Onze welvaart is te belangrijk om aan de VVD over te laten, zegt econoom Timor El-Dardiry.
Het is weer verkiezingstijd en dat betekent dat politieke partijen hun troefkaarten gaan spelen. In 2010 heeft de VVD voluit ingezet op het thema “economie”. Vrijwel zonder serieus tegenspel stampten Mark Rutte en zijn partij keer op keer de boodschap erin dat “de economie wel wat VVD kan gebruiken”. Met succes: kiezers waarderen de VVD van alle partijen het hoogst op dit onderwerp. Het zou dus niemand moeten verbazen wanneer Rutte en de zijnen gaan proberen dit kunstje te herhalen, en de bekende verkiezingsposter binnenkort weer overal te vinden is. In tegenstelling tot sommige andere posters, die vermoedelijk stilletjes op een brandstapel zijn beland.
Met die verwachting wil ik de linkse partijen graag een tip geven: ga dit keer in het offensief, val Mark Rutte voluit aan op zijn economische reputatie en laat je niet weerhouden door onterechte bescheidenheid. Zelfs partijen die “de economie” níet tot belangrijkste campagnethema verheffen, hebben een wereld te winnen. De VVD profiteert momenteel van een quasi-monopolie (.pdf) op economische geloofwaardigheid. Net zoals ieder ander monopolie heeft dit geleid tot gemakzucht en de krampachtige bescherming van particuliere belangen die de economie als geheel schaden. Dat maakt de VVD kwetsbaar. Met een beetje lef kunnen partijen als GroenLinks daar van profiteren.
Van voorloper naar dure dwarsligger
In de jaren negentig was de VVD in de paarse kabinetten nog een motor achter broodnodige economische hervormingen. De zalmnorm is een belangrijke verworvenheid. Ook op het gebied van marktwerking zijn, met wat hulp van Brussel, grote successen behaald: denk aan telefonie. Grotere concurrentie en effectieve regulering hebben gezorgd voor veel lagere prijzen. Natuurlijk zijn er ook zaken níet goed gegaan. Toch ken ik niemand die graag terug wil naar de tijd dat mobiel bellen in Nederland één gulden veertig per minuutkostte.
Kostbare voorbeelden
We zijn nu echter ruim een decennium verder, en de VVD gedraagt zich intussen vooral als dwarsligger in plaats van voorloper. Twee kostbare voorbeelden. De hypotheekrenteaftrek is nooit een goed idee geweest, maar deze konden we ons in de jaren negentig ten minste nog veroorloven. Inmiddels zeulen we in een moeras van tegenspoed met een blok aan ons been dat de schatkist ruim tien miljard euro per jaar kost. De aftrek vernietigt 800 miljoen tot twee miljard euro per jaar aan welvaart (zie dit artikel, .pdf), vooral door verstoring van de woningmarkt en de arbeidsmarkt. De VVD bevindt zich echter nog steeds in deontkenningsfase en moet dus door andere partijen (zie het Lenteakkoord) worden gedwongen haar eerdere holle beloften aan de kiezer in te slikken. Dan de kilometerheffing. De VVD is de grootste fan van marktwerking, maar zodra het gaat om beprijzing van schaars weggebruik steken de liberalen massaal de vingers in de oren. Dat scheelt ons per jaar anderhalf miljard euro aan economische welvaart, om nog maar te zwijgen over de gevolgen voor het milieu.
Bij elkaar kosten die zaken ruim een half procent van het BBP per jaar, ofwel tweehonderd euro voor iedere Nederlander. Daar kun je leuke dingen mee doen, en dat zijn nog maar twee voorbeelden. Ik heb het nog niet eens gehad over VVD’ers die lobbyen voor peperdure gevechtsvliegtuigen die nauwelijks banenopleveren. Of over het feit dat de VVD een slechter track record heeft dan de PvdA als het gaat om verantwoord begrotingsbeleid. Of over de wetenschap dat teveel ongelijkheid een samenleving economisch schaadt (filmpje). Kansen te over voor links.
Roeptoeteren
Uiteraard geldt dit ook voor de elephant in the room: de kredietcrisis. Het zou wat al te gemakkelijk zijn om die volledig in de schoenen van (geestverwanten van) de VVD te schuiven. Toch laten linkse partijen, de SP uitgezonderd, ook hier mogelijkheden liggen. Wanneer een prominente VVD’er als Bolkestein in de Volkskrant roeptoetert dat de kredietcrisis toch vooral is ontstaan door overregulering en te veel overheid, blijft het oorverdovend stil aan de overkant. Het uitstekende rapport van de Commissie De Wit toont onomwonden aan dat banken, ook de Nederlandse, op de Amerikaanse hypotheekmarkt vrijwillig veel méér risico namen dan de wettelijke vereisten. Hoeveel vertrouwen verdient een partij nog die vier jaar na de grootste crisis sinds 1929 zulke verkeerde diagnoses stelt?
