ANALYSE - Koffiedik-kijken met Klokwerk: het zou best wel eens kunnen dat de VS met het opzeggen van de Iran-deal vooral zichzelf isoleert. Voor een oorlog van de VS met Iran hoeven we vooralsnog wellicht niet te vrezen.
Het opzeggen van de Iran-deal door Donald Trump houdt de gemoederen flink bezig. Veel mensen aan de linkerzijde vooral vinden het een ramp voor de diplomatie, en verwachten dat het een opmaat zal vormen naar een wapenwedloop en uiteindelijk een oorlog van de VS tegen Iran. Veel mensen ter rechterzijde, zoals columnist Afshin Elian, noemen het juist een moedige zet. Iran is volgens deze mensen een gevaar, of ze nu een gesprekspartner is of niet, en isolatie van Iran is alleen maar goed. Wellicht hopen ze stiekem zelfs op die oorlog.
Het blijft natuurlijk koffiedik kijken, maar ik denk dat beide een verkeerde inschatting maken. Ik heb goede hoop dat er geen wapenwedloop komt, en geen oorlog met Iran, en geef het een goede kans dat de diplomatie uiteindelijk zelfs zal zegevieren.
Wat opvalt aan het standpunt van Elian, is dat hij verwijst naar de eerdere afwijzing van de Iran-deal door Saudi-Arabië, Israël en Egypte. Mijn reactie zou zijn dat als je die landen nodig hebt als kompas voor wat goed is voor de wereld en het Midden-Oosten, er ergens toch een draadje is losgeraakt.
Wat veel belangrijker is, zijn de reacties vanuit de EU landen, China, Rusland, en Iran zelf. Groot Brittannië, Frankrijk en Duitsland hebben al aangegeven verder te willen met de deal. Iran zelf heeft aangegeven verder te willen met de landen die nog wel deel willen nemen aan een akkoord. Ook China en Rusland hebben inmiddels aangegeven hier verder mee te willen gaan.
In sommige analyses wordt gesteld dat landen niet zo snel met Iran zullen willen handel drijven, omdat ze daarmee het risico lopen van sancties van de Verenigde Staten. Maar feitelijk heeft de hele economische wereld buiten de VS al aangegeven door te willen gaan, en als de VS de hele wereld sancties op wil leggen, treft ze vooral zichzelf. Wellicht is het opzeggen van de Iran-deal door Trump economisch gezien juist goed nieuws voor de EU-landen, China en Rusland, want de economie van Iran is weliswaar erg klein, ze heeft wel een enorme potentie.
Teken aan de wand is dat de beurzen uiterst koeltjes reageren op het opzeggen van de Iran-deal.
“Het feest voor de grote Duitse en Franse multinationals gaat dus niet door”, schrijft Ellian. Maar daar vergist hij zich wellicht nogal, want het feest gaat voor de Duitse, Franse, Russische en Chinese bedrijven dus waarschijnlijk wél gewoon door. Alleen voor die uit de VS niet. Zodoende denk ik dat de VS voornamelijk zichzelf in de vingers snijdt met deze beweging.
Maar, zo wordt gesteld, dat kan de VS kantelen door een oorlog tegen Iran te beginnen. Economisch gezien kan de VS weliswaar absoluut niet alleen staan naast een blok van de EU, China en Rusland, militair gezien kan zij dat wel.
Voor een oorlog zal er echter ook nog een hoop moeten veranderen. Trump staat er heel anders voor dan Bush toen hij Afghanistan en later Irak aanviel. Bij Afghanistan en Irak was het in het kader van de recente geschiedenis en de aanslagen op 11 september 2001 makkelijk deze landen geloofwaardig als agressors af te schilderen. Bij Iran anno 2018 wordt dat heel lastig, want Iran gedraagt zich de laatste jaren vooral erg meegaand, en is duidelijk op zoek naar diverse bondgenoten. De beweging van Trump wordt dan ook door slechts 1 op de 3 burgers van de VS gesteund.
Trump zal voor een inval in Iran bovendien het Pentagon achter zich moeten krijgen, en het is zeer de vraag of de commandeurs een dergelijk avontuur aandurven met een zo grillige commander-in-chief. Het lukt Trump al niet eens zijn eigen team in het Witte Huis bij elkaar te houden.
