COLUMN - Van auto’s en smartphones tot medisch onderzoek: de wereld is ontworpen door en dus voor mannen. Ook het nog jonge terrein van kunstmatige intelligentie is hier vatbaar voor, dat is onhandig en levensgevaarlijk.
“It’s a Man’s Man’s Man’s World” zong James Brown in 1963, een nummer waarin alle uitvindingen van de moderne beschaving (de auto, de trein, de boot en het elektrische licht) worden toegeschreven aan mannen. Er lijkt veel veranderd in de verhoudingen tussen mannen en vrouwen in de wereld, maar is dat zo?
Recentelijk betoogde essayist Marjolein van Trigt in de Volkskrant dat we nog steeds in een mannenwereld leven. Ontwerpers en onderzoekers gaan vaak uit van mannen als ze eigenlijk ‘mensen’ bedoelen. Zo is de ongelijkheid van vrouwen terug te zien in het design van veel producten.
Om net als James Brown maar even met de auto te beginnen: in een auto-ongeluk heeft een vrouw gemiddeld 47 procent meer kans op zwaar letsel dan een man, en 17 procent meer kans om te overlijden.
De meeste auto’s worden namelijk gemaakt met een mannelijke bestuurder in gedachten: de pedalen zitten bijvoorbeeld ver van de stoel, waardoor vrouwen hun stoel naar voren moeten schuiven en dichterbij het stuur zitten. Ook moeten vrouwen rechterop zitten om over het dashboard heen te kunnen kijken. Door die houding hebben vrouwen een verhoogde kans op onder meer interne bloedingen en beenletsel.
De cijfers zijn een restant van decennialange ontwerpen op basis van de mannelijke anatomie. Sinds 1997 is het voor landen aangesloten bij de EuroNCAP (o.a. Nederland, Frankrijk, Duitsland, Spanje en Engeland) pas verplicht om crashtests te doen met vrouwelijke crashdummy’s, en sinds 2011 pas voor autofabrikanten in de VS.
Kunstmatige intelligentie
Het gebrekkige autodesign is slechts één van de vele voorbeelden van productontwerpen die op mannen zijn gebaseerd. Het gaat echter niet altijd om een verhoogde kans om dood te gaan, maar zorgt simpelweg vaak ook voor ongemak.
Zo zijn smartphones tegenwoordig vaak te groot voor een vrouwenhand, net zoals bouwgereedschap. Misschien is het niet onlogisch – de meeste ontwerpers van dit soort producten zijn immers mannelijk – maar het is wel tijd om daar nú rekening mee te gaan houden.
Dit geldt minstens zo erg voor softwareontwikkelaars: computerwetenschappers waarschuwen dat het gebruik van kunstmatige intelligentie (KI) en algoritmes genderbias alleen maar zal versterken.
Ook dat kan zowel ongemak (zoals betere spraak- en gezichtsherkenning voor mannen dan voor vrouwen) als levensgevaarlijke risico’s opleveren. Algoritmes worden namelijk ook gebruikt in geneeskundig onderzoek. Het is onzeker of rekening wordt gehouden met geslacht en zo niet dan kan dat scheve datasets opleveren. Dat resulteert weer in een kwalitatieve ongelijkheid tussen behandelingen voor mannen en vrouwen.
Harten
Dat scheve data een probleem zijn weet de medische wereld al langer, aldus cardiovasculair onderzoeker dr. ir. Hester den Ruijter (UMC). In 2017 gaf ze op het Betweter Festival een minicollege met de titel ‘Zijn vrouwenharten anders zijn mannenharten?’, waarin ze vertelde dat geneesmiddelenstudies heel lang vooral met mannen werden uitgevoerd. Dat komt mede doordat er halverwege de 20e eeuw medicijnen werden getest bij vrouwen die vervolgens miskramen of aangeboren letsel bij baby’s veroorzaakten.
Naar aanleiding daarvan besloten onderzoekers dat het misschien niet slim was om vrouwen te includeren in medicijnonderzoek, wat decennialang ongelijke data opleverde. Een goed voorbeeld hiervan is de bekendheid van de symptomen van een hartaanval, veel mensen denken dan aan een stekende pijn in de borst en neervallen. Dat klopt ook, maar bij mannen. Vrouwen krijgen hebben vaker last van kortademigheid, misselijkheid, vermoeidheid en krampen in de schouder en slokdarm, maar deze signalen worden regelmatige gemist door zorgprofessionals. Dit leidt er weer toe dat vrouwen een veel hoger risico lopen om te overlijden aan een hartinfarct dan mannen.
46 Jaar na de hit van James Brown (overigens geschreven door een vrouw, Betty Jean Newsome, die maar weinig van de royalties zag) leven we dus nog steeds in een mannenwereld. Echt tijd voor verandering, het is letterlijk een zaak van leven en dood.
