dossier

Coronacrisis

Al onze berichtgeving over de crisis die het coronavirus COVID-19 in 2019 en 2020 veroorzaakt.


Foto: Yuri Samoilov (cc)

Rechter straft nalatigheid af

COLUMN - Wie vindt dat de regering te wankelmoedig, te laat en te onduidelijk is met haar maatregelen tegen de corona pandemie, kreeg gisteren gelijk van de rechter.

Het instellen van de avondklok is onrechtmatig omdat het is gebaseerd op de Wbbbg (Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag). Dat kan niet, aldus de rechter, omdat die wet van toepassing is op calamiteiten die plotseling optreden en waarbij acuut actie nodig is. Als voorbeeld is een dijkdoorbraak gegeven.

Nog los van het feit dat we al tot tweemaal toe een dijkdoorbraak hadden en een derde aanstaande is, laat de uitspraak zien waar de regering in tekort is geschoten.  Het draait daarbij om het begrip ‘spoedeisendheid’.

Die spoedeisendheid was er volgens de rechter niet. Dat zou blijken uit “het feit dat er vóór de invoering van de avondklok al vaker over de mogelijkheid van een avondklok was gesproken” als “een van vele mogelijke opties” ter bestrijding van de pandemie.

De Wbbbg is bedoeld voor acute noodsituaties, waarbij maatregelen echt geen enkel uitstel kunnen dulden, dus kan het geen herhalend onderwerp van gesprek zijn. Dat wordt ook nog eens duidelijk gemaakt omdat er ruimte was “om voorafgaand aan de inwerkingstelling van artikel 8 Wbbbg een spoeddebat in de Tweede Kamer te houden”. Als daar tijd voor is, kan er geen sprake zijn “van een daadwerkelijke spoedsituatie als bedoeld in de Wbbbg.

Instellingen en bedrijven mogen vaccinatiebewijs vragen voor toegang

De Gezondheidsraad heeft antwoord gegeven op de vraag of instellingen en bedrijven om een vaccinatiebewijs mogen vragen bij de toegang tot voorzieningen (het zogenaamde ‘coronapaspoort’): dat mag, mits het niet leidt tot verboden uitsluiting, discriminatie of schending van privacyregels. De overheid moet daarop toezien. Het kan bijvoorbeeld gaan om werkgevers, zorginstellingen, scholen, horecabedrijven of organisatoren van evenementen.

Lees hier het persbericht en hier het advies van de Gezondheidsraad.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Voortgezet onderwijs: te veel, onnuttig en achterhaald

COLUMN - Meermalen klinkt de laatste tijd de roep om onze toetsneiging in het onderwijs wat meer in te dammen. Niet alleen vanwege corona, maar ook omdat het inzicht dat al dit toetsen geeft beperkt is. Die oproep is terecht, maar onvolledig.

Hoewel inderdaad doorgeslagen, is met toetsen an sich niet zo veel mis. Meten is weten en toetsen geeft inzicht, zelfs al is het niet zaligmakend. Mij lijkt het daarom zinniger om niet zozeer te kijken naar hoe vaak we de stof toetsen, maar vooral wat de stof zelf is die er getoetst wordt. Daarbij focus ik op het VWO. Om de simpele reden dat ik daar het meest inzicht in heb. Zelf heb ik VWO gedaan, en nu heb ik een zoon in de VWO-eindexamenklas. In tijden van corona, waarin het onderwijs aan eindexamenkandidaten noodgedwongen tekort schiet, is het bij uitstek zaak te focussen op kernvaardigheden, en om nutteloze ballast uit het curriculum te schrappen.

Nutteloze bagage

Want het curriculum bevat nogal veel elementen waarvan je je af kunt vragen in hoeverre dat bijdraagt aan nuttige bagage op het carrièrepad van de examenkandidaat. Van sommige elementen is het nut zo ver te zoeken, dat je de indruk krijgt dat het in het curriculum geplaatst is enkel om te toetsen of een leerling snugger genoeg is om door te stromen naar het volgende toetsingsniveau, met als ultieme doel aan het eind van de rit een papiertje als “bewijs van snuggerheid”. De landelijke invoering van het fenomeen toetsweken versterkt deze indruk, want daardoor gaan leerlingen vooral leren voor de toetsen, en niet om kennis op te doen. Daarnaast is het curriculum zo overduidelijk opgesteld door alpha’s dat je je afvraagt of de afkorting VWO nog enige betekenis heeft.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Rode lippen prikkelen extreemrechts in Portugal

ELDERS - Zondag houdt Portugal ondanks een strengere lockdown presidentsverkiezingen.