Dat was in de tijden van Bush jr wel anders: hij had een team dat als één man achter de koers van de president stond en hem in al zijn beslissingen steunde. Bovendien had Bush destijds steun van Groot Brittannië, en bestond zijn ‘coalition of the willing’ na de aanval uit 35 landen. Dat gaat Trump echt niet zomaar lukken. Bovendien had Bush nog niet het recente trauma van twee totaal uit de hand gelopen en mislukte oorlogen aan zijn broek hangen – hetgeen Trump met Bush’ oorlogen wel heeft.
Enfin, dit alles blijft zoals gezegd koffiedik kijken, maar ik zet mijn 50 centen erop dat het allemaal zo’n vaart niet loopt, en dat Trump met deze move vooral zichzelf in de vingers snijdt. Mensen die anders denken laten zich wellicht meer leiden door hun eigen angsten of wensen, dan door hun gevoel voor de realiteit. Hoewel sommige mensen scherp zullen opmerken dat mijn wens in de kop boven dit artikel staat, en dat mijn analyse wellicht meer daarmee te maken zal hebben. Wie er gelijk krijgt? We gaan het zien.
Reacties (26)
Maar als de VS ook firma’s boycot die wel aan Iran leveren, zoals – ik noem maar iets – Siemens, dan kan dat die firma’s nogal raken. Ik neem ten minste aan dat de Amerikaanse markt voor Siemens belangrijker is dan Iran. Dus het kan zo maar zijn dat bedrijven “vrijwillig” Iran gaan boycotten.
@1.
Goed in de VK gelezen. Niets nieuws.
@2: Gefeliciteerd.
Dat kan, maar dan valt er weer een gat voor andere bedrijven om in te springen.
@4.
Welke andere bedrijven? Russische bedrijven?
Dat vind ik nogal tegenvallen, ze houden zich aan de afspraken uit het JCPOA maar daar is het wel mee gezegd. Ze vechten actief mee in Syrië en delen plaagstootjes uit tegen Israël en voeren in Jemen een proxyoorlog tegen Saoedi-Arabië.
@6: Wie niet?
Weet je die Trump heeft zich nogal omringd met hielenlikkers en gelijkgestemden, wellicht schuilt daar het grootste gevaar.
@6: Daarom zei ik ook; diverse bondgenoten. Dat zijn niet altijd ‘ons welgevallige’ bondgenoten. En inderdaad, er zijn maar weinig partijen die niet actief meevechten in Syrië (@7).
@8: En dan nog slaagt hij erin die mensen snel van zich te vervreemden…
@5: Er zijn op deze hele wereld genoeg bedrijven; Russische, Chinese en Europese bedrijven. Richten de ene zich op de VS, de andere weer op andere markten. Bedrijven zat en als die er niet zijn, zijn er genoeg investeerders die er met liefde eentje oprichten als er iets te halen valt.
@6 “Ze vechten actief mee in Syrië” Dat is nogal een understatement, ze zijn de grote drijvende kracht achter de Sjiitische kant van dit slepende conflict.
Verder is er in Iran genoeg mis op o.a. het gebied van mensenrechten om er niet al te enthousiast zaken mee te doen, er worden landen om minder geboycot. De teleurstelling om het aflopen van deze deal begrijp ik dan ook niet helemaal of het moet een soort automatische reactie zijn omdat het nu eenmaal Trump is. Om er dan ook meteen vanuit te gaan dat hij nu Iran gaat binnenvallen lijkt me al helemaal overdreven.
http://www.hrw.org/world-report/2018/country-chapters/iran
Op de site van de rijksoverheid:
“De EU-mensenrechtensancties tegen Iran blijven in stand. Ook blijven de beperkingen op het gebied van conventionele wapens (wapenembargo) van kracht. Beperkingen op de uitvoer van goederen en technologie die kunnen bijdragen aan het ballistisch raketprogramma van Iran blijven gelden.”
De sancties die worden opgeheven betreffen met name de financiële sector, olie en gas, transport en edelmetalen. De mensenrechtensancties betreffen vooral bevriezing van tegoeden en visumverboden van mensen van het regime, en de export naar Iran van producten die gebruikt kunnen worden voor repressie van mensen en communicatie.
“er worden landen om minder geboycot”
Zoals Israël en Saudi-Arabië? Laten we eerlijk zijn: boycotten omwille van de mensenrechten klinkt heel erg goed in de oren, maar we zijn er allerminst consequent mee.
Twee uur nadat Trump het akkoord heeft opgezegd bestookt Israël Syrië met raketten.
“De Israëlische raketaanval op een basis ten zuiden van Damascus heeft volgens het Observatorium voor de Mensenrechten aan 15 mensen het leven gekost, onder wie acht Iraniërs.”
