‘Koop met compassie, niet méér dan je nodig hebt.’ Zo luidt de slogan van menig initiatief dat duurzame consumptie promoot als groen alternatief voor het prevalerende hyper-consumentisme. Het houdt mij bezig, de balans vinden tussen wel en niet af en toe iets nieuws kopen, want wanneer heb je nu echt iets nodig?
De eerste les van ‘duurzaam consumeren’ luidt dat géén nieuwe spullen kopen ecologisch gezien vrijwel altijd beter is dan wel iets nieuws kopen. Consuminderen dus. Trouwens, wat zou het toch heerlijk zijn als we geen spullen nodig hadden: probleem opgelost! Maar ervaring leert dat we toch één en ander nodig hebben, bijzondere diersoort die we zijn.
Tot miskoop gedoemd
Soms is het eigenlijk van tevoren wel duidelijk: dit wordt een miskoop. Het is bij voorbaat al een miskoop, het lijkt wel geproduceerd als miskoop. Ik bedoel dat veel producten zo specifiek zijn dat je het in maar zeer specifieke gevallen gaat gebruiken, en in totaal dus maar een paar keer.
Veel spullen in de winkels en webshops vallen wat mij betreft in de volgende categorie: misschien wordt het mijn nieuwe grootste hobby, maar waarschijnlijker is dat ik het twee keer gebruik en er daarna niet meer naar omkijk. En als ik er dan naar kijk, is het vol ergernis omdat het wel ruimte in beslag neemt en ik de niks mee doe. Een andere mogelijkheid is dat ik het wel gebruik, maar dat het praktisch gezien een al aanwezig apparaat of ‘ding’ vervangt. Daardoor wordt het andere ding niet meer gebruikt, neemt het onnodig ruimte in beslag, en is het rijp voor de tweedehandswinkel of de vuilnisbelt. Triest.
Onlangs keek ik naar een praatje – excuses: naar een webinar – van een opruimcoach, en de eerste drie kwartier gingen niet over opruimen maar over géén spullen aannemen of aanschaffen. ‘Refuse’ dus, de eerste R in de R-ladder. Na drie kwartier luisteren, was ik het zat en ging ik daadwerkelijk opruimen. Het weinig spullen aannemen heb ik namelijk al redelijk onder de knie. Maar nog niet helemaal…
Nieuwe kleren
Want vooral bij kleding blijf ik tegen de vraag aan lopen van wat ik nu echt nodig heb en wat niet. Er zijn al zo veel kleren in de wereld en in tweedehands winkels, is het dan wel uit te leggen dat ik nieuwe kleding nodig zou hebben? Of is dat een luxe die vooral een blijk is van ijdelheid en een wankel zelfvertrouwen? En hoe belangrijk is het nu echt om er ‘goed’ uit te zien of tenminste dat idee te hebben? Dit soort vragen houden mij dan bezig.
Aan het straatbeeld te zien, kopen mensen toch regelmatig nieuwe kleren. Anders zouden trends zich niet zo snel verspreiden. En dat van die trends weet ik alleen maar omdat je het zo goed kan zien. Om zo veel nieuwe kleren gaat het dus, met nieuwe modellen en pasvormen, en nieuwe modekleuren. Ook lijken mensen regelmatig kleding af te danken, of tenminste in de kast te laten hangen, want anders is de snelle verspreiding van trends ook niet mogelijk.
En de vraag of het echt nodig is? Er zijn mensen die het lukt om geen nieuwe kleren te kopen, en dat is mooi, dus voor hen is het blijkbaar niet nodig. Voor bepaalde of onbepaalde tijd. Echter, omdat kleding vergaat, blijven we toch een nieuwe aanwas aan kleding nodig hebben. Dat is zeker niet zo veel als er nu geproduceerd en aangeschaft wordt, maar kleding is nodig.
