Gemeenteraadsverkiezingen 2022 Archives

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Amsterdam ontregelt Nationale dag van de Lokale Democratie

23 maart 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

COLUMN - door P.J. Cokema

Nog zeven dagen en dan (30 maart) worden in heel het land nieuwe gemeenteraden geïnstalleerd. Heel het land? Nee, één gemeente wenst de eeuwenoude reputatie van de eigenwijste in het land in ere te houden en heeft de beëdiging van de raadsleden een weekje eerder op de agenda van de raadsvergadering van 24 maart staan.

De gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart vallen nog onder de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 (Twv). Die wet is in december 2021 verlengd tot 1 juli 2022. Naast allerlei voorschriften betreffende vervroegd en veilig stemmen, is ook geregeld dat de installatie van de gemeenteraden niet acht maar veertien dagen na vaststelling van de uitslag zal plaatsvinden.

De periode tussen vaststelling van de uitslag en installatie van de gemeenteraad is verlengd om de gemeenteraden meer tijd te geven (tot en met 29 maart) voor het onderzoek van de geloofsbrieven (artikel C 4, tweede lid, Kieswet en artikel 1b Tijdelijke wet verkiezingen covid-19).

De “oude’, nu nog zittende raad moet het onderzoek ergens voor 29 maart afgerond hebben. Vervolgens moet er een raadsvergadering gepland worden waar de oude raad aftreedt. Doorgaans zal de oude raad voor het laatst bijeenkomen op dinsdag 29 maart.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Let bij stemmen op de kleine lettertjes

14 maart 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

Vandaag gaan er al wat stembureaus open voor de gemeenteraadsverkiezingen. U gaat natuurlijk stemmen, een handeling waarbij u ook op de kleine lettertjes moet letten.

Leesbaar lokaal

Dat kan bijna niet anders. Zouden de letters van een fatsoenlijk leesbaar formaat zijn, dan kreeg u een stembiljet van niet te hanteren proporties in handen. In Amsterdam is het zeer de vraag of de kiezers wel kunnen lezen waarop ze gaan stemmen. Met zesentwintig partijen wordt dat het grootse stembiljet.

Kiezers in Maastricht (23), Den Haag (23), Rotterdam (21) en Utrecht (20) krijgen ook een moeilijk leesbaar stukje democratie te zien.
De best leesbare stembiljetten zijn waarschijnlijk te vinden in Hilvarenbeek, Rozendaal en Schiermonnikoog, met elk slechts drie politieke partijen op het stembiljet. Waarschijnlijk, want als respectievelijk 91, 35 en 24 kandidaten op een A4’tje worden gedrukt, is het nog behelpen.

Interlokaal

De allerkleinste lettertjes op het stembiljet zijn voor de woonplaatsen van de kandidaten. En laten dat nou de kleine lettertjes zijn waar wat mee is.

(…) alle leden van een gemeenteraad zijn “lokaal”, ze wonen allemaal in de gemeente waarin zij politicus zijn. Dat is namelijk verplicht.

Dat schreef collega Martijn eergisteren. Voor kandidaat-raadsleden geldt dat echter niet. Kandidaten die in een andere gemeente wonen dan waar zij gekozen wensen te worden, moeten een verklaring afleggen dat zij bereid zijn te verhuizen als ze in de raad worden gekozen.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Wonen en de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen 2022

12 maart 2022 , 16:34 , door Gastauteur

Wat betreft Wonen valt er bij de gemeenteraadsverkiezingen in Amsterdam zeker wat te kiezen, ontdekten Harry Bleeker, René Hesse en Jan Kok. Aan de hand van verkiezingsprogramma’s, de Amsterdamse Stemwijzer en het Kieskompas voor Amsterdam hebben zij voor de tien partijen die in de peilingen het hoogst scoorden op een rijtje gezet wat de de Amsterdamse kiezer van hen mag verwachten. Conclusie: Het verschil tussen links en rechts is groot als het om wonen gaat. Hierbij hun voornaamste bevindingen op een viertal thema’: (1) Nieuwbouw, sloop en verbouw, (2) Huursector, (3) Koopsector en (4) Verdelen van de schaarste.

