Alsof er niets anders te melden was over de Europese verkiezingen bleven de media de afgelopen weken eenzelfde boodschap eindeloos herhalen: radicaal rechts gaat winnen. We zullen zondag zien in hoeverre dat een selffullfilling prophecy is geworden. In de berichtgeving stonden vooral de nationale leiders van radicaal rechts (Wilders, Le Pen) centraal en niet de Europese kandidaten (Stöteler, Bardella), laat staan de kiezers en hun motieven. De opiniepeilingen wijzen onmiskenbaar in de richting van een conservatiever Europarlement. Van de middenpartijen die het in het vorige parlement voor het zeggen hadden kan alleen de centrumrechtse EPP op enige winst rekenen. Centrum-linkse en liberale partijen staan op verlies. Aan deze kant van het politieke spectrum mankeert een aantrekkelijk alternatief, zo constateert ook Politico: Meestal stromen kiezers in tijden van instabiliteit – oorlogen, pandemieën, economische onzekerheid – massaal naar de traditionele machtspartijen. Tegenwoordig zijn deze partijen in veel landen uiteengevallen. Decennia lang hebben Europees rechts en links voor het centrum gevochten, en als twee dronken boksers zijn ze ingestort, waardoor de arena open is gebleven voor nieuwe uitdagers. Het is nog steeds wachten op de nodige introspectie en reflectie van de machtspartijen in het midden die een opmaat kunnen bieden voor een nieuw elan en herstel van het vertrouwen. Eén blok niet waarschijnlijk Daarvoor is het nodig dieper te graven in de achtergrond en de motieven van de kiezers. Er zijn nogal wat verschillen tussen zowel de partijen als hun kiezers in de radicaal rechtse hoek van het politieke spectrum. Een verschil dat wel enige aandacht heeft gekregen betreft het standpunt ten aanzien van de oorlog in Oekraïne. In Oostenrijk, Hongarije en Slowakije staan partijen gereserveerd tegenover steun aan Oekraïne. Dat geldt ook voor de AfD in Duitsland. Orbán en ook de Oostenrijkse FPÖ hebben nog steeds vriendschappelijke banden met Moskou. Daartegenover staat de Italiaanse premier Giorgia Meloni van de extreemrechtse Fratelli d'Italia die Oekraïne onvoorwaardelijk steunt. Zoals ook haar Poolse partijgenoten in de ECH fractie van het Europarlement. De vorming van één rechts radicaal blok in het nieuwe parlement lijkt alleen al daarom vrijwel onmogelijk. De meeste kiezers, en zeker degenen die stemmen op radicaal rechtse partijen, kijken niet zozeer naar het parlement in Brussel/Straatsburg maar naar de toestand in hun eigen land. En dat leidt tot een nogal divers beeld. Een stem op radicaal rechts is vaak een stem tegen de zittende regering die niet levert wat geleverd zou moeten worden. Dat verklaart bijvoorbeeld een groot deel van de populariteit van het Franse Rassemblement National van Marine Le Pen die wint vanwege de impopulariteit van Macron. Iets dergelijk speelt ook in Duitsland waar de regering Scholz door onderlinge meningsverschillen tussen SPD en Groenen enerzijds en FDP anderzijds te weinig presteert in de ogen van de kiezers. Sociaal-economische factoren spelen daarbij een belangrijke rol. Grote groepen werknemers voelen zich kwetsbaar vanwege onzekere vooruitzichten. Radicaal rechts profiteert daarvan door angstzaaierij, desinformatie en complottheorieën. Maar op economisch gebied zijn er grote verschillen van inzicht over de meest gewenste oplossingen tussen radicaal rechtse partijen uit de noordelijke en zuidelijke landen. De nationale soevereiniteit staat overal hoog in het vaandel. Maar in een gemeenschappelijke markt kan dat leiden tot grote ongelijkheid. Sterke nationale economieën drukken de zwakkere uit de markt. In het verleden pleitte eurosceptisch rechts daarom voor uittreden uit de EU, want 'in eigen land kun je het beste voor je eigen burgers zorgen'. Maar dat station is gepasseerd. De gemeenschappelijke markt wordt niet meer principiëel afgewezen. Dat betekent