Wijze woorden van Adam Smith
De VVD is met afstand kampioen in het verdedigen van goed georganiseerde deelbelangen die de economie schade opleveren. Natuurlijk, iedere partij luistert naar lobby’s – maar de VVD bakt ze wel erg bruin. Een korte tour d’horizon van onze liberale vrinden. Afke Schaart: zorgt er voor dat de KPN een eigen Kamerzetel heeft. Betty de Boer: speelt met verve een rol als buikspreekpop van de NVM. Charlie “Asfalt” Aptroot: behoeft geen toelichting.
Het houdt niet op bij Kamerleden. Bij minister Schippers staat de deur voor de tabakslobby altijd open. En als klap op de vuurpijl gaat Bernard Wientjes van werkgeversorganisatie VNO-NCW er prat op dat hijregelmatig mag sparren met premier Rutte. De VVD lijkt de stelregel te hanteren: wat goed is voor bedrijven en werkgevers, is per definitie goed voor “de BV Nederland”. Oerliberaal Adam Smith wist echter al dat niet linkse politici, maar ondernemers het grootste gevaar zijn voor de vrije markt. Uit zijn Wealth of Nations:
Mensen uit één bedrijfstak komen zelden tezamen, zelfs als dat gebeurt voor plezier en afleiding, zonder dat de conversatie uitloopt in een samenzwering tegen het publiek, of in een opzetje om de prijzen te verhogen.
Politiek gaat over de afweging van strijdige belangen en de keus voor maatregelen die ons als samenleving het meeste opleveren. Al dat gelobby van ondernemers en andere belangengroeperingen gaat ten koste van onze welvaart. Zozeer zelfs dat economen er een term voor hebben bedacht: rent-seeking. Nu hadden we in Nederland een prachtig model om juist te voorkomen dat politici uitsluitend oog zouden hebben voor deelbelangen: de overlegeconomie. Maar scheidend SER-voorzitter Alexander Rinnooy Kan heeft twee jaar lang naast de telefoon gezeten, vergeefs wachtend op een telefoontje van Mark Rutte.
Leren van de PVV
Het is misschien geen prettige boodschap, maar links kan nog veel leren van de PVV. In 2010 viel Wilders Cohen frontaal aan op een eigenschap die juist als een kracht van de PvdA’er werd gezien: leiderschap. Wilders wist kiezers met succes aan het twijfelen te brengen door Cohen, een man met ruime bestuurservaring, in de verkiezingsdebatten vooral neer te zetten als theedrinker en multicultiknuffelaar. Ziedit boekje (.pdf) waarin hoogleraar psychologie Willem van der Does de strategie van de PVV belicht. Let wel: de leiderschapservaring van Wilders zelf is nogal pover, maar deed in de debatten niet terzake. Zo brutaal en overrompelend was de aanval op Cohen.
Linkse partijen moeten er alles aan doen om te voorkomen dat de VVD in september de grootste wordt. Ze laten kansen liggen door Mark Rutte onvoldoende aan te vallen op economisch beleid. Daardoor blijft de mythe voortbestaan dat onze economie bij de VVD in goede handen is. Het tegendeel is waar. Juist in tijden van crisis zijn grote en échte hervormingen nodig, die zo goed als onmogelijk zullen blijken met Rutte in het Torentje. Dus, linkse politici, pak die handschoen op. Onze welvaart is simpelweg te belangrijk om aan de VVD over te laten.
Dit stuk is ook verschenen op Bureau de Helling.
Foto flickr cc marie-II
Reacties (16)
De VVD kan wel wat economie gebruiken.
Ik had het zelf nauwelijks beter kunnen zeggen ;-)
Mooi stuk. Het doet mij denken aan hoe in Amerika de conservatieven het paradepaardje, zelfbeschikking, heeft kunnen overnemen. Door weer een wedervraag te stellen op zelfbeschikking, door bijvoorbeeld het ongeboren kind centraal te stellen, heeft het effectief de democraten lam weten te leggen. Echter als weerwoord hebben democraten de entrepreneur als held, de silicon valley nerd, centraal weten te zetten in de Amerikaanse economie, waar de conservatieven nu het schild zijn voor de grote boze corporaten.