Zittend president Marcel Rebelo de Sousa hoeft zich geen zorgen te maken. Hij staat in de peilingen met cijfers tussen de 60% en 70% op eenzame hoogte en zal zeer waarschijnlijk volgende week aan zijn tweede termijn kunnen beginnen. De verkiezingsstrijd tussen de kansloze andere kandidaten gaat dus vooral over de onderlinge verhoudingen tussen de partijen links en rechts van de Sousa’s sociaaldemocratische partij (PSD), ondanks de naam een centrum-rechtse partij.

Er wordt vooral uitgekeken naar de resultaten van André Ventura, de leider van de nieuwe rechts-populistische partij Chega! (Genoeg!). Hij heeft het nog niet verder gebracht dan één zetel in het parlement en twee in het regionale parlement van de Azoren. De polls geven hem nu 10%. Ventura veroorzaakte deze week ophef aan de andere kant van het politieke spectrum met een poging de kandidaat van het Linkse Blok Marisa Matias onderuit te halen op haar uiterlijk. ‘Zij doet het qua imago niet zo goed, met al die rode lippenstift, alsof het een grap is’, zei hij op een campagnebijeenkomst. Er kwam onmiddellijk een Twitterstorm op gang met de hashtag #VermelhoEmBelém (Rood in Belém, het presidentiële paleis). De naaste concurrent van Matias, voormalig Europarlementslid Ana Gomes (Socialistische Partij), reageerde solidair met een video waarin zij haar lippen rood verft. Een stroom van reacties kwam op gang waarin de mysogynie van Ventura aan de kaak werd gesteld. Ventura is ook niet de enige. In een onderzoek van de Europese Interparlementaire Unie meldt meer dan tweederde van de vrouwelijke parlementariërs en medewerkers dat zij in hun werk aangesproken worden op hun uiterlijk of genderstereotypen.

Quote du Jour | Catastrofaal moreel falen

I need to be blunt: the world is on the brink of a catastrophic moral failure – and the price of this failure will be paid with lives and livelihoods in the world’s poorest countries.

WHO-directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus haalde gisteren in een speech hard uit naar de vaccinproducenten die vanuit winstoogmerk hun vaccins eerst aan rijke landen verkopen, en de inhaligheid van rijke landen die hun burgers zo snel mogelijk willen vaccineren, ten koste van arme landen. In 49 rijke landen zijn meer dan 39 miljoen mensen gevaccineerd, terwijl slechts 25 vaccins zijn toegediend in één arm land (waarschijnlijk Guinea).

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Een vraagje over de werkelijkheid

OPINIE - Een pleidooi voor een geregelde gedachtewisseling op basis van argumenten.

Een lieve Facebookvriendin van me was nogal ontdaan over mijn kwartetspel-blog. Ze vroeg me in een PB:

Zou het voor jou mogelijk zijn om te overwegen dat er niet één realiteit is?

Daar had ze meteen de kernvraag te pakken. Mijn korte antwoord: er zijn talloos veel realiteiten, want ieder wezen met zelfbewustzijn creëert zijn eigen realiteit, maar er is maar één objectieve realiteit. Met objectieve werkelijkheid bedoel ik datgene om ons heen dat niet verandert ook als we er niet in geloven, de dingen die zijn zoals ze zijn onafhankelijk van hoe wij er over denken.

Juist omdat er een objectieve werkelijkheid is kunnen we er geen van allen onderuit om te proberen onderscheid te maken tussen wat objectief waar is en wat niet. Aan die taak kunnen we ons niet onttrekken met het motto “Iedereen heeft recht op zijn eigen waarheid”, want als al die “eigen waarheden” evenveel waard zouden zijn dan is er in feite geen waarheid meer. Dan zijn alle alternatieve waarheden van Trump even waar als hun tegendeel.

Uit het gesprek dat ontstond werd duidelijk dat mijn Facebookvriendin mijn post onnodig polariserend vond, dat ze liever had gezien dat ik meer respect had getoond naar mensen die er anders over denken dan ik, en dat ze het onprettig vond dat ik schreef alsof ik de waarheid in pacht had. Waar kwam mijn stelligheid vandaan? Zou het niet kunnen zijn dat ik het mis had? Zou ik niet minstens bereid moeten zijn om die mogelijkheid te overwegen? Zou ik niet beter met die mensen uit de kwartetten in gesprek kunnen gaan dan te proberen ze te kijk te zetten?