wel dat we ook in de radicaal rechtse groepen clashes mogen verwachten over onderlinge solidariteit tussen de landen en bijvoorbeeld het uitgeven van eurobonds in crisistijd. Ook verschillen op culturele issues De grootste overeenkomsten tussen de radicaal rechtse partijen zijn op het gebied van migratie: wat hen verenigt is een kijk op de wereld die gecentreerd is rond een etnische natiestaat, vijandigheid tegenover migranten, vooral als ze moslim zijn, en scepsis tegenover supranationale organisaties zoals de EU, de Verenigde Naties en, in sommige gevallen, de NAVO. Een conservatief wereldbeeld domineert. Maar op sommige culturele issues zien we verschillen die in een eventueel samenwerkingsverband moeilijk genegeerd kunnen worden. Zo strijden Meloni en haar Poolse medestanders van de PiS voor 'familiewaarden'. Wilders zal daar ook wel een eind in meegaan, afgaand op zijn campagnespotjes. Maar de PVV sluit de LGBTI-gemeenschap niet uit zoals dat met name in Polen wel gebeurt. Ook Len Pens RN flirt met de stem van homo's. In het kiezerspubliek zijn ook nogal wat verschillen als we kijken naar jong en oud, man en vrouw. Het idee dat vooral 'boomers' de EU naar rechts willen buigen klopt niet. Jongeren scoren hoog bij radicaal rechtse partijen, ook al zijn er opvallende verschillen tussen mannen en vrouwen, blijkt uit onderzoek in bijvoorbeeld Duitsland en België. In Frankrijk zou bijna een derde van de jongeren RN kiezen, zonder verschil tussen mannen en vrouwen. Die keuze van de nieuwe generatie hoeft niet meteen geïnterpreteerd te worden als een slecht voorteken voor de toekomst van Europa. 'Boomers' zijn traditioneel nogal partijtrouw. Jongere generaties tellen veel meer 'zwevende kiezers'. Hier ligt dus een uitdaging voor links. [foto: Europees Parlement in Straatsburg]
Na meer dan tien jaar leadzangeres te zijn geweest voor 10.000 Maniacs, die ze leerde kennen als studente in New York, begon Natalie Merchant in 1993 aan haar solocarrière.
Haar debuutalbum Tigerlily was een commercieel succes en dit nummer was een top-10 hit in de Verenigde Staten.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
ONDERZOEK - De lezers van Sargasso hadden nog één antwoord van me tegoed, op de vraag wat er nou eigenlijk is veranderd als gevolg van de lokale bijstandsexperimenten. Bij deze. Evelien Rombouts, die het grootste deel van het werk heeft gedaan, en ik (János) hebben onderzocht tot welke beleidswijzigingen die lokale experimenten met de bijstand nou eigenlijk hebben opgeleverd.
De aanleiding voor de experimenten met de bijstand was de invoering van de Participatiewet in 2015. Bij gemeenten, onder bijstandsgerechtigden en (andere) experts was er bezorgdheid en onvrede over die wet, nog voor hij was ingevoerd. De kritiek was onder andere dat de wet te streng was en te veel uitging van wantrouwen. De verwachting was dat de wet ineffectief zou zijn en veel extra bureaucratie zou opleveren.
Gemeenten wilden daarom experimenteren met een ruimhartiger vorm van bijstand, die meer uitgaat van vertrouwen en die meer ruimte en autonomie geeft aan de bijstandsgerechtigden. Het vermoeden was, onder andere op basis van inzichten uit de gedragswetenschap, dat dit zou leiden tot betere resultaten op het gebied van onder andere gezondheid, welzijn, re-integratie en participatie.
Na veel gesprekken en behoorlijk wat tijd, kwam er toestemming van het ministerie van SZW voor de experimenten, waarbij enigszins van de Participatiewet kon worden afgeweken (zie o.a.: Bommeljé, 2017; Betkó, 2018). Hoewel ze minder ver konden gaan in hun experiment dan eigenlijk gewenst, deden zes gemeenten hier aan mee: Deventer, Groningen, Nijmegen, Tilburg, Utrecht en Wageningen. Een aantal andere gemeenten deden op eigen houtje een soortgelijk experiment, zonder daarbij af te wijken van de wet (Biezen et al., 2020; Bos et al., 2023).