Ik snap dan ook niet waarom links zijn imago vernieuwd en kijkt hoe empathie en solidariteit past in een nieuwe economische tijdsgeest. Genoeg entrepreneurs en kleine ondernemers hier die zich niet door de gerepresenteerd voelen door de lachende clown en zijn dixieband. Juist de kleine ondernemer kan op empathie rekenen van de kiezer, in mijn ogen de reden waarom veel mensen nu op VVD trachten te stemmen.
Economie en liberale rechten zijn de paradepaardjes van de VVD, hoe ze dat beeld hebben kunnen vangen mag Joost weten maar het mag duidelijk zijn dat deze paardjes makkelijk over te nemen zijn gezien ze absoluut niet op waarheid berust zijn.
Weer een hoop Keynesiaanse bla, bla. Intussen weten we dat in elk land waar dit de afgelopen jaren is geprobeerd, van Griekenland tot Spanje is geëindigd in een drama, zo niet een bijna faillissement van het land.
De HRA afschaffen zonder compensatie is een gigantische aanslag op de koopkracht en zal dus een flinke deuk voor de economie opleveren. Kilometer heffing voor automobilisten die al een godsfortuin betalen aan
wegenbelasting, benzine accijns en nu het afschaffen zal de economie alleen maar verder in het slob helpen.De wegen worden daar al 3x uit betaald, dat heeft niets meer met marktwerking te maken dat is gewoon
ordinair uitkloppen van burgers die vanwege hun werk niet anders kunnen dan te reizen. Onze economie draait daarbij voor een groot deel op transport, als we dit willen vernietigen moeten we zeker het vervoer
onbetaalbaar gaan maken.
Of je nu wel of geen straaljagers wil is een politiek besluit. Willen we nog wel bijdragen aan de internationale vrede of gaan we ons net als SP en PVV achter de grenzen terugtrekken en doen we of de rest van de wereld
niet bestaat? Blijven we met de rest van de wereld meedoen, dan moeten we ook de bijbehorende kosten daarvoor aanvaarden.
Willen we niet als de Grieken eindigen dan kan de economie wat minder op de pof begrotende PVV, SP en PvdA gebruiken, sterker de VVD is de enige hoop (met een beetje hulp van Kunduz en de SGP) om
de economie er ooit weer bovenop te helpen.
Leuke omschrijvingen:
– wie zijn we?
– internationale vrede (mooi woord voor: lobby wapenindustrie)
– automobilisten die een godsfortuin betalen
– onze economie draait op transport (lekker statisch)
Ik lig in een deuk. Conservatieve economische bla bla, met het bijbehorende vingertje. En maar een deel van de werkelijkheid neerzetten zoals de Januskop Rutte ook praat.
Je spreekt jezelf tegen. Als onze economie op transport leunt dan is de overheid juist gebaat bij het ontmoedigen van burgervervoer en het promoten dichterbij werk te wonen. Zo is de doorvoer voor vrachtverkeer, die niet geraakt worden door de maatregelen, veel efficienter.
Ten tweede zal het aftoppen van de HRA, onze omgekeerde subsidie pyramide, de huizenprijzen doen dalen en slechts een groep pakken die het kan lijden. Beter nog, de HRA zorgt ervoor dat het steeds moeilijker wordt voor starters om een huis te kopen. Huren is ook al geen optie met de schandalige prijzen van de ‘vrije’ huurmarkt.
Als je starters nu al een achterstand geeft dan zal deze exponentieel in toenemen in de toekomst omdat zo investeringen worden ontmoedigd, men moet namelijk eerst haar eerste levensbehoeftes voorzien.
VVD is een synoniem voor daadkrachtig destructief, zoals die oude oom die zijn leven berust op volkswijsheid en alle pragmatiek aan de kant schuift voor ouderwets ellebogenvet.
Weer een hoop Keynesiaanse bla, bla.
Wat precies in het bovenstaande stuk is keynesiaanse bla, bla?
Keynesiaans, really AntonB? Kun je aangeven waarom? Want het stuk heeft echt niets met vraaguitval en anti-cyclisch beleid te maken.
De HRA kan volledig worden gecompenseerd, en dan blijft er nog steeds 800 mln tot 2 mld aan welvaartswinst over. Ook een kilometerheffing levert de economie winst op. Dat is met inbegrip van de effecten die jij noemt. Zie de links.
De VVD heeft een slechtere staat van dienst dan de PvdA als het om het begrotingstekort gaat.
Door de invoering van de euro is economische politiek per land onmogelijk geworden.
Door de euro konden landen als Griekenland, Spanje en Italië er zo’n rotzooi van maken.
Door de euro is Keynesiaanse politiek om uit de moeilijkheden te komen onmogelijk geworden, en blijft er niets anders over dan de dertiger jaren sluitende begrotingen.