Trendy kleding
Tréndy kleding daarentegen is niet per se nodig. Voor de mens die tijdschriften en social media volgt, zijn er wekelijks nieuwe trends te ontdekken en op te volgen. Onder het bewind van fast fashion volgen de trends elkaar in steeds hoger tempo op, hollen we massaal naar de (web)winkel om trendy kleding aan te schaffen, en brengen we onze kleding van de vorige trends massaal naar Vinted of de kledingbak. Als het tenminste nog niet is vergaan na een paar keer dragen.
Zelf merk ik dat ik nieuwe trends soms leuk vind, maar zodra heel veel mensen de trend omarmen en de trends gaan dragen, dat ik het toch snel zat raak. Het was leuk omdat het verfrissend was, maar als het overal is, is de lol er toch snel vanaf. En daarvoor maakt het dan ook weinig verschil of ik zelf mee heb gedaan aan de trend. Je ziet het namelijk gewoon voorbijkomen in het straatbeeld, op tv, om je heen. Daar hoef je je portemonnee niet voor te trekken.
Trends wijzigen zo snel. Het is leuk om er leuk en ‘vernieuw(en)d’ uit te zien, en nieuwe spullen geven een zeker geluksgevoel, maar we moeten het niet overdrijven. De productie en verwerking van de huidige hoeveelheden kleding en andere spullen kunnen onze leefomgeving en ons leefklimaat niet aan. Daarom vind ik te veel kleding en andere spullen kopen inderdaad een luxe die we ons niet kunnen permitteren. Ook worden we ‘getricked’ door o.a. de mode-industrie om veel waarde te hechten aan kleding en andere spullen – er wordt al te handel ingespeeld op onze twijfel, onze ijdelheid en ons wankele zelfvertrouwen! Terwijl kleding en andere spullen ons in werkelijkheid niet zo veel waard zijn en geen blijvend geluk opleveren.
Dus wat mij betreft mogen we op zoek naar andere manieren om geluk te ervaren en mogen we daarvoor minder leunen op de aanschaf van kleding en andere spullen die we niet echt nodig hebben en die geen geluk bieden op de lange termijn.
Niet meer dan je nodig hebt
In hoeverre het voor jou nodig is om kleding te kopen, kan je alleen zelf bepalen. Mocht je daar voor jezelf een beter antwoord op willen vinden, dan staan er allerlei blogs en methodes voor je klaar om je te helpen bepalen wat nu echt een goede aanvulling op je kledingcollectie zou zijn – en wat zeker niet. Zo is er de ‘capsule wardrobe’, een methode waarbij je goed in de gaten houdt wat er in je wardrobe zit, welke kledingstukken je graag en vaak draagt, en welke nog aan te schaffen kledingstukken je dus ook veel en graag zult gaan dragen. Zo voorkom je miskopen en creëer je meer ruimte en rust in je hoofd.
Voor veel mensen lijkt de uitkomst van hun onderzoek te zijn dat ze vaker gaan kiezen voor ’tijdloze’ kleding. Dat is kleding die niet trendy is en dus niet uit de mode raakt, en die daarom juist lang meegaat. Het is kleding van goede kwaliteit waar je lang blij mee kunt zijn.
Hoeveel kleding je wilt kopen, hangt helemaal van jouw bevindingen en je insteek af. Dat geldt ook voor of je nieuwe toevoegingen dan tweedehands of nieuw zullen zijn. In ieder geval, als je minder nieuwe kleding gaat kopen, bespaar je zelf geld en spaar je onze leefomgeving.
Bovenstaande geldt natuurlijk niet alleen voor kleding, maar voor alle spullen. Ik vind het daarom een mooie leidraad: koop met compassie, niet méér dan je nodig hebt. En áls je dan iets koopt, kies dan bij voorkeur voor het duurzaamste alternatief voor mens, dier en milieu[*]. Als je dan toch besluit minder nodig te hebben dan je eerder dacht, dan houd je meer geld over waardoor je makkelijker kunt kiezen voor duurzame alternatieven. Dat is mooi!
[*] Voor dit artikel ben ik geïnspireerd door de volgende goede raad ofwel slogan: ‘Koop met compassie. Niet méér dan je nodig hebt. En altijd vegan, fair en zo duurzaam als maar kan.’ van online warenhuis Shop Like You Give a Damn.