Best mogelijk dat Trump er zelf niets mee opschiet. Maar zijn move maakt de chaos in het MO weer groter. Israël en Saoedi-Arabië hebben de gevraagde steun voor hun agressieve politiek. De kans op vrede is, nu de oorlog in Syrië beëindigd zou kunnen worden, verder weg dan ooit.
Handel met Iran betekent handel met de revolutionaire garde, die heeft van alles in handen, en doen stevig aan verrijking. Niet goed dus voor merendeels bevolking. De Deal zorgt daarom niet voor betere mensenrechten of meer kansen voor de mensen. Een smaldeel. Ondanks deal gaat Iraanse economie nog niet geweldig.
@9: Zeker vervreemdt hij zelfs van zijn “beste vrienden”, maar of dat nu een garantie biedt tegen zijn “gekte” …. ik kan daar geen goed gevoel aan verbinden.
Wat betreft het feit dat Iran niet zo’n fris regime heeft en dat daarom Trump een punt zou kunnen hebben: er is geen “beter kwaad”. Alle agressors, alle oorloghitsers en oorlogsvoeders zouden eens een dag of wat op een werkelijk slagveld moeten verblijven, tussen de doden en verminkten.
@12: Nu had ik toch niet zo’n hoop op een oplossing in Syrië op korte of middellange termijn, en SA en Israël werden al in alles opgevreeën, dus je zou kunnen stellen dat er niet heel veel verandert, maar inderdaad, het helpt niet en blij word je er niet van.
@13: Het klinkt hard maar dat was ook niet per se de bedoeling.
@9: Garanties zijn er bij hem inderdaad niet te geven, en dat ik niet meteen zwaar in de stress raak bij het opzeggen van de deal betekent natuurlijk nog niet dat ik er volledig zen bij ben ;).
@13: Hoe is dat precies anders dan de handel die we bedrijven met tientallen andere landen die bestuurd worden door een kleptocratische bovenlaag/clan/oligarchie? Als je mensenrechtenschendingen en corruptie als criteria gebruikt voor handel, zijn er nog wel wat landen die hoger op je boycotlijstje moeten staan dan Iran.
@Joop
Nogmaals, ga aan de kindertafel zitten. Je reacties getuigen van een enorme onwetendheid en onbegrip. Lezen eens even een FAQ over de situatie ofzo.
De Irandeal (JCPOA) was vanuit Iran bedoeld om de economische en financiële sancties op te heffen, op te schorten of te verlichten. De sancties zijn juist ingevoerd (door de VN, VS en de EU) om Iran af te houden van kernwapens. Dat was ook de insteek van die partijen bij de onderhandelingen: “Als jij (Iran) ophoudt met het ontwikkelen van kernwapens en ook voorraden afbouwt zodat de tijd tot het produceren van een functionerend kernwapen (breakout time) ten minste 6 maanden bedraagt, dan mag jij met de rest van de wereld handelen.”
Waar is de Irandeal niet voor bedoeld?
-Het verspreiden van mensenrechten en het tegengaan van mensrechtenschendingen;
-Conventionele wapens;
-Ballistische raketten (tenzij, in vage omschrijvingen, ‘bedoeld voor kernkoppen’);
-Het promoten van economische vrijheden en rechten voor Iraanse burgers;
Dat het vooral de staatsbedrijven of de bedrijven van Revolutionaire Garde waren die profiteerden van de verlichting van de sancties is een interne aangelegenheid. Dat valt niet onder de Irandeal, en Trump kan met krokodillentranen het lot van de Iraniërs betreuren, hij heeft het toch behoorlijk mis als hij denkt dat de Iraanse protesten van december en januari gingen om burgerlijke vrijheden.
@1
Centrale financiële instituties van landen kunnen ook bestraft worden (uitsluiting van dollar-geldverkeer) voor medewerking met handel, en ja, bedrijven ook. En hierom is de wispelturigheid van Trump gevaarlijk: als het niet een Iran-deal waardoor bedrijven uitgesloten wordt, dan is het wel zus of zo tarief dat handel en investeringen bemoeilijkt. Bedrijven zullen zeer terughoudend zijn met investeringen in Iran vanwege die maatregelen van de VS, maar Trump kan slechts zo vaak ‘America First!’ roepen en tarieven instellen. Als dat te vaak gebeurt, dan zijn de bedrijven er ook wel klaar mee -de enorme consumptiemarkt van de VS ten spijt. Mocht de VS centrale banken daadwerkelijk verbieden in dollars te handelen, dan zijn de poppen helemaal aan het dansen. Voor de centrale banken van de eurobanken kan dat niet zonder de ECB ook te raken. Zeg dan maar dag tegen de hegemonie van de dollar.