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Verlicht lockdown niet, verander hem wel

COLUMN - We horen regelmatig dat het kabinet niet meer weet welke maatregelen nog te nemen. Dan toch maar die avondklok? Er is een simpele en effectieve maatregel die direct genomen kan worden. En laat dat onderdeel zijn van een pakket verzwaringen en versoepelingen die de lasten evenrediger verdeelt.

Wellicht is de angst voor de Engelse variant terecht en moet het ergste nog komen. Tegelijkertijd dalen de besmettingscijfers significant. Het 7-daags gemiddelde positieve tests is sinds 22 december gehalveerd. En de ziekenhuisopnames die later volgen dalen ondertussen ook gestaag. Wellicht is het verstandig om het voor de zekerheid gewoon nog even vol te houden. Maar pas dan wel het pakket maatregelen aan.

Extra maatregelen

Zo nu en dan hou ik me op in hartje Rotterdam, waar ik woon. Daar lopen in winkels nog steeds regelmatig mensen zonder mondkapje. En niet alleen bezoekers, maar ook het personeel. Op straat zie je regelmatig groepen groter dan de toegestane grootte, overdag, maar zeker in de avonduren. Ja, wat voor extra maatregelen moet je nemen, als mensen zich niet aan de bestaande maatregelen houden? Handhaven misschien?

Het is ondertussen duidelijk dat Mark Rutte niet graag direct ingrijpt in de levens van mensen.  Dat siert een liberaal. Ondertussen doet hij niets anders dan ingrijpen in de levens van mensen. Althans, de mensen die zich vrijwillig houden aan de decreten uit Den Haag. En in plaats van hun levens nog ingewikkelder te maken, zou je ook kunnen proberen af te dwingen dat meer mensen zich aan de bestaande maatregelen houden. Van handhaving heb ik hier nog nooit iets gemerkt en dan worden mensen laks. Laat de politie controleren in winkels en op straat. Vriendelijk blijven, boetes uitdelen en als het nodig is een keer een Albert Heijn sluiten. Graag wat precedentwerking.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Liever voorlichting dan plicht

Dinsdag heeft het kabinet eindelijk een soortement van rooster bekend gemaakt: wie kan zich wanneer laten inenten, met welk vaccin is dat waarschijnlijk, en waar? Daarmee worden voor het eerst elementaire vragen beantwoord. Maar er mag wel een tandje bij: wie zorg wil dragen dat voldoende mensen zich laten vaccineren, dient allereerst de voorlichting goed op orde te hebben. Daar schort het nu nog zo aan dat OMT-leden gisteren in hun eigen ziekenhuis hoogstpersoonlijk langs alle kwalificerende personeelsleden liepen, om te informeren of zij wellicht vragen hadden.

Sommige vragen zijn simpel: waarom krijgen sommige groepen het Pfizer/BioNTech-vaccin, en krijgen anderen – na de goedkeuring ervan, die deze week ophanden is – dat van Moderna? De logistiek is daarin doorslaggevend: het spul van Pfizer & co dient diepgevroren te worden bewaard, en kun je dus beter distribueren vanuit een ziekenhuis, waar ze over zulke vrieskasten beschikken; daar ga je liever niet de verpleegtehuizen stuk voor stuk mee af.

Nogal wat mensen vragen zich af of het ene vaccin ‘beter’ werkt dan het ander. De twee waar het nu om gaat, ontlopen elkaar amper. Haast geen enkel vaccin beschermt voor de volle 100 procent; vandaar dat groepsimmuniteit van belang wordt. Hoe minder het virus rondzwerft, hoe minder die paar resterende procent ertoe doen. En voor mensen die het vaccin (nog) niet kunnen krijgen, is die groepsimmuniteit zelfs de enige bescherming. Denk aan zwangere vrouwen (bij hen zijn de vaccins nog niet getest; eerst moeten de proeven met zwangere dieren met succes zijn afgerond), baby’s (die worden gewoonlijk pas vanaf de derde maand ingeënt), of mensen wier immuunsysteem platligt, bijvoorbeeld vanwege een chemobehandeling.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Jongeren moeten geen voorrang krijgen op de IC

Het draaiboek van ‘code zwart’ rammelt aan alle kanten, betoogde ethicus Fleur Jongepier afgelopen juni al. Nu de discussie hierover weer oplaait en minister Van Ark een wetsvoorstel heeft aangekondigd om het voorgestelde leeftijdscriterium te verbieden, plaatsen we het betoog van Jongepier opnieuw.

