gastbijdrage van Harry Bleeker Aan de VU in Amsterdam is er deze zomer weer een mooi cursusaanbod, waaruit ik er één heb gekozen: die over Francis Fukuyama en zijn nieuwe boek ‘Het liberalisme en zijn schaduwzijden’. De titel van dit nieuwe boek wekt voor mij de suggestie dat de maatschappelijke en politieke problemen van dit moment zijn ontstaan door een verkeerde interpretatie van het liberalisme. De hierna volgende quote uit een willekeurige recensie stipt dit ook aan. “Het klassieke liberalisme verkeert in een staat van crisis. Dat dit systeem, dat is gebaseerd op fundamentele beginselen van gelijkheid en de rechtsstaat en dat de rechten van individuen om hun eigen vormen van geluk na te streven benadrukt, niet altijd zijn eigen idealen waarmaakte, is geen geheim.” Ik denk dat juist het liberalisme ons op de route naar vernietiging van onze beschaving heeft gezet. De vrijheid om winst boven welzijn te stellen zonder daarvoor ter verantwoording te worden geroepen, heeft de mensheid in de situatie gebracht waarin we nu verkeren. Veel meer op zijn plaats zou op dit moment de titel van het boek van Fukuyama uit 1992 zijn: ‘Het einde van de geschiedenis en de laatste mens’. Met als belangrijke toevoeging; ‘De slotscene’. De datum van het verschijnen van dit boek uit 1992 is er één die ik voor de opbouw van mijn betoog goed kan gebruiken. Want ongeveer op hetzelfde moment, begin jaren negentig werd, volgens mijn informatie, binnen Shell de notie duidelijk en ook vastgelegd in rapporten, dat de verbranding van fossiele brandstoffen ernstige gevolgen voor het klimaat zou hebben. Daar werd de gevaarlijke opwarming waar we nu mee te maken hebben mee bedoeld. De leveranciers van vervuiling wisten dus echt wel waar ze mee bezig waren maar winst is en was belangrijker dan het klimaat. Ik geef hier niet alleen de situatie in Amerika maar ook die in Europa weer, die dankzij meer dan 30 jaar neoliberalisme, is ontstaan. Ik kan me steeds minder aan het idee onttrekken dat Amerika een neo-feodale staat dreigt te worden en Europa daar, zoals gewoonlijk, achteraan hobbelt. Dat maakt het er makkelijker op om te constateren dat het liberalisme een vlag is die de lading niet meer dekt. Het is een onderdeel van wat JK Galbraith omschrijft als "The modern conservative is engaged in one of man's oldest exercises in moral philosophy; that is, the search for a superior moral justification for selfishness." Waarom is er niet ingegrepen, waarom hebben we niet eerder de broodnodige verandering in gang gezet? Heel eenvoudig omdat de factor kapitaal de dienst uitmaakt in Amerika en ook in Europa. Iedere poging tot matiging of zelfs ter discussie stellen of beperken van de macht van het kapitaal in Amerika wordt door zenders als FOX weggezet als communisme of links geleuter, terwijl daarin toch onze redding ligt. Het is toch de nietsontziende en intens vervuilende macht van het kapitaal die ons in deze doodenge situatie heeft gebracht waarin we nu verkeren. Het kapitaal dient derhalve gedisciplineerd te worden en wel op zeer korte termijn voordat het te laat is. Het liberalisme, dat wil zeggen de vrijheid van de mens, is daar niet strijdig mee. Namelijk daar waar de vrijheid van de één de vrijheid van de ander beperkt of teniet doet (de vrijheid om slaven te mogen houden) ligt de grens. Die grens ligt er ook daar waar een groep mensen zo rijk is, dat ze de vrijheid en het democratisch recht van anderen, de facto, beperken omdat democratie een farce is als 100.000 mensen mogen stemmen die niets bezitten en 1 iemand alles bezit. Naar wie wordt er geluisterd denkt u? Derhalve dient bezit in hoogte beperkt te worden, als we een gezonde liberale democratie willen behouden. Dat hebben we nagelaten. Teveel geld wakkert de zucht naar macht aan. Het door Fukuyama gebruikte begrip thymos is niets anders gebleken dan opportunistisch egoïsme. Niet echt een pré, noch constructief lijkt mij, maar juist iets waar grenzen aan gesteld had moeten worden, iets wat duidelijk niet heeft plaatsgevonden en ons in de precaire situatie heeft gebracht waarin