Goed zo Folkward je zegt niets nieuws. Je schrijft alleen over wat je hebt bestudeerd. En aangezien dat we beiden net zoveel invloed op het geheel hebben, denk ik lekker voor mezelf. En vind ik dat de Deal is mislukt net zoals de Amerikanen met Trump dat vinden. Ik vind economische vrijheden voor de burger belangrijk, en houd niet van een revolutionaire garde die daar de touwtjes in handen heeft. En dat heeft in mijn ogen wel degelijk met de Deal te maken. En dat mag ik vinden.
En het is niet alleen Trump, in de VK kon je lezen dat (Nederlandse) bedrijven al bij het begin van de Deal zeer terughoudend waren. Dus dat was nog onder Obama. Banken die geen geld verschaften voor investeringen, maar ook Iraanse bedrijven die niet betaalden. Etc.
@4:
Maar welke bedrijven zouden dat kunnen doen ? Die Amerikaanse sancties gaan over de hele supply chain van een bedrijf. Als je ergens een toeleveranciers of subcontractor hebt die zaken doet met Iran, dan kan je al bestraft worden. Ik zie niet in hoe Europese bedrijven zich daaraan zouden kunnen onttrekken.
En dat maakt de Europese eensgezindheid en daadkracht op dit vlak nogal voorbarig. Want wat gaat de EU doen, als de VS straks gewoon doorgaat met boetes uitdelen aan bedrijven ? De EU mag dan de deal in stand willen houden, maar als ze niet gaat optreden tegen Amerikaanse boetes dan is de deal zo dood als een pier.
En ik vraag me af of er opgetreden gaat worden, want het is niet zo duidelijk hoe je dat zou moeten doen. Je kan niet zomaar willekeurig boetes aan Amerikaanse bedrijven gaan uitdelen als tegenmaatregel. Je zou de boetes misschien kunnen aanvechten bij de WTO of zoiets, maar dat is nogal vergezocht, en ik vraag me af of dat succes zal hebben.
Verder, in hoeverre wil de EU de VS van zich vervreemden ? Want dat is wel wat er zal gaan gebeuren, als de EU zich inderdaad tegen die boetes gaat verzetten. Is die Iran-deal zo belangrijk voor ons dat we de verhoudingen met de VS ervoor op het spel willen zetten ? Ik denk trouwens van wel, maar ik vrees dat men daar in Europese kringen wat anders over denkt.
Dus ik deel je optimisme niet, Klokwerk. Want als die Amerikaanse boetes niet van tafel gaan, dan volgt de EU de facto gewoon het Amerikaanse beleid. Voor Iran is er dan geen enkele reden meer om zich aan die deal te houden; ze krijgen er geen enkel voordeel van, dus waarom zouden ze dat kernprogramma niet opnieuw opstarten ? En zodra ze dat doen ligt er een casus belli voor Israel, Saudi-Arabie, en de VS, en ik vrees dat die landen zo’n kans niet voorbij zullen laten gaan.
Het is niet voor niets, dat de oude Irak-oorloghitser Bolton recent tot het Trump-kabinet is toegetreden …
@18:
“En vind ik dat de Deal is mislukt net zoals de Amerikanen met Trump dat vinden.”
Tsja, maar dat jij iets vind maakt het nog niet waar, Joop. Folkward legt gewoon uit wat het doel was van die deal: zorgen dat Iran stopt met het ontwikkelen van kernwapens. En dat betekent dus, dat zolang Iran geen kernwapens ontwikkelt, de deal geslaagd is. Je kan meningen blijven uiten zolang je wil, maar dat gaat daar niets aan veranderen.
Als je nu een goede discussie wilt voeren, dan is het veel zinvoller om gewoon toe te geven dat die deal inderaad geslaagd was. Ik kan me best voorstellen dat je hele slechte gevoelens bij die deal hebt, maar dat is nog geen reden om de werkelijkheid te verdraaien. Je hebt recht op je eigen mening, maar niet op je eigen feiten.
Ik vermoed, dat jouw echte probleem met de deal is, dat jij uberhaupt een heel slecht gevoel krijgt bij praten met Iran. Zou dat kunnen kloppen ? En als dat klopt, zou het dan niet veel handiger zijn om daar eens over te beginnen, in plaats van slechts dogmatisch je mening te blijven herhalen ?