COLUMN - Er is een draaiboek dat artsen moeten gaan gebruiken bij het maken van keuzes in het geval er in de toekomst schaarste zou ontstaan op de ic’s. Het meest controversiële punt van het draaiboek gaat over wat te doen in ‘fase 3’. In fase 3 is de schaarste zo ernstig dat beslissingen mogelijk moeten worden genomen op ‘niet-medische’ gronden, dat wil zeggen: op ethische gronden.

In het draaiboek staat onomwonden dat de ‘jongere generatie een sterkere morele aanspraak’ heeft op levensreddende zorg, en dat het ‘rechtvaardig’ is om hun ‘voorrang te geven, omdat jongere generaties nog een lang leven voor zich hebben, terwijl dat voor oudere generaties minder opgaat’. Lees: iemand van 81 jaar krijgt sowieso géén ic-bed wanneer iemand van 33 ook een bed nodig heeft en er niet genoeg bedden zijn.

De opstellers benadrukken dat het draaiboek is bedoeld om een publiek debat op gang te brengen. Het valt vanuit ethisch oogpunt te betwijfelen of een draaiboek een wenselijk startsignaal is voor het voeren van een constructief publiek debat, maar laat ik bij deze bijten: het morele fundament onder het draaiboek rammelt aan alle kanten. Ik beperk mij tot vijf punten.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Discussies over het vaccineren van gedetineerden

In maart, toen we aan het begin van de pandemie stonden, ontstonden wereldwijd zorgen over de gevangenissen: het zijn uitstekende plekken voor een virus om zich te verspreiden, zeker als ze overbevolkt en onhygiënisch zijn, zoals in veel landen het geval is. Onder meer de Raad van Europa en Human Rights Watch riepen overheden op om waar mogelijk groepen gedetineerden vrij te laten, zoals kwetsbare mensen en mensen in voorarrest. Vanwege zorgen over de publieke veiligheid en de angst van autoriteiten om ‘weak on crime’ te lijken is daar een veel landen niet veel van terecht gekomen.

Hier en daar ontstaan nu discussies over de vraag of mensen in gevangenissen voorrang moeten krijgen bij het vaccineren. De Europese Commissie adviseert lidstaten om bij het bepalen van prioriteitsgroepen onder meer rekening te houden met de mogelijkheden voor afstand houden, waarbij gedetineerden expliciet worden genoemd. De National Academy of Medicine adviseert om mensen in overbevolkte settings in fase 2 in te delen.

Oud en ziek

In het VK en de VS is er goede reden om gedetineerden voorrang te geven, zegt Seena Fazel van de University of Oxford tegen The Lancet. De gevangenispopulatie is relatief oud en ziek in landen waar (zeer) lange gevangenisstraffen worden opgelegd. En daarnaast zijn gevangenissen risicovolle plekken vanwege overbevolking en de architectuur. Niet voor niets staan gevangenissen al sinds de start van de pandemie hoog op de lijst van Amerikaanse coronaclusters.

Foto: Yuri Samoilov (cc)

Help Hugo de Jonge vooruit te kijken

COLUMN - Sinds we weten dat het vaccineren zo laat begint, gaat het over de vraag waarom. Terecht. Het antwoord is relevante journalistiek. Ook als voorwerk voor het parlementair onderzoek over de aanpak van de pandemie, dat vast gaat komen. En Hugo de Jonge had gelijk dat een zorgvuldige voorbereiding van belang is, maar liet tot gisteren na te erkennen dat die zorgvuldige voorbereiding door misrekeningen pas zo laat is afgerond.

Begrijpelijk dus dat journalisten als ramptoeristen dergelijke fouten proberen te reconstrueren. Maar journalistiek kan ook iets anders zijn. Er zijn vast journalisten die verder vooruit kunnen kijken dan Hugo de Jonge. Dat kan helpen verdere misrekeningen te voorkomen.

De strategie die aan De Jonge wordt toegeschreven is dat hij bestuurt via de media. Hij kondigt aan dat er in de week van 4 januari gevaccineerd kan gaan worden. De zorgorganisaties horen dat via de media. Dat irriteert, maar vervolgens proberen ze wel de verwachting die de minister wekt waar te maken. Kunnen we met een paar goede vragen die strategie omkeren en zo De Jonge de goede kant op bewegen?

Een miljoen vaccinaties per week

De bewering van De Jonge dat het in weze niet uitmaakt wanneer we precies beginnen klopt. Want het is niet de eerste prik die ons over de pandemie heen helpt. Het gaat om de snelheid van wat volgt. Hoe sneller we tot grote hoeveelheden vaccinaties per dag, of per week komen, hoe sneller het effect merkbaar zal zijn.

Vorige Volgende