Er was een tweede wereldoorlog, en de daaruit voortvloeiende dreiging van Stalin, voor nodig, om de boel weer op gang te krijgen.
Overigens legde Keynes dat al in 1933 uit in z’n open brief aan Roosevelt: dat misschien alleen oorlog tot de juiste Keynesiaanse politiek zou kunnen leiden.
Zestig miljoen doden, of zo.
En dan hebben we het nog niet eens over het feit dat nou juist instandhouden HRA anti-liberaal en invoeren kilometerheffing pro-liberaal is…
De VVD is allang niet meer een liberale partij. Het is een partij voor ondernemers en rijken.
Vergeet het maar, lees de standpunten maar eens door van de VVD en ondernemers hebben er vrij weinig aan. Ja, wel beursgenoteerde ondernemingen. Maar dat zijn geen ondernemers, die zitten m.n. in het mkb of zijn zzper.
Aansluitend op bovenstaand (uitstekende) stuk: dat de VVD een partij is die voor ondernemers zorgt is al een overgroot sprookje als dat de economie in goede handen is bij de VVD.
Door het verdwijnen van het CDA worden de politieke tegenstelllingen duidelijker.
Het CDA zwalkte naar gelang de wind waaide, en was daarmee merkwaardigerwijs een stabiele factor, Verhagen deed de partij zelfmoord plegen.
De essentiële tegenstelling is tussen ‘iedereen doet maar wat voor hem of haar het beste lijkt’, en en een overheid die meent zorg voor de burgers te moeten hebben, vooral voor de zwakken.
De VVD is de eerste mening toegedaan, PvdA en SP in verschillende mate de tweede.
Dan is er nog een tweede tegenstelling, wat de VS doet is goed gedaan, en er is veel kritiek mogelijk op de VS.
Hier vinden we VVD en PvdA samen, en de SP als eenzame enkeling.
De rest van de partijen is onbelangrijk en onduidelijk.
Over de PVV hoeven we het niet te hebben, opportunisme en populisme.
D66, ook niets dan populisme, en warrigheid.
Groenlinks, warhoofden.
De christelijke partijen, splintergedoe sinds god Jorwerd verliet.
Zo stevenen we af op een twee partijen stelsel.
Ik lees een pleidooi voor het terugkeren van paarse kabinetten. Dat had in 2010 al moeten gebeuren. De oren laten hangen naar de PVV heeft ons 2 jaar gekost. Gelukkig doet de wereld om ons heen het niet verschrikkelijk veel beter dus wat dat betreft mogen we hopen dat deze 2 jaar als leermomentje wordt gebruikt.
“Juist in tijden van crisis zijn grote en échte hervormingen nodig, die zo goed als onmogelijk zullen blijken met Rutte in het Torentje.”
Rutte is zelfs vrij kwetsbaar op politik-economisch gebied. Hij moet met Merkel meegaan. Nederland kan niet een sterk van Duitsland afwijkende koers varen qua economie. Als Merkel een meer federaal Europa wil, moet Nederland dat ook willen. Zo simpel ligt het. Maar Rutte roeptoetert vooralsnog andere dingen dan de bondskanselier. Daar kun je hem gemakkelijk op aanvallen.
@13 “Rutte is zelfs vrij kwetsbaar op politik-economisch gebied. Hij moet met Merkel meegaan.”
Meegaan met Merkel Mies ?
Wat doet de hypotheekrenteaftrek hier dan nog ?
Hoe zit het met duurzame energie bevorderen ?
Ik zie maar weinig parallellen tussen het beleid van Merkel en Rutte.
Volgens mij heb ik bovendien het gevoel 2 jaar PVV geblaat over 130 km op de snelwegen, dubbelle nationaliteit geneuzel en een onbelangrijk boerka verbod moeten aanhoren of heb jij iets anders gehoord ?
Als Rutte het beleid van Merkel gaat voeren stem ik direct VVD maar dat zal denk ik nooit gebeuren.
Je hebt gelijk, Ton. Zoals ik het meegaan uitdrukte, is het veel te ongenuanceerd. De hypotheekrenteaftrek is een goed voorbeeld van een zaak die voornamelijk binnenlands beleid betreft en daarin vecht de VVD voor de belangen van de veelverdieners.
Ik dacht bij hervormingen aan zaken die grensoverschrijdend zijn, zoals de eurocrisis, relaties met buitenlandse handelspartners en federalisering. Hoewel die topics het belangrijkst zijn, zijn ze verre van allesbepalend. Zeker spelen de zich dicht bij huis afspelende items nog steeds een voorname rol.