Nieuwbouw, sloop en verbouw

De verschillende politieke partijen bieden flink tegen elkaar op wat betreft de nieuwbouwaantallen de komende vier jaar. Hoe rechtser, hoe meer: D66 9.000, VVD 10.000, JA21 zelfs meer dan 12.000.

Een heet hangijzer bij nieuwbouw is altijd de voorgestelde verhouding tussen de drie woningsegmenten (1) sociale huur, (2) middenvrijesectorhuur/middenkoop en (3) durevrijesectorhuur/dure koop.

Niet voor niets heeft de Amsterdamse StemWijzer naar aanleiding hiervan twee stellingen geformuleerd.

De eerste stelling gaat in op het goedkopere segment: ‘Van de nieuw te bouwen woningen moet minimaal 45% een sociale huurwoning zijn.’ De partijen scoren daarop als volgt, zie onderstaande tabel.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Stem lokaal?

12 maart 2022 , 12:00 , door Martijn Tonies

OPINIE - Met enige verbazing lezen we op sociale media bij regelmaat de oproep “stem lokaal!”. Daarmee wordt bedoeld om bij de gemeenteraadsverkiezingen te stemmen op een partij die geen vertegenwoordiging in Den Haag kent. Vaak wordt daarbij het idee gewekt dat landelijke kopstukken zich bezighouden met lokaal beleid en dat stemmen op een “lokale partij” een manier is om met deze Haagse bemoeienis af te rekenen. Het staat iedereen vrij te stemmen op welke partij dan ook, maar deze leus als argument en de daarbij gemaakte implicaties maken een parodie van de gemeentepolitiek.

Laat één ding duidelijk zijn: alle leden van een gemeenteraad zijn “lokaal”, ze wonen allemaal in de gemeente waarin zij politicus zijn. Dat is namelijk verplicht. Het is onzin om te doen alsof mensen van een niet-landelijke partij “lokaler” zijn dan anderen. Alle gemeenteraadsleden gaan naar dezelfde winkels, zitten bij dezelfde verenigingen en werken bij dezelfde bedrijven als alle andere inwoners, ongeacht de partij waarbij ze zijn aangesloten. En heel vaak zijn de gekozen politici van niet-landelijke partijen, daar bovenop ook nog lid van een landelijke partij, politiek geïnteresseerd als ze zijn.

De afgelopen jaren zijn de verantwoordelijkheden bij gemeenten alleen maar toegenomen. Door diverse kabinetten worden werkzaamheden gedelegeerd richting de gemeente die ze vervolgens dient uit te voeren. Daar is uiteraard ruimte voor een lokale invulling. Maar vervolgens zijn partijen met landelijke vertegenwoordiging in staat om daarover een terugkoppeling te maken richting Den Haag. Zo komen geluiden over gemaakt beleid, terug naar de landelijke politiek en kan het beleid worden bekritiseerd en aangepast. Als “lokale partij” kan je niet aan andere afdelingen vragen hoe het daar gaat en welke tips ze hebben, je hebt geen lobby-kracht in de Tweede Kamer, terugkoppelen is niet mogelijk. Dat mag uiteraard, maar krachtig is het niet.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Nieuw in de raad

9 maart 2022 , 06:00 , door P.J. Cokema

In vervolg op Lokaal versus landelijk en Landelijke partijen domineren over lokale partijen vandaag een overzicht van lokale fracties van landelijke partijen die zich in de lokale verkiezingsstrijd storten.

Onder ‘lokale landelijke partijen’ verstaan we partijen die vertegenwoordigd zijn in Tweede en Eerste Kamer. Verder ook partijen die landelijk zijn georganiseerd en eerder aan landelijke verkiezingen hebben meegedaan. Of het nou om het CDA of de Piratenpartij gaat, we noemen ze in dit stukje verder ‘lokale fracties’.

We hebben niet alleen het totaal aantal lokale fracties geteld, maar ook het aantal keer dat ze als ‘nieuw’’ meedoen.
Dat nieuw staat tussen aanhalingstekens want we bedoelen er mee dat het gaat om lokale fracties die momenteel niet in een gemeenteraad zitten. Het kan zijn dat ze wel eerder aan gemeenteraadsverkiezingen hebben meegedaan en in die zin dus niet echt nieuw zijn.

