Wat we weten over soja en ontbossing

Grote hoeveelheden soja gaan de hele wereld over om mens en dier te voeden. Wereldwijd wordt meer dan 100 miljoen hectare land gebruikt voor sojateelt; een stuk land zo groot als Frankrijk, Duitsland, België en Nederland bij elkaar (Storymaps, via AnimalRights). Om nieuwe sojaplantages aan te leggen om nog meer soja te kunnen telen en daar geld aan te verdienen, worden natuurgebieden vernietigd. Deze ontbossing vindt met name plaats in Zuid-Amerika (WWF). Vegetariërs worden daarom nog weleens scheef aangekeken omdat hun sojaburger zou bijdragen aan ontbossing. Maar hoe dit dat nu echt? Het is tijd om de feiten erbij te halen en wel over het verband tussen sojateelt en ontbossing. Soja wordt door mensen gegeten in vele vormen, zoals tofu (plakken van gemalen sojabonen), tempeh (gemaakt van gefermenteerde sojabonen), sojaburgers, sojamelk of -drink (de zuivellobby vindt wat van de naam 'sojamelk') en andere zuivelvervangers, edamame-boontjes, soja-olie, sojasaus (van gefermenteerde soja), miso (een Japanse gefermenteerde sojabonenpasta) en meer Aziatische smaakmakers. En dan vergeet ik vast nog wel wat. Soja voor mensen en voor dieren Voor wie denkt dat vegetariërs hier de grote schuldigen zijn wat ontbossing voor soja betreft, heb ik nieuws: slechts 6% van de soja die wereldwijd wordt geteeld, wordt direct door mensen gegeten in de vorm van bijv. tofu, sojamelk of een sojaburger. Daar tegenover staat dat zo'n 75% van de wereldwijde sojaproductie wordt gebruikt als veevoer. "75% van de wereldwijde sojaproductie wordt aan dieren gevoerd ten behoeve van de productie van vlees, zuivel en eieren." Deze dieren eten niet de bovengenoemde producten zoals burgers en zuivelvervangers, maar veevoer met sojameel ofwel sojaschroot. Soja wordt gevoerd aan kippen, varkens, kalveren en melkvee. De dieren waarvan het vlees, de zuivel en de eieren worden verkocht en opgegeten, hebben dus eerst soja gegeten. Op deze (indirecte) manier eten Europeanen gemiddeld ruim 60 kg soja per jaar (WWF). Het WWF noemt dit 'onzichtbare soja' die verscholen zit in ons voedsel, zie deze interactieve pagina voor voorbeelden van voedingsproducten en hoeveel soja is gebruikt bij de productie ervan. Voor de productie van 100 gram kaas wordt bijvoorbeeld 24 gram soja aan de koe gevoerd. Voor 100 gram kipfilet is zelfs 96 gram soja aan de kip gevoerd. En dit is nog enkel de soja; daarnaast krijgen de dieren ook ander voer. Soja voor menselijke consumptie is grotendeels ontbossingsvrij De grootste mythe over soja is dan ook dat je met het eten van sojaproducten direct bijdraagt aan ontbossing. Niet alleen is het direct eten van plantaardige producten vele malen efficiënter dan eerst plantaardig voedsel aan dieren voeren om daarna hun producten te consumeren (o.a. qua hoeveelheid land en water die nodig is voor de productie), de oorsprong van de soja is ook verschillend. De soja die wordt gebruikt voor vlees- en zuivelvervangers komt grotendeels uit landen in Europa, China en Canada. Deze soja wordt duurzamer verbouwd en er wordt geen natuur voor vernietigd, schrijft WWF. Zo haalt sojaproduct-maker Alpro (voorheen Alpro Soya) haar sojabonen rechtstreeks van vooral Franse boerderijen, van boeren waar ze direct contact mee hebben. Alpro koopt geen bonen op de open markt; hun bonen zijn van de oogst tot aan het eindproduct traceerbaar. Het grootste deel van Alpro's soja komt uit Europa, de rest per boot uit Canada. Er is geen bos voor gekapt, en de soja is ProTerra-gecertificeerd. (Alpro) Ook Alpro's dochterbedrijf Provamel en biologische producenten Taifun en Redwood Foods claimen enkel verantwoorde soja te gebruiken, voornamelijk uit Europa (ProVeg). De Vegetarische Slager zegt soja te gebruiken die niet genetisch gemodificeerd is, 'dit is de beste garantie dat de soja ook afkomstig is uit de niet grootschalige teelt waar dus geen bossen voor gekapt worden.' Ook zeggen ze dat de soja komt 'uit kleinschalige teelt (Europa, Zuid-Amerika buiten de Amazone, midwesten van de