109% Groningen 5.700 110 1.881 908 4.093 72% Hart van Brabant 1.000 40 340 441 494 49% Hoeksche Waard 386 0 85 325 343 89% Holland Rijnland 1.140 30 638 353 212 19% Metropoolregio Eindhoven 2.000 80 260 142 641 32% Midden-Holland 435 10 87 486 36 8% Noord- en Midden-Limburg 1.200 70 252 88 959 80% Noord-Holland Noord 3.600 80 900 247 2.048 57% Noord-Holland Zuid 2.700 80 1.377 2.472 800 30% Noord-Veluwe 530 10 95 1.030 51 10% Noordoost-Brabant 1.600 70 144 114 561 35% Rotterdam/Den Haag 2.800 30 476 378 1.835 66% Stedendriehoek 1.070 70 321 1.562 387 36% Twente 1.500 50 270 370 534 36% U16 1.800 50 270 369 473 26% West-Brabant 2.200 80 682 1.261 1.671 76% West-Overijssel 1.826 50 402 526 797 44% Zeeland 3.055 80 1.680 2.286 2.453 80% Zuid-Limburg 1.330 20 93 142 221 17% Totaal 55.144 1.450 13.307 28.180 31.686 57% Kernenergie Wie goed op heeft gelet heeft gezien dat kernenergie in het NPE een behoorlijke rol speelt. De productie moet groeien van 4 TWh nu naar ruim 56 TWh in 2050. De eerste nieuwe kerncentrales zouden rond 2035 online moeten komen, maar lopen tegen vertragingen op, doordat er nog te veel onzekerheden zijn over de mogelijke locaties. Die zullen dus eerder rond 2040 operationeel worden. Als dat niet nog later wordt, wat gezien de ervaringen met kernenergie in de EU, VS en China niet onverwacht zou zijn. Want ook China, vaak aangehaald als voorbeeld van een land met een succesvolle nucleaire strategie, loopt achter bij het halen van zijn doelstellingen voor kernenergie: 58 GW in 2020, 70 GW in 2025 en 120 tot 130 GW in 2030. Met de kerncentrales in voorbereiding komt China uit op 88 GW in 2030. Eind 2024 heeft China volgens de World Nuclear Association 56,9 GW geïnstalleerd vermogen. Wat betekent dat China minstens 5 jaar achterloopt bij het behalen van z'n doelen voor kernenergie. Voor de voorstanders van kleine modulaire kerncentrales (SMR's) is er ook minder goed nieuws. Nadat het eerste project van Nuscale werd afgeblazen, omdat de investeringskosten opgelopen waren naar $20.000 per kilowatt, wordt inmiddels ook duidelijk dat de bouwkosten van de BWRX-300 van GE-Hitachi een factor drie hoger ligt dan de oorspronkelijk begroot $2.250 per kilowattuur. Het goede nieuws voor GE-Hitachi is dat Ontario vooralsnog wel doorzet om de de SMR te realiseren. Het slechte nieuws is dat andere potentiële kopers voorlopig de kat uit de boom lijken te kijken om te zien of GE-Hitachi de kostprijs omlaag weet te krijgen.
In 1977 bracht de Engelse progrock-band Pink Floyd hun meest succesvolle plaat uit: Dark Side Of The Moon. Ook Alan Parsons werkt als geluidstechnicus aan het album mee.
Van die plaat stammen onder andere Brain Damage en Eclipse, die doorgaans samen worden gespeeld. Zoals hier in 1994 in Earls Court, tijdens de
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
RECENSIE - Wie zich afvraagt waarom er in Nederland anno 2024 nog steeds woningnood is en veel te veel mensen in armoede leven moet dit boek lezen: De marktconforme verzorgingsstaat van Naomi Woltring. Het is een uiterst goed gedocumenteerd en strak gecomponeerd verslag van de geleidelijke afbraak van de collectieve voorzieningen die na de oorlog zijn opgebouwd. ‘Fascinerend’ volgens Maarten van Rossem op de achterflap. En daar is niets te veel mee gezegd.