Reacties (23)
Wat voor kleding je draagt merk(te) je op school al. Kinderen vergelijken elkaars kleding alsof het een competitie is. Alsof er ongeschreven dresscodes zijn. Voldoe je daar niet aan, dan kan je buiten de boot vallen.
Als je als ouwelul, die de pest heeft aan winkelen en kleren kopen in het bijzonder, ein-de-lijk eens een lekker zittende broek gevonden hebt, is het nog maar de vraag of dat model de volgende keer, wanneer er echt niet meer aan nieuwe kleren te ontkomen valt, nog in het rek hangt. Eenmaal hoorde ik vanuit het pashokje een verkoopster tegen mijn vrouw zeggen: ‘Ik heb thuis ook zo’n man.’ De troost die dat begrip mij bood werd de keren erna echter teniet gedaan door het inkoopbeleid van de betreffende winkel, dat zich meer op een jongere en ijdelere klandizie ging richten, die blijkbaar wel overhemden zonder borstzak kon accepteren, of zijn onderlijf in een skinny jeans geperst kreeg, waardoor zelfs het fraaiste paar billen tot een vormeloze knoedel samengekneld wordt.
De recente en terechte rant van Lubach jegens dat terugsturen van webaankopen kan ik onderschrijven, en wellicht is het het beste wanneer webshops helemaal geen kleding meer aanbieden onder de grens van €35,- waaronder een inspectie niet meer loont.
Wie voor duurzaam gaat kan dan wel met een lijstje eisen zoals natuurlijke materialen en (liefst) in Europa geproduceerd op pad gaan, maar de vraag is wat je dan nog vindt, of dat lekker zit, en een beetje staat. Je eindigt dan toch weer bij een (eco)webshop, met alle terugstuurrisico van dien.
Het lijkt mij een vergissing als je het consuminderen of duurzaam consumeren uitsluitend afhankelijk maakt van gedragsverandering van de consument. Het eerste en voornaamste doel van het dominante economische systeem is groei van de consumptie. Die groei wordt bevorderd met verfijnde marketing- en reclamepsychologische trucs waartegen de meeste consumenten onvoldoende gewapend zijn.
Mensen zijn materialistisch. Ze willen een groter huis, een grotere auto. En dure kleding. Meer comfort. Dat hou je niet tegen.
Je weet toch nog wel wat biefstuksocialisme betekent.
Duurdere kleding is niet altijd meer comfortabel.
Ik denk dat mensen genot zoeken in winkelen doordat ze te weinig echt van het leven genieten.
Als je een hobby hebt, of graag met de hond wandelt, worden alle luxe-producten minder interessant.
Laatst kwam ik in het bos veel mensen tegen die graag met de atb rondrijden daar, dure fietsen en bijbehorende kleding. Niemand uitgezonderd. Hun hobby.
Een hobby mag geld kosten. En blijkbaar ook het bos…
Je kunt ook crossen in een oude trui.
En als mensen echt om hun hobby geven, willen ze ook minder lang werken.
Dat hebben ze vanzelf minder geld voor onzin.
Heerlijk naïef, Co.
Groepsdruk en status dat is wat bij die hoogopgeleide dure luitjes telt. Daarom zich onderscheiden op kwaliteit fiets en kleding tot in de details. Dan kunnen ze opscheppen bij de anderen over hun nieuwste geavanceerde aankoop.
Die hoogopgeleide dure luitjes hebben dus niet begrepen wat het leven echt leuk maakt: geaccepteerd worden om wie je bent, niet om de kleding.
Of dingen ontdekken (een taal leren, muziek maken, software maken).
Dat is allemaal niet helemaal gratis, maar het genot komt niet zonder toewijding.
Zij leven op hun manier, ik ken er genoeg van. Ik heb er ook weinig mee. Maar dit gedrag is hun eigen keuze.
Daar ben ik het mee eens, het is niet enkel aan de consument. En toch heb je als consument ook impact.