Tweede Kamer lokaal present

Van alle fracties die in de Tweede kamer zitten zien we zestien ook op de gemeentelijke lijsten. Vanzelfsprekend ontbreken de eenmensfracties Omtzigt, De Haan en Gündoğan (niet georganiseerd als politieke partij).

Ook de BBB (BoerBurgerBeweging) ontbreekt. Maar indirect doet de partij doet wel mee. Lokale partijen konden ‘bondgenootschappen’ aangaan. Een lokale partij die zo’n verbinding aangaat mag het logo ‘BBB Bondgenoot’ gebruiken. Het verkiezingsprogramma van de BBB moet door de lokale partij onderschreven worden. Na de gemeenteraadsverkiezingen worden de lokale raads- en commissieleden lid van BBB.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Lokaal versus landelijk

8 maart 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

De gemeenteraadsverkiezingen vinden plaats in 333 (van de 345) gemeenten. In elf gemeenten zijn vorig jaar november al verkiezingen gehouden omdat ze door herindelingen samen werden geveegd tot vier gemeenten.

Inwoners van een twaalfde gemeente (Weesp) kunnen stemmen voor de Amsterdamse gemeenteraad en voor de bestuurscommissie van hun stadsgebied. In maart 2018 is besloten dat de Weesp per 24 maart a.s. zal fuseren met de gemeente Amsterdam. Exit gemeenteraad Weesp.

Verspreid over die 333 gemeenten dingen 2869 politieke partijen naar de gunst van de kiezers. Daarvan zitten 362 partijen niet in de huidige gemeenteraden. Die bestempelen we in onderstaand schema als ‘nieuw’.

Dat is niet helemaal juist, want er zitten partijen bij die meededen bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen maar geen zetel haalden. En er zitten partijen bij die in 2018 wel een zetel haalden, maar die in de jaren daarna die ene zetel kwijt raakten omdat raadsleden de partij verlieten (en wel hun zetel meenamen).

Aandeel lokaal stabiel

In 2018 vormden lokale partijen 34% van het aanbod. Ook bij de komende verkiezingen is het lokale aandeel 34%. Dat lijkt aardig wat (969 partijen), maar het steekt toch wat mager af tegen de 1900 partijen die als ‘landelijke partijen’ te boek staan.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Landelijke partijen domineren over lokale partijen

1 maart 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

We gaan verder om u te voorzien van een paar bijzonderheden uit het nieuws over de aanstaande gemeenteraadsverkiezingen.

Gemeenteraadsverkiezingen horen vooral over lokale issues te gaan. Maar de regering heeft een aantal voormalige landelijke dossiers (jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen) gedumpt bij de gemeenten. Het zou kunnen dat de lokale aan landelijk partijen gelieerde raadsfracties door de kiezers afgerekend of beloond worden op deze dossiers.

In een peiling door i&o research gaan zeven landelijke partijen er op achteruit. Dat zijn de VVD, CDA, D66, Groenlinks, PvdA, SP en Christenunie. Negen andere landelijke partijen en de groep lokale partijen gaan er op vooruit.

Met een flinke slag om de arm want

Een grote groep kiezers heeft landelijk de gevestigde partijen de rug toegekeerd, maar kan zijn onvrede over de politiek slecht kwijt omdat deze nieuw partijen in de meeste gemeenten niet meedoen

Wij speuren nog steeds de kandidatenlijsten van alle gemeenten af en we delen een aantal bevindingen met u.
Op dit moment hebben we 286 van de 334 gemeenten bekeken. Wat viel op?

De lokale partijen, gelieerd aan landelijke partijen (die in de Tweede Kamer zitten en overigen) domineren op de stembiljetten. Een relatief klein gedeelte bezet nu geen raadszetels en zijn “nieuw”. Ook in dat segment domineren de landelijke partijen.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Lokale generatiestrijd

28 februari 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

Een update van dit artikel.

Van de 334 gemeenten waar over twee weken verkiezingen gehouden zullen worden, hebben we inmiddels 82% in beeld.

Voor een deel wordt de verkiezingsstrijd ook een strijd tussen jong en oud. Puur lokaal gezien lijken de ouderen de overhand te hebben. In de 274 gemeenten die we bekeken hebben kwamen we negen ‘Senioren’-partijen tegen. Twaalf andere partijen bieden zich als ‘ouderen’-partijen aan. De fraaiste lijstaanduiding gaat naar Waardig Ouder Worden (WOW) in Hoeksche Waard.