we ons nu bevinden. Ook in Nederland heeft de factor kapitaal zijn invloed en macht versterkt ten kostte van de democratie en de burger. De 10% die meer dan 60% of de 1% die 26% van alles bezit, heeft dit kunnen doen in twee zeer vervuilende eeuwen. Niet de factor die het meest geprofiteerd heeft van de vervuiling, de factor kapitaal, maar Jan met de pet, de factor arbeid, mag de rekening voor deze vervuiling betalen. De factor kapitaal is de laatste decennia, tijdens het neoliberale beleid van Markt Rutte, schandelijk ontheven van de plicht om bij te dragen aan de samenleving, waaraan zij wel willen verdienen, maar niet bijdragen. De arbeidsinkomensquote laat dat ook zien. Maar het is nog erger want een aantal zaken zoals belastingontwijking en -trucs, maken dat deze quote nog ongunstiger uitpakt voor de factor arbeid dan hij nu al doet. Tel daarbij dat de intellectuelen, zo mogen universitair geschoolden toch genoemd worden, in de financiële sector en het bedrijfsleven, zich aan ethiek, oftewel de maatschappelijke controletaken die zij namens de overheid moeten uitvoeren, niks gelegen laten liggen (gezien de recente rapporten over Ethiek en dividendfraude). Het mag duidelijk zijn dat we aan de vooravond van een Catharsis staan, die voorkomen had kunnen worden als mensen met echt verantwoordelijkheidsgevoel voor de samenleving als geheel, dus niet alleen met woorden als rentmeesterschap, maatregelen hadden genomen die de uitstoot van Co2 en andere vervuiling maar ook de schadelijke accumulatie van kapitaal hadden teruggedrongen. De dictatuur van het kapitaal heeft ons zover gebracht en lapt ook de verworvenheden van de verlichting en de Franse revolutie aan zijn laars. Het zijn voor die democratische waarden dat de burger zich weer sterk moet maken. Het is tijd voor een fundamentele verandering van ons economisch denken. Van de dodelijk focus op groei moeten we af. Helaas zijn bijkans veel economen in West Europa geïndoctrineerd met de Angelsaksische mantra, dat economische groei nodig is. Naast dat er groei nodig is, daar waar bevolkingsgroei is, is ook nog een verborgen reden voor de onontkoombaarheid van groei, dat door groei het vermogen van de zittende rijken niet wordt bedreigd of aangetast, omdat er door de groei nieuwe rijken bij kunnen komen. De kosten van de groei voor het klimaat, en gezondheid voor de bevolking als geheel worden helaas niet meegenomen. Er moet dus gewerkt gaan worden met een veel breder welvaartsbegrip en met grenzen zoals als het Donutmodel van Kate Raworth aangeeft. Als ze verantwoordelijkheid zou betonen, is het kapitaal aan zet om de wereld te redden. Maar geheel in lijn met het eerder genoemde “opportunistisch egoïsme” principe laat ze het afweten en trekt zich terug in zijn of haar “fiscale forten” en “gated communities”. Het lijkt me dus de hoogste tijd voor het in gang zetten van, de door econoom Schumpeter gelanceerde economische term, ‘creative destruction’ van de macht van het kapitaal. En dan zeg ik het nog netjes. De banken gaan ons namelijk niet beschermen. Het is maar dat u het weet. Naarmate je ouder en wijzer wordt kan je soms op je schreden terugkeren op eerder ingenomen standpunten. Dat mag ik denk ik uit de navolgende quote van Francis Fukuyama (uit een interview in The New Statesman, 17 oktober 2018) wel opmaken: [Staats]Eigendom van de productiemiddelen, ik denk niet dat dat gaat werken, behalve op terreinen waar het echt noodzakelijk is, zoals nutsbedrijven. [Maar] Als je herverdelingsprogramma's bedoelt waarmee de ontstane grote onbalans in inkomen en rijkdom wordt geprobeerd te herstellen, ja dan denk ik dat het niet alleen terug kan komen, het zou ook terug moeten komen. De lange periode, die begon met Reagan en Thatcher, waarin bepaalde ideeën over de voordelen van niet-gereguleerde markten ingang vonden, heeft in veel opzichten een rampzalig effect gehad. Op dit moment lijkt het me dat bepaalde dingen die Karl Marx heeft gezegd waar blijken te zijn Ik ben benieuwd naar de cursus en misschien krijg ik ook nog wel antwoorden, maar ik vrees van niet.
