Geen bal op tv | Een avondje Beatrix

COLUMN - Koningin Beatrix kondigt aan dat ze gaat aftreden. Reden voor de Nederlandse televisie om een hele avond aan haar koningschap te wijden en vooruit te blikken op dat van Willem-Alexander.

Joost Karhof staat op de Dam. Waarom hij op de Dam staat? Koningin Beatrix heeft heur aftreden aangekondigd. En de wetten van Hilversum dicteren dan: we moeten live-beelden van buiten de studio kunnen bieden. Niet dat er op de Dam iets gebeurde. Maar het zou kunnen. Wellicht zien we Willem-Alexander nog van het Paleis springen omdat ie de druk toch niet aan kan. Het is nu eenmaal een gebeurtenis die om live buitenopnames schreeuwt. Voor je het weet hebben de mensen niet door dat het een historische dag is. En dat mag toch niet mogen.

Bij DWDD hadden ze een blikje usual suspects opengetrokken om hun alles verhelderende licht op de abdudicatio te laten schijnen. Jan, Prem, Koos, Sywert, dat soort lui. Men had niets dan bewondering. Dit tot grote ergernis van mevrouw Molovich die nu wel eens zou willen weten wanneer de vergadering had plaatsgevonden waarin men had besloten hoe wij, het volk, onze vorstin zouden moeten beoordelen: als een hoogst intelligente vakvrouw, een controlefreak en perfectionist, ogenschijnlijk kil, maar wel een lieve oma. 

Rest van de avond: hoogtepuntjes en dieptepuntjes uit de periode Beatrix, portretjes van Willem-Alexander en vooral heel veel meningen van mannen (m/v) van de straat en deskundigen (m/v) in de studio. Bij reportages over Máxima klonk de accordeonmuziek die haar huwelijk met onze toekomstige koning luister had bijgezet. Bij Pauw en Witteman zat Sjuul Paradijs zijn suffertje te pluggen en Herman Pleij bleek weer eens niet te beroerd om een nationale gebeurtenis zodanig onder te schijten met een stortvloed aan duidingsdiarree dat je er de hele geschiedenis van de mensheid in kon herkennen.

Eerder zag ik Tegenlicht over een onderwerp waarover Beatrix in met name heur kersttoespraakjes de nodige noten heeft gekraakt: het doorgeschoten individualisme. Hoewel er een hoop interessants de revue passeerde, viel me toch één probleempje op waarmee de nobele sport van het duiden onherroepelijk te maken krijgt. De Herman Pleij van deze Tegenlicht heette Douglas Rushkoff. Hij vertelde over de straat waarin hij opgroeide en hoe ze vroeger gezamenlijke barbecues organiseerden. En dat in diezelfde straat tegenwoordig ieder z’n eigen barbecue heeft. In plaats van samen te barbecueën beschouwen de buren barbecueën als een soort sport waarin het erom gaat wie de beste biefstuk grilt. We barbecueën tegenwoordig tegen elkaar in plaats van met elkaar.

In de visie van Rushkoff had de corporate wereld de mens veranderd in een angstig individu dat andere mensen wantrouwde en zijn eigen geluk afmat aan de hand van het succes dat hij uitstraalde ten koste van de ander. Volgens deze door de markt gedicteerde maatstaf is delen slecht, is vrienden maken slecht, is recyclen slecht en zijn je buren je vijanden die je kunt verslaan door beter te barbecueën . Hij kneedde de werkelijkheid zodanig dat ze aan zijn conclusies voldeed. Met als gevolg dat er slechts een karikatuur over bleef, waarin ik me in ieder geval niet kon herkennen.

Precies wat er deze avond gebeurd was met Beatrix. Het enige wat de karikatuur tegelijkertijd bevestigde en ontkrachtte, was het toespraakje waarin ze haar aftreden aankondigde. Ze bedankte mij voor het vertrouwen dat ik haar had gegeven en dat deed ze op de wijze die we van haar gewend zijn: koel, afstandelijk, noem het majestueus. Maar heel even zagen wij daar een glimp van de mensch Beatrix, die een fractie van een seconde zelf ontroerd raakte door haar eigen dankbaarheid. Had ze me toch nog even.