door Dorieke Wewerinke, Sandra Schel, Jan de Vries, Lia van Doorn Slechts een beperkt deel van de dakloze mensen in Nederland is momenteel in beeld. Hogeschool Utrecht en Kansfonds introduceerden daarom een nieuwe telmethode die een beter inzicht geeft. Dat is hard nodig voor het maken van effectief dakloosheidsbeleid. In Nederland is er geregeld discussie over de afbakening en definitie van dakloosheid (Huber, Van Doorn, & Davelaar, 2022). De definitie die het CBS hanteert om dakloosheid te monitoren is een smalle definitie, namelijk die van ‘feitelijke dakloosheid’. Vanwege deze beperkte definitie en de beperkingen van de telmethode komen diverse groepen mensen niet in de schattingen van het CBS voor. Zo telt het CBS kinderen, 65-plussers en ongedocumenteerde mensen niet mee, net zomin als mensen die verblijven in 24 uurs-voorzieningen van de maatschappelijke opvang en mensen die verblijven in de vrouwenopvang. Ook mensen die vanwege een gebrek aan passende huisvesting verblijven op plekken die niet geschikt zijn voor bewoning, zoals een auto, schuur, kraakpand of (sta)caravan, worden in de CBS-metingen niet meegeteld. De CBS-cijfers geven daarmee beperkt zicht op de werkelijke aard en omvang van dak- en thuisloosheid in Nederland. ETHOS: een andere, brede definitie Internationaal bepleiten experts het gebruik van de ETHOS-definitie van dakloosheid (Huber et al., 2022). ETHOS staat voor European Typology of Homelessness and Housing Exclusion en stelt de huisvestingssituatie van mensen centraal. De definitie is gebaseerd op het recht op huisvesting, één van de mensenrechten. Met deze definitie kan gericht beleid gemaakt worden ETHOS gaat uit van het conceptuele begrip dat een ‘thuis’ bestaat uit drie domeinen: een fysiek domein (een adequate woning hebben waarover je het exclusieve bezit uitoefent), een sociaal domein (privacy hebben en sociale relaties kunnen onderhouden) en een wettelijk domein (een juridische grondslag die maakt dat de plek van jou is en die je beschermt tegen huisuitzetting en het betreden van het huis door derden). ETHOS kijkt dus niet alleen naar situaties waarin sprake is van feitelijke dakloosheid, maar ook naar situaties van uitsluiting van behoorlijke huisvesting. Het conceptuele begrip van een thuis leidde tot dertien operationele categorieën die een onvolwaardige huisvestingssituatie beschrijven (FEANTSA, 2005). Best onderbouwde manier Voor het meten van dakloosheid bleek de ETHOS-classificatie in zijn geheel te uitgebreid. In 2010 werd daarom een afgeslankte versie geïntroduceerd: ETHOS-Light. Deze versie omvat zes categorieën (zie kader) en geldt als een minimale classificatie van dakloosheid, waarmee alle mensen die geen eigen (t)huis hebben in beeld gebracht kunnen worden (FEANTSA, 2018). In Europa wordt deze classificatie gezien als de best onderbouwde manier om dakloosheid te meten (Edgar, 2012). Ook in het recent gelanceerde Nederlandse Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis wordt ETHOS-Light genoemd als meest bruikbare definitie om dakloosheid in kaart te brengen. Met deze definitie kan gericht beleid gemaakt worden dat aansluit bij de actuele situaties van dakloosheid (Ministerie van BZK, Ministerie van SZW & Ministerie van VWS, 2022). Ethos-light categorieën plus dreigende huisuitzetting Mensen die leven in de openbare ruimte Mensen in de noodopvang Mensen in tijdelijke opvang voor dakloze mensen Mensen die een instelling verlaten zonder vervolghuisvesting en mensen die langer in een instelling verblijven wegens gebrek aan passende vervolghuisvesting Mensen in niet-conventionele