Vandaag rond ik mijn reeks over de Europese canon af. We bereiken onze eigen tijd en zoals u al kon raden: het is nauwelijks nog Europese geschiedenis. Het oude werelddeel is meer dan ooit opgenomen in een grotere wereld.
Periode: Vanaf 1948
Alternatief: De Muur
De luchtbrug naar Berlijn, via Wikimedia Commons.
De Verenigde Staten, met een kapitalistisch systeem, en de Sovjet-Unie, met een communistisch systeem, hadden in de Tweede Wereldoorlog de Europese democratieën gered. Italië was van partij gewisseld en bleef autonoom, maar Duitsland en Oostenrijk kwamen onder curatele. Een curatele die moeizaam was doordat de twee supermachten het vaak oneens waren. Eén van de punten waar de fricties konden escaleren was de gedeelde Duitse hoofdstad Berlijn.
Wie er nu komt, ziet overal de herinneringen: Checkpoint Charlie, het monument voor de Luchtbrug waarmee de westelijke geallieerde de door de Sovjets geblokkeerde stad voedden, de resten van de Muur, het raadhuis van Schöneberg waar president Kennedy zijn toespraak “Ich bin ein Berliner” hield. Het onlangs aan de Unter den Linden geopende museum voor de Koude Oorlog heeft geen onverdeeld positieve recensies ontvangen, maar die lijken vooral te komen van mensen die een expositie van voorwerpen verwachten, terwijl dit museum zich richt op een meer actieve betrokkenheid van de bezoeker.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Met alle rocksterren die naar ze ouder worden steeds schorrer en heser klinken, valt des te meer op wat een sonoor geluid zanger Ian Astbury hier nog weet te produceren.
En als je dan bedenkt dat dit optreden van begin dit jaar is, kun je enkel respect voor de man hebben.
COLUMN - van Simon Otjes
In de afgelopen vijftig jaar was het heel gebruikelijk dat alle ministers lid waren van de partijen die in coalitie zaten. Het aankomende kabinet dat steunt op PVV, NSC, VVD en BBB, zoekt naar een nieuwe verhouding tussen kabinet en Kamer.
Een mogelijkheid is dat er partijloze ministers worden opgenomen. Kim Putters stelde voor dat 50% van de ministers zonder partijpolitieke verankering voor. Partijloze ministers waren in de eerste vijftig jaar van de Nederlandse electorale democratie niet ongebruikelijk. Wat weten van deze bewindspersonen?
Een partijloze bewindspersoon is een bewindspersoon die geen lid is van een partij die deel uit maakt van de coalitie. Dat kunnen mensen zijn die geen lid zijn van een partij of mensen zijn die lid zijn van een partij die officieel in de oppositie zit. Dat laatste kwam drie keer voor: ARP’ers Gerbrandy in het kabinet-De Geer II en CHU’er Lieftinck en ARP’er Meynen in het kabinet Schermerhorn. Ik beperk me hier tot personen die tijdens formaties benoemd zijn en laat tussentijdse benoemingen buiten beschouwing: PvdA’er Martin van Rijn die in het kabinet-Rutte III zat, valt hier dus buiten
Ik kijk hier naar drie simpele vragen: wanneer kwamen deze partijloze bewindspersonen voor? Welke posten hadden ze? En wat was hun achtergrond?
Overmorgen zijn de Europese verkiezingen en met het oog daarop blog ik deze week over de Europese canon. Vandaag vijf onderwerpen vol geweld, met ergens op de achtergrond de doorbraak van het modernisme. De Eerste Wereldoorlog werd gewonnen door de partijen die het meeste innoveerden, en vernieuwing werd het toverwoord van de twintigste eeuw.