Woltring promoveerde op de geschiedenis van het neoliberalisme in Nederland. Nu is er over dit onderwerp al wel veel geschreven. Maar dit boek voegt echt iets toe aan de kritische beschouwingen over de wijze waarop de regeringen Lubbers, Kok en Balkenende de verzorgingsstaat hebben uitgekleed en getransformeerd naar neoliberale eisen. Woltring heeft studie gemaakt van stapels beleidsdocumenten uit de jaren tachtig, negentig en nul en dan met name van ambtelijke nota’s en rapporten die niet allemaal even veel publieke aandacht hebben gekregen. Ze vindt een rode draad voor het transformatieproces in de operatie Marktwerking, Deregulering en Wetgevingskwaliteit (MDW). Dat was een project dat bij het begin van het eerste Paarse kabinet was opgetuigd door ambtenaren van Economische Zaken, Financiën en Justitie. Sociale Zaken, het departement van Ad Melkert (PvdA) mocht niet meedoen en dat bleef niet zonder gevolgen. Een lange reeks van ambtelijke werkgroepen stuurde de regering richting ingrijpende veranderingen op het gebied van de volkshuisvesting, de sociale zekerheid en andere collectieve voorzieningen. Het resultaat was een volledige transformatie van de overheid als een hoeder van het algemeen belang en zorgdrager voor alle ingezetenen naar een ‘verkeersregelaar’ op de markt van zowel goederen als diensten. Een regelende instantie die bedrijven niet in de weg mag zitten, zorgt voor de meest gunstige condities voor private ondernemingen (en voor iedereen die goed voor zichzelf kan zorgen).
Sinds de instorting van een stationsdak in Novi Sad waarbij vijftien mensen om het leven kwamen is het onrustig in Servië. In massale demonstraties in Belgrado en andere steden eisen demonstranten volledige openheid over de oorzaken van de ramp. Het instorten is volgens hen het zichtbare gevolg van de corruptie, het nepotisme en het geknoei die het bewind van Vucic al twaalf jaar kenmerken. President Aleksandar Vucic heeft twee weken geleden beloofd alle relevante documenten openbaar te maken. Afgelopen zondag gingen toch weer tienduizenden mensen de straat op. De protestbeweging tegen de regering lijkt zich uit te breiden. Ook in Nis en Kragujevac werd gedemonstreerd. Uit vrees dat ook middelbare scholieren zich zullen aansluiten bij de protesten heeft de regering hen een extra week vakantie gegeven.
Het is niet de eerste keer dat president Vucic te maken krijgt met massale demonstraties. Vorig jaar waren enkele schietpartijen met dodelijke afloop aanleiding om zijn ontslag te eisen. Een brede coalitie beschuldigde hem en zijn SNS partij van autocratie, het onderdrukken van de media, geweld tegen politieke tegenstanders, corruptie en banden met de georganiseerde misdaad. Het heeft niet geholpen bij de verkiezingen, nu een jaar geleden. Vucic en zijn premier Ana Brnabic kregen bijna de helft van alle stemmen, de oppositie bleef steken op een kwart. Verkiezingswaarnemers en onafhankelijke media rapporteerden ongeregeldheden tijdens het stemmen.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Bovenstaande clip komt uit een Noorse talkshow, waar Winslow de presentatoren versteld doet staan met zijn cover van Led Zeppelins ‘Whole Lotta Love’, samen met folkzanger folk Odd Nordstoga.
ESSAY, LONGREAD - Lange tijd gingen we ervan uit dat we klimaatproblemen zouden kunnen oplossen door voldoende wetenschappelijke kennis te vergaren, technologische innovaties te ontwikkelen en politieke kaders te creëren. Maar nu we dit alles gedaan hebben en de klimaatcrisis toch steeds verder uit de hand loopt, blijkt er meer nodig te zijn.