En wellicht kunnen we leren om ons beter te wapenen tegen marketing-trucs door ons er meer bewust van te worden. (Of wellicht is dat een heel grote stap om te zetten, gezien het feit dat de overdaad aan spullen nog maar kort bestaat, en wij als mensheid daar psychologisch gezien totaal niet op voorbereid waren of zijn.)
Ik overwoog al een volgend stukje te schrijven over dat bijv. ‘duurzamere’ kledingproducenten (of andere duurzamere initiatieven) het lastig hebben, omdat hun bestaan/inkomen afhangt van de hoeveelheid die ze verkopen, net als geldt voor fast fashion-merken.
Fear is a (sales)man’s best friend. Iemand die onbevreesd en zelfverzekerd is, heeft niets nodig. Daar kun je dus ook niets aan verkopen. Jonge ouders, die bang zijn dat ze geen goede ouders zullen zijn, kun je alles aansmeren. Vrouwen worden zowat opgevoed om onzeker te zijn. Het is toch idioot dat sommige vrouwen al om vijf uur opstaan zodat ze genoeg tijd hebben om te kleuren*. En die smeerseltjes kunnen niet duur genoeg zijn.
(*vrij naar de kroketten van Wim Sonneveld)
Je eerst zin is heel waar, je tweede zin is flauwekul.
Mensen zijn sociale dieren die gevoelig zijn voor status in een groep. Dat is niet een vrijblijvend iets, dat is een noodzaak om te overleven als mens. Ik kan wel op mijn werk in mijn oude broek en slobbertrui die ik al 15 jaar heb willen verschijnen, maar de kans is groot dat ik dan weinig serieus wordt genomen op mijn werk en dat werk ook niet zo lang vasthoudt. Dat kan alleen als ik op andere manieren al genoeg status heb, dan kan ik me dat permitteren (tot op zekere hoogte).
Dat geldt ook voor andere spullen. Natuurlijk kun je tot op zekere hoogte proberen om daar in te sturen, dat juist het dragen van tweedehands kleding status geeft, bijvoorbeeld. Maar uiteindelijk is het via deze route gedoemd te mislukken om een substantiële vermindering in het gebruik van spullen te bewerkstelligen. Wat wel werkt: overheidsingrijpen, waarbij je regels oplegt ten aanzien van productiemethoden en afvalverwerking. Het via de consument proberen op te lossen is veel werk voor weinig resultaat.
Ik geloof niet dat Jos met die tweede zin bedoelt te zeggen dat we in een ander economisch systeem helemaal nooit meer iets zouden kopen. Je lijkt dus weer eens op een door jezelf verzonnen variant van die zin te reageren.
Natuurlijk heeft het economisch systeem veel invloed op de consumptie. Bijvoorbeeld door het hoge tempo waarmee steeds weer nieuwe modes en trends worden gelanceerd. Door hun marketing heel sterk te richten op groepen die daar heel gevoelig voor zijn. En door het produceren van goedkope, kwalitatief ondermaatse zooi, waardoor het voor veel consumenten goed te doen is om veel nieuwe spullen te kopen en die na anderhalve keer dragen weer weg te mieteren.
Helemaal flauwekul is die eerste zin dus zeker niet. Hoogstens iets te zwaar aangezet. Want in het echte eerste en voornaamste doel van het huidige economische systeem is natuurlijk het zo snel mogelijk creëren van zoveel mogelijk winst voor aandeelhouders. Met de bijbehorende schadelijke gevolgen voor natuur en milieu, maar bijvoorbeeld ook voor de veiligheid van vliegtuigen (link voor wie een half uurtje uit wil trekken voor wat John Oliver daarover zegt).
Het is opvallend dat je niet snapt waarom de zin van Jos flauwekul is. Als je dat niet begrijpt, kan je gewoon aan mij vragen om dat toe te lichten, in plaats van een hele post te schrijven op basis van aannames die onzin zijn.
