De boerenstaatsgreep

Het wordt spannend de komende weken in Brussel. Het Europees Parlement houdt hoorzittingen met de kandidaat-commissarissen die Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen heeft voorgedragen. De onderzoekscommissie kan een kandidaat ongeschikt verklaren of er kunnen flinke wijzigingen in het takenpakket worden gevraagd. De kandidaten moeten schriftelijke vragen beantwoorden en een openbare mondelinge overhoring van drie uur doorstaan. Daarna kan de kandidaat nog gevraagd worden om aanvullende, schriftelijke vragen te beantwoorden of uitgenodigd worden voor een tweede ronde met mondelinge vragen. Alle 27 lidstaten hebben één kandidaat geleverd. Ze worden ondervraagd door de commissie(s) uit het parlement die gaat(n) over het takenpakket dat Von der Leyen voor hen heeft bedacht. Na afloop van de hoorzittingen stemt het Parlement tijdens een plenaire zitting over de goedkeuring of afwijzing van de Europese Commissie als geheel. Als alles goed gaat kan de nieuwe Europese Commissie per 1 december van start.

In de voorbereiding op de hoorzittingen hebben de kandidaten al een en ander moeten inleveren. Ook dat is allemaal openbaar. Zo lezen we dat de kandidaat voor de portefeuille ‘Klimaat, Nettonul en Schone Groei’ Wobke Bastiaan Hoekstra onder meer lid is van de Friese Elfstedentocht Vereniging en dat hij een stuk land heeft geërfd in Drenthe. Maar voor Hoekstra, die het spel vorig jaar na het vertrek van Timmermans al eens eerder speelde, zal het nu niet zo spannend zijn.

In Litouwen gaan de kiezers zondag naar de stembus voor de tweede ronde in de parlementsverkiezingen. In de eerste ronde op 13 oktober is de stemming op partijlijsten gewonnen door de sociaaldemocratische partij LSDP van huidig Europarlementslid Vilija Blinkevičiūtė. Zij bleef met ruim 19% de regerende coalitie van conservatieven net voor. Litouwen kiest ook kandidaten per district. Daar is nu een tweede ronde nodig voor kandidaten die niet de vereiste meerderheid hebben gehaald. Het verlies van de centrum-rechtse TS–LKD van minister van Buitenlandse Zaken Gabrielis Landsbergis komt niet als een verrassing. Sinds de onafhankelijkheid van Litouwen is het nog niet voorgekomen dat een regeringspartij de verkiezingen won. ‘De regering verliest altijd, welke partij er ook aan het bewind is’, zegt Mažvydas Jastramskis, een politicoloog aan de Universiteit van Vilnius. De verwachting is dan ook dat de tweede ronde opnieuw winst zal opleveren voor de sociaaldemocraten.

Morgenrood

Blinkevičiūtė is al begonnen met sonderingen voor een nieuwe coalitie. Ze denkt dan aan samenwerking met de Democratische Unie ‘Voor Litouwen’ en de Litouwse Unie van Boeren en Groenen. Daarmee passeert ze niet alleen de huidige regeringspartij maar ook nieuwkomer Nemuno Aušra (Morgenrood van de Nemunas, de langste rivier in Litouwen). Nemuno Aušra wordt getypeerd als een populistische partij met zowel rechtse als linkse trekjes. Partijleider Remigijus Žemaitaitis zat voor de partij Vrijheid en Gerechtigheid in het parlement maar werd geroyeerd vanwege antisemitische uitspraken. Hij kwam op voor de Palestijnen en veroordeelde het Israëlische optreden in Gaza met een verwijzing naar de geschiedenis van zijn eigen land. Bij de bezetting van Litouwen door de Sovjet-Unie zouden ‘de joden met de bolsjewieken hebben gepacteerd’. Die uitspraak leidde eerder dit jaar tot een poging om hem ook zijn immuniteit als parlementariër te ontnemen. Žemaitaitis gaf uit eigen beweging zijn parlementszetel op en stichtte de Morgenroodpartij waarmee hij twee weken geleden vijftien zetels haalde. Hij zou vooral op het platteland stemmen gekregen hebben van mensen die zich tegen de stedelijke elites van Kaunas en Vilnius keren. Ook profiteert hij van onvrede over de economie. In het verkiezingsprogramma staan ‘linkse standpunten zoals belastingvoordelen voor grote gezinnen, de oprichting van een machtige staatsbank en prijsregulering voor elektriciteit en gas. Aan de andere kant lijkt het meer rechts, omdat het de ‘groene’ landbouwprogramma’s van de EU verwerpt en voordelen voor kleine en middelgrote bedrijven ondersteunt.’ In zijn buitenlandpolitiek wijkt Žemaitaitis enigszins af van de onvoorwaardelijke steun aan Oekraïne die alle andere partijen beloven. Hij legt de nadruk op de belangen van zijn eigen land. Sommigen leggen dat uit als door het Kremlin ingestoken propaganda.