De eerste single van haar debuutalbum uit 1987. Wat was ze jong in deze clip. Vol brandende woede, pijn, verdriet.
O’Connor was ook literair geschoold (het onderwijs was dan ook een stuk beter vroeger). Zo verwijst het refrein naar twee regels van de Ierse dichter William Butler Yeats:
Why, what could she have done, being what she is?
Was there another Troy for her to burn?– No Second Troy
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Tijdens het Hellenisme kregen de Academie van Plato en de Peripatetische school van Aristoteles gezelschap van nieuwe filosofische stromingen, zoals het Cynisme, de Cyreense School en het Epicurisme. De bekendste was de Stoa.
Het woord ‘stoïcijns’ staat in onze taal voor ‘onbewogen’. De stoïcijnse filosofen, aan wie onze taal dit woord heeft te danken, staan er dan ook om bekend dat ze pleitten voor soberheid, en het vermijden van al te heftige emoties.
In dat streven stond de Stoa, zoals deze school ook wel heet, echter niet alleen. De lijfspreuk van Solon van Athene was al ‘alles met mate’, en dat bleef een lijfspreuk van veel Grieken. Ook Plato vond dat de geest zich niet teveel moest aantrekken van emoties, omdat die hoorden bij het lichaam. Plato’s leerling Aristoteles pleitte voor een evenwichtig leven: extreme emoties keurt hij af. En we zagen hoe ook Epikouros, een filosoof van het genot, uiteindelijk pleitte voor kalmte en soberheid.
Het wantrouwen van heftige emoties was dan ook onderdeel van de hele Griekse cultuur. Alleen Aristippos week hier enigszins van af. De soberheid is dan ook niet door de stoïcijnen uitgevonden, en is zelfs niet het kenmerk waarmee de stoïcijnen zich van andere Griekse filosofen onderscheidden. Maar waarin verschilden zij dan wel?
Hoewel ik zelf een van de aanstichters ben van het zomerthema Zonnige Zomerse Vergezichten, lukt het me niet om een positief Zonnig Zomers Vergezicht te schetsen. Het weer in Nederland is ouderwets Hollands, maar bij het horen van het nieuws over de hittegolven op drie continenten spoken telkens de beelden van Zelfs als alles eindigt door m’n hoofd. Toch zal ik proberen mijn Zonnige Zomerse Vergezicht positief te eindigen.
Ik las het boek van Jens Liljestrand vorig jaar op een warme, stoffige camping in Frankrijk, waar het waterpeil in het stuwmeertje fors lager lag dan toen we er een jaar of vijf geleden waren. Het boek speelt zich af in Zweden. In de tijd dat het verhaal speelt is Zweden stevig in de ban van klimaatverandering en daaruit voort komende bosbranden. Als het vuur oprukt moeten de hoofdpersonen hals over de kop hun vakantiewoning verlaten en op zoek naar een veilig heenkomen. Wat volgt is een opeenschakeling van problemen, maar vooral ook van reacties van andere mensen die ze tegenkomen en die koste wat kost hun vakantie willen voortzetten. Want dat is waarvoor ze naar Zweden zijn gekomen. De lokale inwoners doen hun best om de stroom vluchtelingen zo goed en zo kwaad als het gaat op te vangen, en van eten, drinken en een slaapplaats te voorzien.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Oké, eigenlijk is dit een nummer van Peter Gabriel en Sinéad O’ Connor mag het refrein meezingen. Maar dat doet ze wel lekker.
Voor wie het zich afvraagt: 1992, meer dan dertig jaar geleden. Voelt u zich al een oude zak worden? Ik nog niet, maar dat is waarschijnlijk zelfbedrog.
De Portugese autoriteiten hebben het hoogste alarmniveau afgegeven voor brandgevaar op het platteland in verschillende regio’s, waaronder de populaire toeristische bestemming Faro in het zuiden en rond de centrale stad Castelo Branco. Honderden brandweerlieden bestrijden een bosbrand in de populaire vakantiebestemming Cascais, ten westen van Lissabon. Het was geen aanleiding voor de organisatoren van de katholieke Wereld Jongeren Dagen (1 tot 6 augustus) om de verwachte duizenden deelnemers te adviseren thuis te blijven. Vandaag komen zo’n duizend jongeren aan in Faro. In het kader van World Nature Conservation Day gaan ze daar op straat sigarettenpeuken verzamelen om het milieubewustzijn te verhogen.