Daar tegenover staan acht lokale jongerenpartijen. In Zandvoort is de generatiestrijd wel heel bijzonder. Vier kandidaten van Jong Zandvoort gaan het opnemen tegen hun ouders. Drie van de vier concurreren met hun ouders die kandidaat zijn voor de Ouderenpartij Zandvoort. De vierde is zoon van een lokale PVV-kandidaat.

Ook in Heerlen kan er worden gestemd op een Jongerenpartij en een Ouderenpartij. Het is daar echter geen familiaire strijd.

In Arnhem (JenO – De Partij voor Jong en Oud) en Heeze-Leende (Partij voor Oud en Jong -PvOJ) probeert men de generatiekloof te overbruggen. Laatstgenoemde had tot voor kort nog een samenwerkingsverband met Groenlinks, maar de komende verkiezingen gaan ze lek hun eigen weg.

De PvOJ doet dat onder de bezielende leiding van de 75-jarige Frans Maas, die in december zijn 25-jarig jubileum als raadslid vierde. In 1996 deed hij aan de gemeenteraadsverkiezingen mee voor het AOV (Algemeen Ouderen Verbond) In juni 1998 richtte hij de PvOJ op. Sinds de herindeling in 1997 zit Frans Maas zonder enige onderbreking in de gemeenteraad.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Lokale partijen: de grootste politieke familie. Ook weer in 2022?

21 februari 2022 , 08:00 , door Gastauteur

ANALYSE - Ze zijn nu al de grootste politieke familie in de Nederlandse gemeenteraden: lokale partijen. Waarom stemmers kiezers op deze partijen en niet op landelijke partijen? En wat betekent dat voor de kansen voor lokale partijen in 2022? Een gastbijdrage van Simon Otjes, eerder verschenen bij Stuk Rood Vlees.

Lokale partijen

Lokale partijen zijn lijsten die deelnemen aan gemeenteraadsverkiezingen in één gemeente maar niet in andere gemeenten. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen stemden 29% van de kiezers op deze partijen. Ze haalden gezamenlijk 2.612 zetels. Ze zijn hiermee twee keer zo groot als de grootste landelijke partij. De VVD die 13,5% van de stemmen haalde en 1.131 zetels. Lokale partijen zijn in de laatste 40 jaar sterk gegroeid (zie figuur 1).

Figuur 1: Percentage lokale partijen bij gemeenteraadsverkiezingen 1986-2018

Lokalisme

We kunnen twee typen motivaties voor lokale partijen identificeren: pull-factoren en push-factoren.

Veel lokale partijen presenteren zich als een lokalistische partij. Dat betekent dat zij los van een landelijke ideologie de specifieke noden van de lokale gemeenschap vertegenwoordigt. Ze verzetten zich bijvoorbeeld tegen gemeentelijke herindelingen die het specifieke karakter van een gemeente ondermijnen. We zouden daarom verwachten dat mensen die zich sterker met hun gemeente associëren, vaker op een lokale partij stemmen. Lokalisme kan zich ook uiten in de wil om gemeenten meer autonomie te geven van landelijke politiek.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Kandidaten voor de nieuwe gemeenteraden

9 februari 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

Even een tussendoortje in het kader van de gemeenteraadsverkiezingen.

In de 341 gemeenten waar op 14, 15 en 16 maart gemeenteraadsverkiezingen worden gehouden zijn vorige week vrijdag de definitieve kandidatenlijsten bekend gemaakt. Een paar eerste bevindingen na 50 gemeenten bekeken te hebben.

Er hebben zich 97 partijen meer aangemeld dan er nu in de 50 (van de 341) bekeken gemeenteraden zitten. Nu zitten er 514 in de raden, 611 zijn aangemeld op 31 januari.

Na de aanmelding werden de kandidatenlijsten gecontroleerd en dat kostte 5 lijsten de kop. Hun lijsten zijn ongeldig verklaard. Zij kunnen nog in beroep bij de Raad van State en 14 februari zullen we weten welke bezwaarmakers alsnog aan de verkiezingen mee mogen doen.

Meest markante is de aanmelding door de man die op Prinsjesdag 2010 een waxinelichthouder tegen de Gouden Koets gooide. Hij had zich in Den Haag en in Utrecht aangemeld met de blanco lijst ‘Lensink’.