De zin van Jos is flauwekul omdat ‘het dominante economische systeem’ niet iets is wat een doel heeft. Mensen hebben doelen, op allerlei niveaus, en die wisselwerking bepaalt de uitkomsten die we zien, bijvoorbeeld economische groei, of weinig duurzaam gebruik van kleren.
Dus je noemde het flauwekul zonder ook maar een flintertje van de ’toelichting’ te geven die je nu geeft. In plaats daarvan begin je direct over andere redenen om nieuwe spullen te kopen. Wie denk je daarmee voor de gek te kunnen houden?
En bovendien, misschien heeft het systeem geen doel, maar de dominante spelers erin hebben dat wel degelijk. Als je dat zou willen, zou je heus wel kunnen begrijpen dat het daarover ging. Je nieuw verzonnen smoesje is dus al net zo flauw als de open deuren die je in die vorige reactie intrapte. Vliegen afvangen, in plaats van een serieuze reactie geven op wat een ander bedoelt te zeggen.
Ik leg uit dat ‘het syteem’ wel degelijk een factor van betekenis is. Het systeem staat namelijk steeds meer in het teken van het creëren van aandeelhouderswaarde op korte termijn. De link naar John Oliver die ik gaf geeft daar een mooi voorbeeld van. Het laat zien hoe Boeing (na de fusie met McDonell Douglas) van een verantwoord opererend bedrijf naar een bedrijf dat het doorsluizen van zoveel mogelijk winst naar aandeelhouders belangrijker vindt dan investeren in veiligheid. Natuurlijk is het maar een voorbeeld, maar het is wel illustratief voor de ontwikkeling 30, 40 jaar heeft doorgemaakt. Van een systeem dat vrij aardig functioneerde naar iets dat flink uit de hand dreigt te lopen.
Dus, als je de moeite had genomen om mijn reactie echt te lezen, dan had je best kunnen begrijpen waarom ik het niet eens ben met jouw kwalificatie ‘flauwekul’. Je kunt eventueel discussiëren over de goede formulering, maar dat het economische systeem hier een factor van betekenis is, is een feit.
Hobby’s kun je zo duur maken als je wilt. Dat is echt een straat zonder eind. Ga maar ‘ns fotograferen, of stort je op het racefietsen. Of ga maar ‘ns met compassie bibliofiele boeken kopen. Dan wordt dat wel of een existentiele, of een soort hinderlijke vraag: heb ik dat wel echt nodig, die eerste druk, die beperkte oplage, dat gesigneerd exemplaar die bijzondere uitgave? (Dat is toch liefde?) En als ik dan minder boeken koop, mag ik dan wel duurdere? Wat is nodig? Die fiets van 35.000, (duurzaam) die macrolens van 22.000?
Is dit een hobby?
Wat is ‘dit’ ?
Consuminderen.
In de column van Heleen Mees schrijft ze over Amerika, hoe de progressieve krant The New York Times elke dag benadrukt dat Biden te oud is om president te blijven. Ook het ‘ wonderkind’ Ezra Klein. En dan naar het Nederlandse wonderkind Rob Wijnberg bij het nrc die beweerde dat ‘ links de laatste verkiezingen heeft verloren vanwege zijn boodschap van consuminderen: minder vlees, minder vakanties, minder vrijheid. En zo de linkse kiezer weggejaagd zou hebben.
Dit item is, in o.a. Gaza, nu de, nog, weliswaar, niet bestaande, urgente, zesde verdieping van de Piramide van Maslow.
Het aanbod voedt het verlangen. Behoefte is er altijd, maar of we zonder iets kunnen blijkt pas als het er niet is. Meestal wel. Wil je minder consumptie, dan bereik je dat alleen door schaarste. Of door armoede. Zonder dat is er tegen het onvervulbare verlangen geen kruid gewassen. Zo is de mens. Ze leidt tot mooie dingen, maar heeft zijn nadelen. Bewustwordingscampagnes zetten geen substantiële zoden aan de dijk. Maak jezelf niks wijs. Het water moet eerst tot de lippen staan, wil een mens veranderen – in zijn algemeenheid gesproken. En zo zal het ook hier mee gaan – helaas.