woonplekken vanwege een gebrek aan passende huisvesting Mensen die tijdelijk verblijven bij familie, vrienden of kennissen +) Mensen met een dreigende huisuitzetting zonder passende vervolghuisvesting Bron: FEANTSA, 2018 Introductie nieuwe telmethode Kansfonds en Hogeschool Utrecht introduceerden in 2022 een nieuwe telmethode in Nederland op basis van ETHOS-Light. Hogeschool Utrecht voert deze telling momenteel uit in regio Noordoost-Brabant met de centrumgemeenten Oss en Den Bosch. Met de telmethode worden alle dak- en thuisloze mensen in de regio op één afgesproken dag in kaart gebracht door alle organisaties of instellingen die met hen in contact staan. Dit noemen we een point-in-time telling (Mertens et al., 2022). Verhoudingsgewijs verblijven vrouwen vaker bij familie, vrienden of derden Onderzoekers van de Katholieke Universiteit Leuven passen deze telmethode al enkele jaren toe in een groot aantal regio’s in België. Zij voegden nog een zevende categorie aan de ETHOS-Light classificatie toe: mensen die hun woning binnen een maand gedwongen moeten verlaten zonder dat zij zicht hebben op een passende woonoplossing. Wij nemen deze categorie ook mee. Beter zicht Het grote voordeel van de bredere definitie en nieuwe telmethode is dat hiermee alle leefsituaties van dakloosheid in kaart worden gebracht – van mensen die op straat leven en in de noodopvang slapen, tot mensen die in een caravan of vrouwenopvang wonen, tot mensen die bij vrienden op de bank slapen. Het vermoeden bestaat dat de omvang van deze groepen mensen de afgelopen jaren fors is toegenomen (Raad Volksgezondheid en Samenleving, 2020). De methode is bovendien gendersensitiever dan de methode van het CBS, omdat ze ook zicht geeft op plekken waar dakloze vrouwen zich eerder zullen bevinden. Verhoudingsgewijs verblijven vrouwen bijvoorbeeld vaker bij familie, vrienden of derden dan in de noodopvang of op straat (Akkermans, 2020). Daarnaast geeft de ETHOS-telling ook zicht op groepen die vaak buiten beeld blijven, omdat zij bijvoorbeeld worden aangemerkt als zelfredzaam of niet rechthebbend. De leefsituaties van mensen zijn leidend en bepalen of iemand wordt meegeteld. Aanknopingspunten voor nieuw beleid Een groot voordeel van een point-in-time telling die wordt uitgevoerd door betrokken professionals is dat zo niet alleen aantallen, maar ook profielkenmerken van dak- en thuisloze mensen verzameld kunnen worden, zoals leefsituatie, geslacht, leeftijd en aanleiding voor verlies van huisvesting. Dit stelt beleidsmakers in staat om gerichter beleid te voeren. Aankomende oktober zullen we de resultaten van onze telonderzoeken op basis van ETHOS-Light publiceren. De gemeenten in de deelnemende regio’s krijgen dan inzicht in de situatie van dak- en thuisloosheid in hun regio. Het is vervolgens aan hen om de nieuwe inzichten te vertalen naar passend beleid voor preventie en aanpak van dakloosheid. Dit kunnen zij doen in nauwe samenwerking met alle organisaties die bij de telling betrokken waren. Door de telling is de samenwerking met en tussen deze organisaties versterkt. Dit is een belangrijke bouwsteen voor het gezamenlijk ontwikkelen en uitvoeren van een integrale aanpak. Voor het duurzaam beëindigen van dakloosheid is de inzet van al deze partijen nodig. Dit artikel verscheen eerder bij Sociale Vraagstukken. Dorieke Wewerinke en Sandra Schel zijn onderzoeker bij het lectoraat Wonen en Welzijn van de Hogeschool Utrecht. Jan de Vries is mensenrechtenjurist en adviseur collectieve belangenbehartiging. Lia van Doorn is lector Wonen en Welzijn aan de Hogeschool Utrecht.