Dat is inderdaad een reëel gevaar. Maar aan de andere kant, kunnen via constructies die boetes wel omzeild worden. Een bedrijf zal moeten ‘kiezen’ voor de VS of Iran. Dat hoeven in de boeken niet dezelfde bedrijven te zijn.
Maar inderdaad, jouw scenario is ook mogelijk, en daar kan je met recht pessimistisch van worden. Het lijkt mij echter nuttig erop te wijzen dat de VS economisch zeker niet alles te zeggen heeft in de wereld, en er best om dat land heen gewerkt kan worden. Militair gezien ligt dat veel lastigere…
@21:
Ik ben niet zo optimistisch over die constructies. De VS gaat simpelweg de supplychains na, en als een externe toeleverancier ooit eens met Iran heeft gehandeld, dan ben je als bedrijf al aan de beurt, ookal heb je zelf met geen enkel product uit dat land gewerkt. In de afgelopen jaren, toen de deal nog in werking was, was dat al een probleem, en dat probleem gaat nu alleen nog maar erger worden. Een “keuze” voor Iran zal betekenen, dat het bedrijf eigenlijk alleen nog maar met Iran kan handelen, en met geen enkel ander land. Dat is voor verreweg de meeste Europese bedrijven geen interressante optie.
Ik bespeur enigszins wensdenken in je stuk. Natuurlijk, de economische macht van de VS is een stuk minder dan hij ooit was, en alles wijst erop dat die macht alleen nog maar zal gaan afnemen. Maar zover zijn we nog niet, en voor Europese bedrijven maakt de VS op dit moment wel degelijk de dienst uit op economisch vlak.
Maar niet voor allemaal, en waar bestaande bedrijven inderdaad niet voor Iran zullen kiezen, ontstaat er een gat in de markt voor andere bedrijven.
Natuurlijk zit er een vorm van wensdenken achter mijn gedachten: ik hoop dat het zo werkt. Maar ik weet het ook wel te onderbouwen denk ik: als de EU, Rusland en China bedrijven niet meer gaan beboeten, kunnen bedrijven uit die landen in dat gat gaan springen.
In bredere zin probeert Trump sowieso al de eigen economie te beschermen door het opwerpen van nieuwe tariefmuren en importbeperkingen. Dat is vervelend en schadelijk voor het staand bedrijfsleven en op korte termijn zal het de lokale bedrijven inderdaad bevoordelen. Maar op langere termijn schiet hij zich ermee in de voet.
@23:
Een belangrijk probleem is bijvoorbeeld financiering. Vrijwel elke bank of hedgefund heeft wel activiteiten in de VS, aangezien Wall Street zo ongeveer de hoofdstad van de financiele wereld is. En dat betekent dus, dat je handel met Iran niet gefinancierd krijgt. Financiele instelling lopen forse risico’s op boetes zodra ze handelskredieten voor Iran gaan verstrekken. En als de VS wil, dan kunnen ze zelfs de centrale banken van landen aanpakken, zoals Folkward ook uitlegt. Veel bedrijven hoeven, wat dat betreft, nog niet eens beboet te worden; ze kunnen sowieso al geen handel met Iran opzetten, want dat laat hun bank niet toe.
En daar bovenop komen dus ook nog eens boetes. Ik zie bedrijven uit de EU, Rusland en China nog niet zo snel in dat gat springen; de risico’s en vereiste inspanningen zijn simpelweg te groot. Om dat te veranderen zal de EU moeten gaan optreden, en daar heb ik niet zo heel erg veel vertrouwen in.
Nee, dat optreden heb ik zelf ook geen vertrouwen in, ik denk zelfs ook niet dat dit een wenselijke weg is (je geeft daar zelf argumenten voor). Ik heb echter meer vertrouwen dat die boetes wel te omzeilen zullen zijn. De financiële markten zijn immers meester in het opzetten van schimmige constructies. Maar goed, dat is natuurlijk koffiedik kijken: dat staat dan ook een aantal keren in de tekst aangegeven…
@25:
We zullen het zien. De lakmoesproef kon nog wel eens die mega-order voor Airbus zijn; als die inderdaad nog doorgaat, dan is het gelukt om de VS links te laten liggen. Als die order wegvalt, dan weten we dat de VS erin is geslaagd om hun eigen beleid boven dat van de EU te laten gaan.