De Franse minister Aurore Bergé bevestigde op bezoek aan Rabat afgelopen maandag het standpunt van haar regering inzake de Westelijke Sahara: 'Het heden en de toekomst van de Sahara vallen volledig binnen het kader van de Marokkaanse soevereiniteit.' Vorig jaar maakte Frankrijk de draai waar in Marokko al langer om werd gevraagd. President Macron gaf zijn steun aan een plan voor regionale autonomie onder Marokkaans bestuur. Tot woede van buurland Algerije, dat de Saharaanse opstandelingen steunt. Ook het Verenigd Koninkrijk steunt Marokko inzake de zeggenschap over de voormalige Spaanse kolonie in de Sahara. Het VK volgt hiermee andere westerse landen, naast Frankrijk ook Spanje, Duitsland en Nederland. De Britse minister van Buitenlandse Zaken David Lammy ondertekende begin deze maand een overeenkomst om samen met Marokko de nodige infrastructuur te ontwikkelen voor het WK voetbal, dat over vijf jaar samen met Spanje en Portugal door Marokko wordt georganiseerd. Volgens Lammy zou de deal ervoor zorgen dat "Britse bedrijven een grote rol kunnen spelen op het grootste voetbalpodium". In 2020 hadden de Verenigde Staten zich bij monde van president Trump al akkoord verklaard met de volledige overname van de Westelijke Sahara door Marokko in ruil voor de erkenning van Israël. De Afrikaanse Unie heeft zich altijd achter de onafhankelijkheidsbeweging Polisario en de Saharaanse Arabische Democratische Republiek (SADR) gesteld. Maar Marokko wint nu ook in Afrika medestanders. Ghana heeft onlangs met de SADR gebroken en steunt het Marokkaanse plan voor regionale autonomie. Ook Kenia maakte een verrassende beleidswijziging door een ambassade te openen in Rabat en zijn eerdere steun aan de Saharaanse Republiek in te trekken ten gunste van het Marokkaanse plan. In ruil daarvoor zou Kenia nieuwe investeringen in landbouw en hernieuwbare energie uit Rabat hebben veiliggesteld. In het door Marokko bezette deel van de westelijke Sahara schaarden stamoudsten zich achter de claims van de koninkrijk Marokko. Alleen in Oeganda riep de 'Beweging voor Solidariteit met het Sahrawi-volk' de internationale gemeenschap op om het recht op zelfbeschikking en onafhankelijkheid van het Sahrawi-volk te verdedigen. Komt hiermee een einde aan een van de langst durende 'bevroren conflicten'? Referendum De status van de voormalige Spaanse kolonie ten zuiden van Marokko is al meer dan vijftig jaar omstreden. Het gebied staat sinds 1963 op de lijst van niet-zelfbesturende gebieden staten. Het is het onderwerp geweest van concurrerende claims van Marokko en Mauritanië, die grotendeels gemotiveerd werden door de fosfaatrijkdom, en de door Algerije gesteunde nationale bevrijdingsbeweging “Polisario Front”. In 1975 bepaalde het International Court of Justice (ICJ), een orgaan van de Verenigde Naties, dat er een referendum moest worden gehouden waarin de bevolking zich zou kunnen uitspreken over de toekomst van het gebied. Marokko bestreed dit plan en legde de zaak voor aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Dat bepaalde dat de Westelijke Sahara gedekoloniseerd diende te worden, waarbij het zelfbeschikkingsrecht van de lokale bevolking voorop stond. Als reactie hierop lanceerde Marokko op 6 november 1975 de zogenoemde ‘Groene Mars’, waarbij 350.000 Marokkaanse burgers de regio binnenkwamen, begeleid door het leger. Spanje liet vervolgens het bestuur over aan Marokko en Mauretanië in afwachting van het referendum. Dat is er nooit gekomen. Mauretanië heeft zijn claim later opgegeven en de zeggenschap over het toegewezen gebied overgedragen aan Polisario. In 1976 riep Polisario met steun van Algerije de onafhankelijke Saharaanse