Eigenlijk wil hij dat de partij bekend staat als ‘Oranje Republikeinse Democratische Alliantie’. Maar bij gebrek aan voldoende ondersteuningsverklaringen is zijn inschrijving door de centraal stembureaus ongeldig verklaard. Hij gaf aan bij de Raad van State in beroep te willen gaan.

Ook in Den Haag werd een lijst van de Partij Sociaal Cultureel Centrum (PSCC) ongeldig verklaard. Voor zover bekend gaat de partij geen bezwaar aantekenen.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Lokale kandidatenlijsten ingeleverd

1 februari 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

Gisteren hebben politieke partijen die meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen in maart hun kandidatenlijsten ingeleverd. Vandaag controleren de centrale stembureaus van de gemeenten of de ingeleverde documenten in orde zijn.

Woensdag en donderdag kunnen partijen kunnen eventuele tekortkomingen (bijvoorbeeld het ontbreken van ondersteuningsverklaringen) corrigeren. Vrijdag maken de gemeentelijke stembureaus in en openbare zitting bekend welke kandidatenlijsten geldig zijn en worden de lijstnummers bepaald.

Dan staat nog niet helemaal vast welke partijen u in uw gemeente op het stembiljet zult aantreffen. Want partijen en ook individuele burgers kunnen bij de Rad van State in beroep gaan tegen het besluit van het lokale stembureau.

Vorig jaar gebeurde dat bij de Tweede Kamerverkiezing. Een nieuwe partij kreeg geen lijstnummer toegewezen omdat er te weinig ondersteuningsverklaringen waren ingeleverd. De betrokken partij ging hiertegen in beroep omdat “niet van haar ondersteuners verlangd kon worden voor het tekenen van een ondersteuningsverklaring naar het plaatselijke gemeentehuis te gaan. De partij vond dit in strijd met het coronabeleid.”

Een andere partij had in slechts enkele kieskringen te weinig ondersteuningsverklaringen ingeleverd. De partij ging ook in beroep en legde de schuld bij fouten van gemeenten, het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Kiesraad. De partij was van mening dat gemeenten het, met de toen geldende coronamaatregelen in de hand, onnodig moeilijk hadden gemaakt ondersteuningsverklaringen in te leveren.

Foto: Flickr ianus raadzaal Gemeenteraad Werkendam CC BY-NC-SA 2.0.

Rutte IV graait in gemeentekas

15 januari 2022 , 08:00 , door Gastauteur

ANALYSE - Een gastbijdrage van David Rietveld.

Het gemeentefonds is voor gemeenten de belangrijkste bron van inkomsten, onder andere omdat gemeenten zelf nauwelijks belasting mogen heffen. En de startnota is de financiële vertaling van het regeerakkoord. Daar zitten namelijk toch wel wat opvallende dingen in, zeker als het over het gemeentefonds gaat.

Allereerst valt de reeks voor het gemeentefonds zelf op. Die loopt niet op, maar af. In 2026 krijgen de gemeenten veel minder dan nu. Dat is gek, want de afgelopen jaren hebben we vooral gehoord over financiële problemen bij gemeenten. Medio vorig jaar stuurde Minister Ollongren nog het rapport ‘Gemeenten in de knel’ naar de Kamer. Conclusie uit dat rapport was dat gemeenten investeringen uitstellen en voorzieningen sluiten door tekorten. Dit leidt volgens het rapport ’tot een sluipende uitholling van het gemeentelijke voorzieningenniveau’.

Belangrijke boosdoeners voor het feit dat gemeenten in de knel zitten zijn de opschalingskorting en de tekorten jeugdzorg, maar eerst iets over het ‘accres’. Dit zegt de startnota erover:

De jaarlijkse indexatie van het Gemeentefonds, Provinciefonds en Btw-compensatiefonds heet het accres. Dit accres is bij het coalitieakkoord tot en met 2025 grotendeels berekend op basis van de bestaande afspraken. Dit wil zeggen dat de stijging van de rijksuitgaven ook leidt tot een hogere algemene uitkering aan gemeenten en provincies. Voor 2026 en verder is het accres niet berekend, maar vastgezet op een plus van 1 miljard euro ten opzichte van de stand bij miljoenennota 2022.