In 1993 bracht Depeche Mode een duister klinkende gospelplaat uit: Songs of Faith & Devotion. Wat mij betreft nog altijd hun beste album.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
RECENSIE - ‘Concentratie trekt de aandacht’, zei Kamagurka (Luc Zeebroek voor de gemeente Oostende) in de vijfde aflevering van Zomergasten 2023. Hij analyseerde waarom het toch zo fijn was naar vier tekenaars te kijken die in het Franse tv-programma Du tac au tac omstebeurt een tekening maken en zo gezamenlijk een strip fabriceren. Niet lang daarna, we hadden net een scène uit Breaking Bad gezien waarin de vrouw van de hoofdpersoon diens leugen doorprikt, vroeg presentator Theo Maassen aan Kamagurka om een tekening te maken over een mannetje dat liegt. Kamagurka pakte zijn tekenpen erbij, tekende een grijnzend mannetje en begon na te denken. Even dacht ik dat het hem niet zou lukken. Dat de druk te groot was. Dat zijn innerlijke criticus zijn creatieve ik voor één keer in de weg zat. Dat hij de twijfel voor het eerst in zijn leven niet voor kon zijn en blokkeerde. Dat hij de rest van de avond zou nadenken over een grap die niet kwam.
De halve minuut denktijd die Kamagurka zichzelf toestond, waarin we in real time mochten toezien hoe de radertjes aan het draaien waren (en ik de angst had dat de boel vastliep) was de spannendste halve minuut van de hele avond. Waarmee ik de avond niet wens te diskwalificeren: ik heb bij tijd en wijle genoten. Van de anekdotes die Kamagurka vertelde, van zijn pogingen om zichzelf uit te leggen en van de fragmenten die hij had uitgekozen. Maar ik wil Kamagurka en Theo Maassen toch ook weer niet helemaal vrijuit laten gaan. Want soms kabbelde het gesprek wel erg rustig voort en was het anarchisme wel heel ver weg.
Vorige week leek Theo Maassen meer op zijn gemak met zijn gast, omdat ze een bepaald soort humor gemeenschappelijk leken te hebben. Bibi Dumon Tak zat ook wat losser in de uitzending dan de voorgaande gasten.
Humor is nu het bruggetje van de vorige Zomergast naar die van komende avond: cartoonist, theater- en televisiemaker en allround kunstenaar Kamagurka. Sterker nog: zowel Bibi Dumon Tak als Kamagurka hebben ‘iets’ met jagers. Kijk en zoek de overeenkomsten…
U ziet: waar Bibi Dumon Tak het nog bij een vervloeking liet (”Moge deze jager branden in de hel, zoveel jaren gelijk een wild zwijn haren heeft”, uit het schotschrift ‘In een groen knollenland’), gaat Kamagurka, a.k.a. Luc Zeebroek, een stapje verder.
Dat is nou net waar we Kamagurka vanavond over zullen horen:
Ik wil het ook hebben over grenzen. Over de grens van de grap, de mensen die die grens aftasten en er soms overheen gaan.
Zijn er grenzen aan grappenmakerij? Nee, stelt Kamagurka, er zijn alleen grenzen aan de ernst (NOS, 2018, n.a.v. de tentoonstelling ‘Kamagurkistan – Voorbij de grenzen van de ernst’, in het Noordbrabants Museum).
Het levensmotto van Kamagurka (Nieuwsblad.be, 2007):
Provocatie is mijn levensmotto. Ze is noodzakelijk om de waarheid aan het licht te brengen. Ik schilder, teken en beschrijf de mensen zoals ik ze zie.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Op dit moment ben ik The Righteous Gemstones aan het bekijken, een tv-serie uit 2019 over een familie showpredikanten in een Amerikaanse megakerk.
Het is meer een klucht dan een satire en alle foute stereotypen komen voorbij. Patriarch Eli Gemstone (Dan Goodman) is een keiharde zakenman, en zijn drie volwassen kinderen die eveneens in het vak zitten, zijn voortdurend bezig elkaar vliegen af te vangen. En dan is er nog schoenbroer ‘Baby’ Billy Freeman die vindt dat ‘ie recht heeft op een deel van de poen en voortdurend verdeeldheid tracht te zaaien door de kinderen tegen hun vader uit te spelen.
VERSLAG - Deze zomer vindt de vierde editie van de IJsselbiënnale plaats. Dit is een kunstroute door de IJsselvallei in Overijssel en Gelderland. De rivier is de blauwe lijn in dit verhaal. Op een route van 120 kilometer zijn 27 buiteninstallaties te ontdekken van nationale en internationale kunstenaars. Ruim 100 vrijwilligers staan klaar om de vele bezoekers welkom te heten. Wij gingen op de pedalen voor Kunst op Zondag. Het werd een mini-vakantie in onze eigen provincie.