Deze column verscheen eerder op Studium Generale Utrecht
Reacties (22)
Ja, van grote gevolgen voor leven in gezondheid tot kleine dagelijkse ergernissen.
Zoals de spiegel op het damestoilet. Kennelijk vaak opgehangen door een lange heer die er zelf goed in kan kijken, tal van dames die hun gezicht maar net of voor de helft zien.
Volgens mij is het nog erger. Veel is gebaseerd op de witte man: Zo werkt gezichtsherkenning vaak slechter bij bijvoorbeeld mensen van Aziatische of Afrikaanse herkomst.
@1: Ik merk eerder het omgekeerde: Op (heren)toiletten en vooral in badkamers in wat oudere gebouwen zijn spiegels en wastafels vaak te laag opgehangen en de toiletten zelf zijn ook (soms zelfs veel) te laag. Ik wijd dat overigens niet aan genderissues, maar eerder aan het gegeven dat de maathoogtes nog stammen uit de tijd dat Nederlanders gemiddeld een centimeter of 15 korter waren. Eenmaal opgehangen/neergezet, is er al die tientallen jaren gewoon nooit iemand op het idee gekomen om ze aan te passen naar de lengte van de moderne mens, ook als ze vervangen werden (ze zetten er gewoon eentje terug op precies dezelfde hoogte).
Tot mijn frustratie gebeurde dat zelfs toen ik mijn eigen badkamer liet verbouwen; ondanks dat ik het expliciet tegen de aannemer gezegd had, kreeg ik een te lage spiegel, wastafel en toilet. Toen ik er achteraf iets van zei, mompelde hij iets over standaardhoogtes.
@1: Als je haar maar goed zit, toch?
@3: Onderkant zak is bovenkant wasbak…
Overigens is voor een prettige stoelgang een pot al snel te hoog, idealiter hurk je echt. Wie zoekt op ’toiletkrukje’ vindt al snel een uitleg. Zo’n verhoogde seniorenpot lost het probleem van het weer eraf kunnen komen dan wel op, het staat het eigenlijke doel van het erop plaatsnemen in de weg.
@3: Omdat ik er niet een “wij mannen zijn ook zielig”-verhaal van wou maken, besloot ik dit niet te schrijven, maar het is inderdaad ook mijn ervaring.
Nou ja, alles behalve de anticonceptiepil, het spiraaltje, de BH, de tampon, het maandverband en het inlegkruisje dan. En de scheermiddelen ondergaan op dit moment een transitie (want steeds meer mannelijke baarden en vrouwelijke kale eh.. benen).
@6: Gefeliciteerd! Geslaagde pubergrap.
@3 @5: Ooit las ik in de PropriaCures dat een auteur de vaat altijd aan oude vrouwtjes en kleine kinderen overliet omdat het aanrecht op hun hoogte was gemaakt. Toen besefte ik ook dat ik altijd zeer wijdbeens in het keukentje van mijn HAT-eenheid stond om rugklachten tegen te gaan.
Dat was dus geen manspreaden, de standaard Nederlandse keukens zijn in vrijwel alle opzichten veel te klein. Mogelijk ook omdat het niet het traditionele domein van de man is. Door een misinterpretatie van de op zich geniale Frankfurter Küche is de keuken verworden tot een hokje in een hoekje van het huis, vol kastjes om ma met al haar moederdagcadeaus in op te bergen.
Terwijl het een werkplaats, een atelier hoort te zijn. En daarin moet je je kont kunnen keren, zonder op de staart van een bedelende kat te gaan staan.
verplicht om crashtests te doen met vrouwelijke crashdummy’s
Zo las ik eens, in een rondslingerende Panorama bij de kapper, het was trouwens nog een heel karwei om dat blad te pakken te krijgen, vanwege dat rondslingeren dus, dat autofabrikanten bij botsproeven gebruik maakten van…. lijken. Lijken die nagelaten waren ’ten behoeve van de wetenschap’. Het zou dus een makkie zijn om te kiezen voor mannelijke of vrouwelijke lijken. Dus toch nog maar ‘ns die donorregistratie checken.
“de pedalen zitten bijvoorbeeld ver van de stoel, waardoor vrouwen hun stoel naar voren moeten schuiven en dichterbij het stuur zitten” Vrouwen hebben dan ook kortere armen en een natuurlijke voorkeur om extra dicht bij het stuur te gaan zitten. Al zou het stuur trouwens op exact de goed positie voor de gemiddelde vrouw zitten, dan zou een mannelijke bestuurder dus zijn stoel naar achter moeten schuiven en is het verschil exact hetzelfde.
