De grote Kwakzalver

Deze week zou Ronald Reagan honderd jaar oud zijn geworden. De Amerikaanse media pakken flink uit; evenals als rechtse ideologen, die zijn voorbeeld graag in ere houden.

‘De Grote Communicator’ werd hij genoemd. Deze Amerikaanse president wist zijn boodschap meesterlijk te verkopen aan het Amerikaanse volk, en als American icon blijft hij onverminderd populair.

Reagan is dan ook de posterboy voor de rechts-conservatieve kijk op de wereld: een wereld waarin het Westen zich moet verzetten tegen vijandige, demonische krachten. Die wordt niet meer gesymboliseerd door het Kremlin, maar door Bin Laden en de totalitaire islam. Kapitalisme is goed, want zorgt voor welvaart en vrijheid, en de overheid maakt meer kapot dan je lief is. Hé, wie vindt er nu niet dat hij teveel belasting betaalt en dat politici zemelende baantjesjagers zijn en beroepsbestuurders incompetente belastingverspillers? De PvdA en de Democraten, die zijn de vijand van het volk!

Toch is lang niet iedereen overtuigd dat “The Gipper” werkelijk zo’n goede president was. Mark Sumner, pulpfictie-auteur en daarmee meer dan gekwalificeerd om te oordelen over deze icoon van de Amerikaanse pop-culture, noemt Reagan onverbloemd een populistische charlatan. Hij voerde nauwelijks wat uit in het Witte Huis, verleidde de Amerikanen tot het uitleveren van hun wapens aan hun klassenvijanden, en zelfs zijn eigen vice-president geloofde niet in zijn ‘voodoo economics’.

Wrong turn

Met Reagan, betoogt Sumner, hebben de Amerikanen zo’n beetje op elk vlak de verkeerde afslag van de geschiedenis genomen. Terecht dus, dat ze nu ten ondergaan aan hun schuldenlast en worden ingehaald door China.

“The rise of Ronald Reagan was the tipping point, the axis around which history turned away from one view of the world towards another. And it was a devastatingly wrong turn.“

Zo hielp Reagan volgens Sumner het progressieve energiebeleid van Carter om zeep en liet de Amerikaanse economie volledig afhankelijk van fossiele brandstoffen. Daarom zit de VS nu vast in een doodlopende steeg, en moeten Amerikaanse jongens in Irak sneuvelen om de laatste olievoorraden veilig te stellen.

Daarnaast had Reagan de mond vol over het brengen van vrijheid en democratie, maar werden met zijn steun tal van fatsoenlijke democratiën vervangen voor fascistische dictaturen die wel bereid waren hun land te verkopen aan Amerikaanse bedrijven en hun investeerders:

“Anyone could be a partner in freedom, even if they were running brutal death squads, just so long as they were brutal right wing death squads. Any oppression of democracy was forgivable, any level of torture and destruction admirable, if done in the name of thwarting leftist bogeymen.”

Zijn vurigste pijlen richt Sumner echter op Reagans economische verdiensten. Die zijn niet alleen negatief, meent de schrijver, maar het ergste is nog dat Reagan er in is geslaagd het volk te overtuigen van compleet irrationele en buitenissige theorieën over hoe de samenleving en de economie werkt. Namelijk dat het proletariaat parasiteert op de rug van de werkende klasse; en dat een overheid die zich richt op dienstverlening aan het volk de vijand van het volk is.

Voodoo economics

Hij hield de Amerikaanse bevolking het (fictieve) beeld voor van de zwarte ‘welfare queen‘ die in een cadillac reed van haar zes frauduleuze uitkeringen, die ze ontving bovenop de kinderbijslag voor haar vier buitenechtelijke kinderen van vijf verschillende vaders. En de overheid roofde geld van de blanke belastingbetaler om deze uitvreters te onderhouden!

“What was holding back the middle class was not executives and speculators pocketing millions, it was poor mothers getting a few hundred a year in food assistance. Americans became convinced – and still are convinced – that some vast pool of “urban poor” was draining the wealth of the nation.“

De overheid stal geld van de Amerikaanse kostwinners en gaf het aan de armen. Bovendien hinderde ze het bedrijfsleven met belastingen en nodeloos ingewikkelde regeltjes. Daarmee zat de de welvaart en economische ontwikkeling alleen maar in de weg. Daarom moest de overheid zoveel mogelijk teruggedrongen worden, de belastingen voor bedrijf en individu verlaagd en de markten en banken zoveel mogelijk gedereguleerd.

Reagan speldde het Amerikaanse volk op de mouw dat de armen ‘ballast’ waren die hen achter hielden, en dat ze mee konden liften met rijke elites op Wall Street en in de directiekamers, als ze nu maar de snelheidslimiet en lastige veiligheids-voorschriften zouden afschaffen. Geen wetgeving voor bedrijfsvoering en lage belastingen voor iedereen, en dan zouden alle Amerikanen rijker worden, aldus Reagan. Dat is echter anders uitgepakt:

“From Reagan’s day to our day what these economic policies have delivered is greater inequity of wealth, stagnation for what had been a growing middle class, and a bleeding away of critical jobs. In the last thirty years, productivity has soared – but none of the profits from that vastly expanded productivity have gone to the middle class. We are literally working much harder and producing much more, but doing it for less. That’s not a “city on a hill,” that’s a workhouse in a hollow.“

Daar kan men nog aan toevoegen dat Reagan zich nooit aan zijn belofte heeft gehouden de overheidsuitgaven in te perken, zodat zijn belastingverlagingen resulteerden in een verdriedubbeling van de nationale schuld; van $994 miljoen in 1981 naar $2,9 miljard in 1989. Een rekening die steeds wordt doorgeschoven naar de volgende generatie gewone Amerikanen. Hoezo is ‘Reaganomics’ verantwoord fiscaal beleid?

De grote propagandist

Het meest kwalijke van dit alles, zegt Sumner, is echter dat Amerikanen Reagans sprookjes inmiddels zijn gaan beschouwen als vanzelfsprekendheden. De kapitalistische klassenstrijd tegen de gewone man waar radicale conservatieven als William F. Buckley en Paul Weyrich vroeger slechts van konden dromen in hun elitaire herenclubs, is door Reagan zo vaardig verpakt en gepopulariseerd, dat haar uitgangspunten al decennia geleden de conventionele wijsheden zijn geworden in de eetcafé’s door heel Amerika:

“Reagan convinced us to grab our own throats, and squeeze. It’s little wonder that after three decades of his followers, we are left bruised and wheezing.“

“The Great Snake Oil Salesman foisted on America a set of remedies that had all the scientific basis of the four humors and even less curative power than a good old fashioned bleeding. But now we take these things for granted, we start from the basis that aid to women and children needs to be reduced, that decreasing taxes stimulates the economy, and that deregulation is the cure, not the problem. We deliver the nation one round of poison after another, and feign shock when it fails to work.“

Maar misschien waren daar juist de ontwapenende glimlach, de retorische gaven en de simpele logica van een verlopen B-acteur als Reagan voor nodig.