IJsselbiënnale 2023, klaar voor vertrek © foto Wilma Lankhorst.
De ene fietstas is bepakt met onze fiets- en slaapkleding, de andere met goede herinneringen van onze eerste IJsselbiënnale in 2021. Dat was een hele bijzondere editie met veel zon én hoogwater in de zomer. Dat leverde prachtige foto’s op en nog mooiere fietsherinneringen. In verband met het hoge water moesten drie kunstwerken in de uiterwaarden worden verplaatst. Daarvan is nu geen sprake. De weermannen en -vrouwen hebben ander weer voor ons in petto. Een regenpak en extra sokken in plaats van een zomerjurkje met espadrilles. Ook nu is het klimaat HET thema waarmee de kunstenaars aan de slag zijn gegaan.
IJsselbiënnale 2023, locatie Turnhal in Ellecom © foto Wilma L.
Tijdens het Hellenisme kregen de Academie van Plato en de Peripatetische school van Aristoteles gezelschap van nieuwe filosofische stromingen, zoals het Cynisme, de Cyreense School en het Epicurisme. De bekendste was de Stoa.
De Stoa wordt soms emotieloosheid verweten, maar er is geen stoïcijn die gevoelens als blijdschap en genot zou veroordelen. Je moet het niet als enige doel hebben, maar er is ook niets mis mee. Met negatieve emoties bonden ze daarentegen wél de strijd aan.
Wat is een negatieve emotie? Volgens Chrysippos berusten negatieve emoties op fouten in onze redeneringen. Iemand ziet iets gebeuren en is daar ontevreden mee. Hij zegt dus eigenlijk dat het anders had moeten zijn dan dat het feitelijk is.
Volgens de Stoa kunnen wij die negatieve emoties tegengaan door te achterhalen hoe de dingen ontstaan zijn. Dan zien we in dat alles wat gebeurt noodzakelijkerwijs zo gebeurt. En over iets dat noodzakelijk zo is, kan men onmogelijk kwaad zijn. Wanneer we kennis hebben van wat er staat te gebeuren, blijven we volgens de stoïcijnen onze negatieve emoties de baas.
Dit klinkt abstract, daarom een voorbeeld. Stel dat ik zit te wachten op een vriendin met wie ik om acht uur heb afgesproken. Het is half negen en ik word ongeduldig. Om negen uur ben ik een beetje narrig. Om half tien ben ik zelfs kwaad.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Samantha Fish is een 34-jarige bluesrockartiest uit Kansas City. Ze timmert sinds haar achttiende aardig aan de weg: inmiddels heeft ze al een dozijn muziekalbums op haar naam staan, en nog veel meer prijzen voor beste artiest.
Het Israëlische leger is door en door verrot en betrokken bij oorlogsmisdaden en handhaving van een systeem van apartheid en onderdrukking dat gelijkenis vertoont met de politiek van nazi-Duitsland.
Levin stond te boek als uitgesproken havik. Nu ziet hij in dat het systeem dat hij steunde zowel de staat als het leger van binnenuit heeft gecorrumpeerd. Premier Netanyahu wordt ‘geëxploiteerd’ door een ‘messianistische groep criminelen’ die geen benul heeft wat democratie is, aldus Levin.
Douce Dame Jolie is een lied van de 14e eeuwse componist en dichter Guillaume de Machaut, een spilfiguur in de ontwikkeling van de Ars Nova-muziekstijl. De Machaut was kannunik en koorheer in verscheidene steden (Verdun, Arras), waaronder voor de kathedraal in Rheims.
De Machaut was echter ook actief in het politieke leven. Zo was hij tussen 1323 en 1346 secretaris van de graaf van Luxemburg en latere vorst van Bohemen. Hij vergezelde Johannes I op diens vele reizen, waaronder menige veldtocht. Nadat Johannes overleed, trad hij in dienst van diverse andere wereldheersers.