Ook paus Franciscus wordt volgende week in Portugal verwacht. Hij zal er de mis opdragen en een bezoek brengen aan het bedevaartsoord in Fatima. Misschien spreekt hij ook wel over klimaatopwarming en milieubewustzijn. Een onderwerp dat hij in zijn contacten met de Portugese clerus in elk geval niet kan vermijden is het recent aan het licht gekomen kindermisbruikschandaal. Naar verwachting zal hij een ontmoeting hebben met enkele slachtoffers.
In februari onthulde een onderzoekscommissie dat meer dan 4.800 personen mogelijk het slachtoffer zijn geworden van seksueel misbruik van kinderen in de Portugese katholieke kerk. Meer dan 500 vermeende slachtoffers hebben hun verhaal al naar voren gebracht. De presentatie van het onderzoek werd bijgewoond door de Portugese bisschoppen en live uitgezonden door de Portugese televisie. Tot dan toe hadden de bisschoppen slechts een handvol gevallen van misbruik toegegeven.
In het kader van Zonnige Zomerse vergeZichten over mooie nieuwe progressieve idealen: pleidooi voor een minister-president die boven de partijen staat. Ofwel: een MP bij wie het landsbelang boven het partijbelang staat.
Het is niet ongebruikelijk dat een premier ook politiek leider van een partij is. In een land dat vaak wordt geregeerd door coalities van meer dan twee partijen, wordt de minister-president geacht ‘eerste onder zijn/haar gelijken te zijn’ en vooral als regisseur op te treden.
Hoe menselijk moeilijk het ook is, het zou mooi zijn als de leiders annex lijsttrekkers van partijen hun politieke programma terzijde kunnen schuiven zodra ze door de Koning tot minister-president zijn benoemd.
Maar wacht, dat is onmenselijk moeilijk. Krijgt iemand eindelijk de macht, dan zou zij/hij de idealen niet meer mogen praktiseren? Daar zou een normaal mens knettergek van worden.
Toch, juist in een land dat altijd door coalities wordt geregeerd, zou het handig zijn als tenminste één regeringsfunctionaris niet gebonden is aan partijpolitieke agenda’s om blikveld en handen vrij te hebben voor het grote geheel: het landsbelang.
Dan moeten we wel van wat vanzelfsprekendheden af, die in de loop der geschiedenis gewoonterechtelijk bestuurscultuur zijn geworden. Namelijk dat de grootste partij bij verkiezingen ook de minister-president levert. Slechts drie keer werd de ’winnaar’ buiten de formatie en kabinet gehouden en werd dus niet in staat gesteld de premier te leveren. Dat overkwam de PvdA in 1971, 1977 en 1982.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Deze week is een prima moment om de catalogus van Sinéad O’Connor nog eens door te lopen.
We zien wel hoever we komen, voordat we op platgetreden paden dreigen terecht te komen.
Gisteravond werd bekend dat de Ierse zangeres Sinéad O’Connor op 56-jarige leeftijd is overleden. De doodsoorzaak is vooralsnog onbekend. De politie geeft te kennen dat ze buiten bewustzijn werd aangetroffen in een Londense flat. Een autopsie moet uitsluitsel geven.
O’Connor kampte decennialang met een bipolaire stoornis. Ze werd wereldberoemd met een nummer geschreven door niemand minder dan Prince: Nothing Compares to You en had een charismatische, intense toneeluitstraling.
In 1977 bracht elektro-protopunkduo Suicide haar evenzo genaamde debuutplaat uit, volgens Entertainment Weekly een ‘mijlpaal in de elektronische muziek’. Eerste nummer was ‘Ghost Rider’.
Dit is zo’n band waarvan je vermoedelijk nooit gehoord hebt, maar die wel invloed uitoefende op tal van muziekartiesten. Suicide heeft bestaan tot de dood van Alan Vega in 2016. Die deed het al rustiger aan sinds een beroerte in 2012. Hij zou uiteindelijk 78 worden. Knap dus dat ‘ie tussendoor, in 2015, nog een concert gaf tijdens de Punk Mass in Londen.