Overigens hebben Nederlandse vrouwen gemiddeld langere benen dan een Japanse man dus in een Toyota zitten ze theoretisch veilig. Die hebben daar ook nog eens speciale boodschappenwagentjes met hippe kleurtjes die echt niet voor een man ontworpen zijn, dus dat is extra veilig.
@7: Nee, serieus. Dat zijn allemaal, stuk voor stuk toptechnologische producten. Een bedrijf als TenCate dankt er zijn positie aan, bijvoorbeeld. Het valt helemaal niet mee om al die borsten comfortabel op d’r plek te houden.
En die trend mbt het scheren? Waarom denk je dat Gilette allemaal policor reclames is gaan maken? Omdat het publiek verschuift. Heus, je laat het aan de markt over en de mens die de portemonnee vast houdt (meestal de vrouw) bepaalt.
‘Ja maar medicijnen!’ Wat nou, vrouwen worden, sinds de sterfte in het kraambed effectief naar nul is gegaan (ook nog zoiets, trouwens), nog altijd ouder dan mannen. Laten we eerst helpen wie het eerst hulp behoeven.
‘Ja maar auto’s!’ Vrouwen rijden veiliger dan mannen.
@10
Jouw laatse alinea hielp mij herinneren aan de hufterigheid van (veel en vermogend) Hollandse mannen. Zowel naar vrouw, alswel zeker naar de kinderen toe.
Zelf in een dikke ‘veilige’ Volvo of andere stevige bak zitten en tuurlijk wordt die “ook voor de vakantie gebruikt.”
Maar vrouw en kinderen mogen in een potentieel kreukel koekblik boodschappenkarretje rijden.
Tot mijn genoegen zie ik veel van die vrouwen (weer of meer) gaan werken en een andere auto aanschaffen. Milieu technisch nogal jammer, emancipatie, ja.
@10:
goh, weer zo’n onbewezen stelling
je hebt geen idee waar je van spreekt. Om het even duidelijk te maken, die boodschappenwagentjes zijn in Slowakije gemaakt in samenwerking met PSA (toen nog Peugeot & Citroën). Dus een Europese auto, gemaakt in Europa, waar “toevallig” een logo van Toyota op staat.
@11: Producten die specifiek voor een doelgroep gemaakt zijn. Auto’s en badkamerspiegels moeten zowel mannen als vrouwen bedienen. Gezien je reactie blijkt het dus geen geslaagde pubergrap te zijn, maar chauvinisme. Gefelicteerd.
@14: ‘It’s a man’s world.’ is de titel van het stukje. De kraambedsterfte is praktisch naar nul, de anticonceptiepil betekent dat de vrouw zich vrij(er) seksueel kan ontwikkelen. Volgens mij vallen percentages verschil in het gebruikersgemak van auto’s en badkamerspiegels in het niet bij deze ontwikkelingen, die vooral aantonen dat er echt heel, heel veel bereikt is, en dat vooruitgang vooral niet sekse-specifiek is.
@15: Ach so! Dan hoeven we niks meer te doen dus. Wij hebben al zoveel bereikt.
Ik krijg altijd zin in popcorn als ik mannen zie steigeren dat het zo nou nu eindelijk heus toch wel ’s een keertje genoeg is geweest met die emancipatie, potverdorie nog ’s an toe, het ken te gek ook weet je. Vrouwen doen het soms ook trouwens, maar daar word ik dan altijd een beetje misselijk van, heel gek.
Grfr, nu liet je mij bijna stikken in de popcorn.
*kuch*
@18: Biertje?
1966. Het stuk begint dus al fout.
@15: [ de anticonceptiepil betekent dat de vrouw zich vrij(er) seksueel kan ontwikkelen. ]
De anticonceptiepil betekende in Europa vooral dat de MAN zich vrij(er) seksueel kon “ontwikkelen”, voor de vrouw was het in het begin vooral een dwang om voor alle mannen beschikbaar te zijn.
De wasmachine is erg belangrijk voor de emancipatie van de vrouw geweest en is dat in ontwikkelingslanden nog steeds.
Je mag de enorme vooruitgang bij kraambedsterfte niet misbruiken als excuus om dan maar geen medicijnen op vrouwen te testen of ze een gelijk salaris te geven. Het aantal ongelijkheden is echt nog waanzinnig groot.
@16: Nee, nu maak je een hyperbool. Ik zeg niet dat er niks meer hoeft te gebeuren, ik zeg dat je de dingen in de juiste verhouding moet zien – die is namelijk zoek tussen zoiets aardschokkends als het verhelpen van kraambedsterfte en de anticonceptiepil aan de ene kant, en de hoogte van een spiegel aan de andere.