Arabische Democratische Republiek uit. Tussen de 70.000 en 100.000 Saharanen verblijven in vluchtelingenkampen in Algerije. De SADR heeft slechts een klein gedeelte in het oosten in handen (de zogeheten "Vrije Zone"), dat van de rest gescheiden wordt door de Marokkaanse barrière, een zandwal met prikkeldraadversperringen, vergelijkbaar met het 'ijzeren gordijn'. Marokko, dat ongeveer 80% van het gebied in bezit heeft genomen, treedt op als nieuwe kolonisator. Steeds meer Marokkanen hebben zich gevestigd in verlaten Sahrawi-gebieden, dankzij fiscale en financiële prikkels en grootschalige investeringen en ontwikkelingsprojecten van de Marokkaanse koning Hassan II. Dakhla is gegroeid van een geschatte bevolking van 6.692 volgens de Spaanse volkstelling van 1974 tot meer dan 167.000 in 2024. Tegenwoordig vormen Sahrawi's een minderheid in hun eigen thuisland. Internationaal recht Andrea Maria Pelliconi van de Universiteit van Southampton wijst in haar analyse op Opinio Juris op de schending van internationaal recht. De Westelijke Sahara is juridisch nog steeds bezet gebied maar het wordt in toenemende mate open gesteld voor westerse toeristen via het Marokkaanse Toeristen Bureau dat de Westelijke Sahara aanprijst als "the pearl of southern Morocco”, “a small part of paradise”, and “one of the most beautiful [shores] in Morocco." Ondanks uitspraken van het Europese Hof van Justitie en de Europese Commissie voeren chartermaatschappijen zoals het Ierse Ryanair en en het Nederlandse Transavia sinds kort toeristenvluchten uit naar Dakhla. Officieel is de luchtruimte hier nog steeds toegewezen aan Spanje, samen met de Canarische eilanden. Maar Spanje heeft zijn handen er van afgetrokken en laat het nu over aan Marokko om de kolonisatie te regelen. Pelliconi citeert een rapport van het ICJ over de Westbank:...'dat alle staten en internationale organisaties de illegale situatie die voortvloeit uit dergelijk beleid niet mogen erkennen, noch mogen helpen in stand houden, en moeten samenwerken om de situatie te beëindigen. Dit geldt ook voor het annexatie- en nederzettingenbeleid van Marokko.' Ze constateert, met verwijzing naar Trumps plannen voor Gaza en andere voorbeelden, dat we hier te maken hebben met een voor het internationaal recht zorgwekkende trend: 'Het herformuleren van bezette gebieden en collectieve ruimtes als verhandelde, apolitieke plekken voor particuliere investeringen, vastgoedprojecten en consumentenbestedingen onder het label van economische en ‘beschavingsontwikkeling’ is niet alleen een schending van het internationaal recht, maar ook een bewuste normalisering ervan.'
Naar verluid is de tweedaagse NAVO-top een eclatant succes gebleken. Het is gelukt Trump te paaien en daarmee de V.S. binnenboord te houden. Alle lidstaten hebben zich gecommitteerd aan 5% defensie-uitgaven.
Spraakmakende incidenten met demonstranten of aanslagen bleven uit.
Of het allemaal stand houdt, zal moeten blijken…
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
ANALYSE - van John Bijl & Michiel van der Eng
Zwembaden dicht, buurthuizen gesloten, sportvelden verzakt. Gemeenten raken stap voor stap het vermogen kwijt om te doen wat burgers van ze verwachten. Toch lijkt niemand zich echt zorgen te maken. De strijd over het gemeentefonds wordt weggezet als gezeur over geld. Maar wie goed kijkt, ziet dat hier niet alleen het lokale voorzieningenniveau, maar ook de democratie zélf op het spel staat.
Al meer dan twintig jaar krijgen gemeenten er taken bij, maar moeten ze het doen met minder geld. Bezuinigingen, doeluitkeringen en decentralisaties stapelen zich op. Toch leidde dit niet tot echte verontwaardiging.