Aanpassing aan de klimaatcrisis is niet alleen een technische opgave waarbij vakgebieden als natuurkunde, techniek en geologie moeten samenwerken. Het is ook een sociale transitie en een overgang naar een nieuwe manier van denken en spreken.
Deze complexiteit vergt een combinatie van verschillende soorten kennis en manieren van kijken. Niet voor niets wordt de klimaatcrisis vaak aangehaald als illustratie om het belang van interdisciplinariteit aan te geven. Maar door de structuur van de universiteit wordt de belofte van interdisciplinariteit nog onvoldoende waargemaakt. Dat moet veranderen, en juist interdisciplinariteit kan ons daarbij helpen.
Er wordt vaak ingewikkeld gedaan over interdisciplinariteit, maar het betekent simpelweg ‘tussen disciplines’. Specifiek gaat het om leren communiceren tussen disciplines. Je leert steeds een nieuwe taal, zoals die van de natuurkunde of transitiewetenschap, en vertaalt je eigen discipline in die taal. Als je met anderen samenwerkt, ga je eerst in dialoog om te ontdekken wat de achtergrond en het niveau van je gesprekspartners is, zodat je daarbij kunt aansluiten.
COLUMN, OPROEP - van Menno Voorwinde van Bastapunt.nl
Waar zijn de Nelson Mandela’s, de dr. Marten Luther King jr.’s, de Moeder Teresa’s, de Jezus Christussen, de Mahatma Gandhi’s, de JFK’s van onze tijd? Waar zijn de vreedzame inspirators die een halve wereldbevolking konden inspireren tot inspanningen voor vrede? Mensen die zichzelf wegcijferden en anderen lieten zien dat vrede zoveel mooier is dan oorlog of macht. Mensen die, zonder aanzien des persoons, anderen op de been en weer vooruit hielpen. Waar zijn ze?
Natuurlijk weet ik dat de meeste van hen zijn vermoord of gevangen gezet, maar ze wáren er tenminste.
Ze zijn verdreven. Vervangen door bloeddorstige machtswellustelingen. En niet zo weinig ook. Putin, Trump, Xi, Musk, Meloni, Orban, Wilders, Netanyahu, Loekashenko, om er maar een paar te noemen. En, ja natuurlijk, er zijn heus nog wel wat ‘goeien’, maar de verhoudingen zijn alles behalve in balans. De machthebbers zijn nog niet eens de ergste. Het ergste is de meute die zich heeft laten opzwepen door de bloeddorstigen en alle remmen loslaat. Met als tussenpersonen de zelfbenoemde influencers die opzwepen ten behoeve van eigen gewin. (Niet bestaande) ontevredenheid wordt omgezet naar blinde haat. Haat naar alles wat anders is. Wat van ver komt. Wat onbekend is.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
De Canadese folkzangeres Loreena McKennit zet hier met haar ensemble een 19e eeuws kerstlied neer over de heilige hertog Wenceslaus I (905-935).
De jonge hertog verloste Bohemen naar verluidt van het antichristelijke bewind van zijn heidense moeder Drahomira, en moest dat met zijn leven bekopen. Hij zou uitgroeien tot martelaar en christelijke heilige.
Dat powermetal zich ook nog leent voor kerstliederen laat de Zweedse powermetalband Majestica hier zien.
In een quasi-medley vertolken ze een minimusical van de scène uit Charles Dickens A Christmas Carol (1834) waarin Ebenezer Scrooge wordt bezocht door de geest van zijn oude compagnon Jacob Marley.
‘In the Bleak Midwinter’ is een gedicht van de 19e eeuwse dichteres Christina Rosseti, later op muziek gezet door de componist Gustav Holst.
Wel grappig dat twee telgen uit migrantenfamilies zo’n typisch Brits product neer kunnen zetten. Zo zie je maar weer.