Periode: 1911-1922
Alternatieven: Eerste Wereldoorlog, Vrede van Versailles
De Eerste Balkanoorlog
Tussen de Europese mogendheden waren altijd fricties en spanningen, maar zolang er koloniën te verdelen waren, was er een bliksemafleider. Toen het verkeerd begon te gaan, was dat dan ook op het laatste stukje wereld dat nog niet was verdeeld: op de Balkan. Het Ottomaanse Rijk was verzwakt, Italië viel het aan in Libië (1911) en in het jaar erop vielen ook Servië, Montenegro, Griekenland en Bulgarije aan. Dat was de Eerste Balkanoorlog. Die duurde bijna acht maanden; de Ottomanen verloren vrijwel al hun Europese bezittingen. De vrede duurde één maand. Toen brak de Tweede Balkanoorlog uit, waarin Servië, Montenegro, Griekenland en het Ottomaanse Rijk zich keerden tegen Bulgarije.
In de zomer van 1914 volgde de Derde Balkanoorlog die, zoals bekend, niet gelokaliseerd bleef tot de Balkan en al snel bekendstond als de Grote Oorlog – en later als Eerste Wereldoorlog. Alle mogendheden raakten betrokken en pas in november 1918 tekende men een wapenstilstand. In de tussentijd was in Rusland de revolutie uitgebroken, die overging in een burgeroorlog, terwijl rond de Egeïsche Zee Griekenland en de Turkse Republiek nog vochten tot 1922.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Evelyn Austin, directeur van Bits of Freedom, maakt zich in Trouw zorgen over de nieuwe premier.
Tijdens zijn loopbaan heeft hij keer op keer laten zien dat law-and-order voor hem vooral order betekent. Rechtsbescherming van burgers moet het ontgelden, repressie wint, vaak gepaard met discriminatie.
Schoof won afgelopen jaar de Big Brother Publieksprijs voor het aan hun lot overlaten van burgers die onterecht op een terrorismelijst zijn geplaatst.
ACHTERGROND - Nederland kende ooit een grote vredesbeweging. Ondanks de oorlog op ons continent, kunnen we daar tegenwoordig slechts enkele publieke personen toe rekenen. Zij vinden de oorlog van Rusland tegen Oekraïne maar niets en pleiten voor onderhandelingen, want die oorlog leidt toch alleen maar tot meer doden. Daarover schrijven ze af en toe een opiniestuk in een krant. Je hoort ze op de radio, in een interview in De Groene Amsterdammer, aan de tafel van De nieuwe wereld, of in een debat georganiseerd door The Hague Peace Projects. Ze luisteren naar namen als Ewald Engelen, Martijntje Smits, Ad Verbrugge, Henk Overbeek, Jakob de Jonge.
Vredesbeweging of niet, veel mensen willen vrede. Natuurlijk vooral in Oekraïne, waar de Russen dagelijks burgers vermoorden. Maar vermoedelijk wordt de wens voor vrede op het hele Europese continent gedeeld, ook aan de Russische kant van de grens. Al lijken deze pacifisten dat te betwijfelen. In hun ogen zijn wapenleveringen, waar in Nederland en Europa veel steun voor is, niet te rijmen met de wens voor vrede.
Ze vinden dat er een ander gesprek over de oorlog nodig is, willen dat de wapenleveringen stoppen en dat er onderhandeld gaat worden. Niet omdat Oekraïne dat wil, maar omdat zij dat willen. Scenario’s die de vrede dichterbij brengen hebben ze echter niet en met concrete alternatieven komen ze niet. Wel beklagen ze zich over hoe weinig ruimte ze in de media krijgen. Dat dat te maken zou kunnen hebben met de kwaliteit van hun argumenten, lijken ze niet in overweging te nemen. Ze voelen zich vaak weggezet als Putinversteher. Dat dat te maken zou kunnen hebben met de door hen verkondigde denkbeelden en hoe die zo mooi passen in de Kremlinpropaganda lijken ze niet te zien. Ze zouden bovendien aan geloofwaardigheid winnen als ze hun eigen argumenten serieuzer zouden nemen.
Een paar weken terug bracht gitarist Slash (bekend van Guns N’ Roses) een bluesrockalbum uit: Orgy of the Damned. Hij heeft een keur aan gastzangers uitgenodigd, waaronder Iggy Pop.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