Pas recent werden gemeenten assertiever: de toenmalig voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Jan van Zanen, sloeg bij de minister naar eigen zeggen ‘met de vuist op tafel’. Wethouders financiën demonstreerden op het Malieveld en onlangs dreigde de VNG zelfs met een rechtszaak tegen het Rijk. Het resultaat? Bij de recente Voorjaarsnota krijgen gemeenten er weer vooral eenmalig geld bij; precies genoeg om de rechtszaak af te wenden. Het ravijnjaar is niet gedicht, maar verschoven. En de structurele zorgen blijven.
Wat ooit een zelfstandige bestuurslaag was, is steeds meer een uitvoeringsorgaan van het Rijk geworden. De autonomie die gemeenten formeel hebben, wordt uitgehold door financiële afhankelijkheid en politieke bemoeienis. Het gemeentefonds, ooit bedoeld om gelijkheid en ruimte te garanderen, is verworden tot een sturingsinstrument. Daarmee raakt niet alleen de slagkracht van gemeenten, maar ook hun legitimiteit – en dus die van het héle binnenlands bestuur.
OPINIE - Wat nu weer? Ben ik extreemrechts geworden? Nou, nee. Maar toch betrap ik me af en toe wel eens op de gedachte dat we een gebrek hebben aan goede leiders. Ik bedoel dan niet dat ze autoritair moeten zijn. Of dat ze stoere taal uit moeten slaan die, als het even kan, vooral gericht is tegen de meest weerlozen in de samenleving. Of daadkracht proberen uit te stralen door sommigen hun basisrechten te ontzeggen. Zo sterk vind ik dat allemaal niet. Ik zou het eerder laf noemen. Al valt niet te ontkennen de provocatieve en demagogische retoriek van dit type leiders zich ook tegen hen kan keren, in de vorm van bedreigingen en geweld.
Dit type leider kan een democratie missen als kiespijn. Maar dat betekent niet dat een democratie helemaal zonder leiders kan. En dat is wel de toestand waarin we zijn beland. Met leiders die niet meer durven te leiden, maar die in plaats daarvan liever volgen. Ze volgen de opiniepeilingen, hun campagnemanagers, de grootste bekken op sociale media en de gevestigde belangen. En natuurlijk dienen ze het allerhoogste: de economie.
Het ligt niet alleen aan politici
Je kan dat niet alleen wijten aan de politici. Want uiteindelijk zijn wij degenen die steeds weer op zulke politici stemmen. We lijken niet meer goed te beseffen dat democratie ooit is bedacht als een systeem waarin het volk zijn leiders kiest. Het overheersende idee lijkt tegenwoordig eerder dat we bij verkiezingen een verlanglijstje in mogen dienen, en dat de politiek vervolgens alles maar moet leveren. Maar veel politici roepen dat ook wel over zichzelf af. Hun gedrag lijkt op dat van een bepaald type sjacheraar: zo iemand die belooft alles te kunnen leveren wat je maar bij hem bestelt. En als dat niet lukt, of als de kwaliteit ondermaats is, heeft hij altijd wel een smoesje. Altijd hetzelfde smoesje eigenlijk: als er iets niet goed is gegaan, is dat de schuld van iemand anders.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Het jaar was 1993, de Berlijnse muur was vier jaar eerder gevallen en Duitsland inmiddels formeel herenigd.
Even het leek het er op dat de hele wereldorde liberaal en democratisch zou worden, met Europa als lichtend voorbeeld van het evenwichtige midden tussen rauw kapitalisme en tot mislukken gedoemd socialisme.
Maar zoals U2 al vermoedde, verloopt de geschiedenis zelden in een lineaire progressie.
OPINIE - Wilders heeft het meest radicale kabinet uit de parlementaire geschiedenis laten vallen. Je kunt niet anders stellen dan dat dit een zegen voor ons land is. Hopelijk zijn we na de aanstaande Kamerverkiezingen definitief af van de (xenofobe) symboolpolitiek, het eindeloze geruzie, de profileringsdrang en het kortzichtige beleid dat enkel op electoraal gewin gericht is. Voor zo’n centrumkabinet staat niet iedereen te springen. Vooral VVD’ers – onder aanvoering van Dilan Yesilgöz – lijken het nauwelijks te kunnen verkroppen dat GL-PvdA een potentiële regeringspartner wordt. Ik vind dat hoogst opmerkelijk, schrijft Bram van Gendt.
GL-PvdA deelt grotendeels de probleemanalyse van de VVD als het gaat om maatschappelijke kwesties, in tegenstelling tot haar voormalige coalitiepartners. Wat resteert is vervolgens de ‘hoe’-vraag: hoe wordt deze problematiek opgelost? De beantwoording daarvan is grotendeels ideologisch bepaald en dat is prima; dat hoort bij een gezonde parlementaire democratie. Hoe anders was dat bij partijen zoals PVV en BBB. Zij ontkennen (deels) bepaalde evidente maatschappelijke problemen en stellen beleidsmaatregelen voor die buiten de rechtsstatelijke kaders vallen. Ik begrijp werkelijk niet wat er mis is – kijkend vanuit het VVD-perspectief – met het vormen van een regulier centrumkabinet mét dat verfoeide GL-PvdA. Immers, tijdens de kabinetten-Paars en Rutte II was dergelijke regeringsvorming de normaalste zaak van de wereld. Het is simpelweg geheel in de traditie van de parlementaire democratie dat centrumlinks en centrumrechts tot vruchtbare politiek-bestuurlijke samenwerking komen.
RECENSIE - In Tilburg vind je enkele mooie kunst- en cultuurlocaties. Voor Kunst op Zondag bezocht ik hier drie tentoonstellingen. De grote fabriekshal van de Pont Museum is het podium voor Pair Field 1991 van de Amerikaanse Roni Horn. De Japanse kunstenaar Meiro Koizumi heeft zijn eerste solotentoonstelling in Nederland in De Pont met Theaters of Life. De derde tentoonstelling is de Poolse artiest Magdalena Abakanowicz in het Textielmuseum.
Roni Horn, Pair Field in De Pont © foto’s Wilma Lankhorst.
De Amerikaanse kunstenaar Roni Horn (New York, 1955) is een graag geziene gast in De Pont in Tilburg. Tijdens de openingstentoonstelling in 1992 was al werk van haar te zien. Deze zomer is ze terug in Tilburg met Pair Field. In de grote zaal staan 36 objecten (18 paren) van koper en roestvrijstaal. Je ziet verschillende vormen maar de inhoud van elke sculptuur is gelijk, volgens de tekst in het boek. In 1992 bij de opening van De Pont had Horn twee zalen voor de 36 sculpturen. “Al vroeg besefte ik dat één enkel object niet de relatie met de toeschouwer die ik zocht. De unieke aanwezigheid ervan, zorgde juist voor de afstand. Een paar doorbreekt die afstand,” aldus Horn. Alle zesendertig objecten staan nu samen in één ruimte, wat zorgt voor een geheel nieuwe ervaring.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
In 1994 bracht de Sloveense avant-garde industrial band Laibach de plaat NATO uit. Wellicht wel aardig om dat in herinnering te brengen ter gelegenheid van de huidige NAVO-top in Den Haag.
Op het album is ook een grimmig klinkende deconstructie te vinden van het Servische patriottische lied ‘Mars naar de Drina’, dat geschreven werd ter herinnering aan de Servische overwinning rond de berg Cer tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Perfect muziekvoer voor een lome zomeravond. Pavlos Zacharis is een Griekse muziekproducent en DJ die onder de naam Drips Zacheer zelf z’n tracks uitgeeft.
MC Shuffle is een folkrockduo dat bestaat uit gitarist Matt Walsh en zangeres Christian Bleimi. Die geven hier een rasperige versie van Bob Segers ‘Turn the Page’ weg; over het leven als muzikant op tournee.