VS, Canada en delen van Azië)' (Belgische website) en 'de overgrote meerderheid is afkomstig uit gebieden met weinig ontbossing, zoals China en de Verenigde Staten' (Nederlandse website). Helaas zijn bij het schrijven van dit artikel geen hardere cijfers of garanties gevonden die gelden voor alle soja voor menselijke consumptie. Misschien is het op dit moment niet mogelijk om zeker te weten dat 100% van de soja voor menselijke consumptie in Europese schappen ontbossingsvrij is. Genetische modificatie, biologische teelt en ontbossing Hoewel eerder geen genetisch gemodificeerd (GMO) voedsel voor menselijke consumptie was toegestaan in de Europese Unie, geldt vanaf 2020 dat 'een nieuwe generatie GMO-soja' van Monsanto uit de VS is toegestaan als ingrediënt voor veevoer en producten voor menselijke consumptie (Nieuwe Oogst). Dit zegt niet direct iets over de ontbossing die heeft plaatsgevonden voor de productie. Milieu Centraal legt uit: 'Biologisch geteelde soja is niet genetisch gemodificeerd (GMO) en er wordt geen gebruik gemaakt van synthetische bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Maar het keurmerk stelt geen eisen aan ontbossing.' Ook noemt Milieu Centraal keurmerken voor duurzaam geteelde soja, waaronder Round Table Responsible Soy (RTRS) en Pro Terra, en ook de soy sourcing guideline (SSG). Voor soja met een GMO-vrij certificaat geldt dat deze niet genetisch gemodificeerd is, maar dat dit niet betekent dat de soja duurzaam is geteeld. De hierboven genoemde redenatie van De Vegetarische Slager lijkt redelijk: dat door GMO-vrije soja uit niet grootschalige teelt te gebruiken voornamelijk uit gebieden met weinig ontbossing, de kans klein maakt dat recent ontbossing heeft plaatsgevonden voor de teelt. Een echte garantie hiervoor is echter niet (snel) gevonden op internet. Het zou kunnen dat dit er wel is, of dat De Vegetarische Slager of andere producenten inderdaad kunnen garanderen dat voor hun soja geen ontbossing heeft plaatsgevonden. Nedersoja Middels Green Deals wordt gewerkt aan het optimaliseren en verhogen van de productie van eiwitrijke gewassen in Nederland. Zo liep de Green Deal Soja van 2016-2019. Daaruit bleek dat een lange-termijn inzet op veredeling en rasselectie nodig is voor sojaproductie in Nederland, vanwege grote verschillen in opbrengsten over de jaren en regio's. Nu loopt de Green Deal Eiwitrijke Gewassen met de focus op directe humane consumptie. (RVO, p.4) Voor soja-veevoer worden wél bossen gekapt Deze soja die wordt gebruikt als veevoer komt vooral uit Zuid-Amerika, waar op grote schaal wordt ontbost om ruimte te maken voor het verbouwen van meer en meer soja. Milieudefensie ontdekte in 2021 dat de 3 grootste veevoerbedrijven soja afnemen van Bunge, 1 van de grootste soja-importeurs in Europa. Bunge wordt in verband gebracht met bijna 60.000 hectare ontbossing in de Cerrado-savanne in Brazilië. Bunge is daar één van de grootste handelaars. (Milieudefensie) Ook bericht Milieudefensie in 2021 dat soja bovenaan de lijst van 'ontbossingsgrondstoffen' van de EU staat; dat Nederland van alle landen in de EU de meeste soja importeert; en dat in 2019 44% van de door Nederland geïmporteerde soja uit Brazilië kwam. 'Meer dan de helft van de natuur in de Cerrado is al verloren gegaan door de aanleg van nieuwe landbouwgrond', bericht WWF. Zembla maakte een uitzending genaamd 'Bord vol ontbossing' (2021) waarin zij 'de sojaroute' laten zien. Zie hieronder de kortere samenvatting in ca. 14 minuten. https://www.youtube.com/watch?v=tqEWZpB1Z6M&ab_channel=Zembla Vrijwillige certificering heeft nog niet gewerkt om ontbossing tegen te gaan. WWF schrijft dat hoewel 'ongeveer 60% van de soja die in Nederland als veevoer wordt gebruik, is afgedekt met het RTRS-keurmerk' (Round Table Responsible Soy), 'dat het RTRS-keurmerk nog vooral een papieren werkelijkheid is' (WWF, feit/fabel 3). Ook dit is te zien in de Zembla-uitzending: Nederlandse inkopers betalen een meerprijs voor het RTRS-keurmerk, maar in de praktijk wordt de 'duurzamere' soja gemengd met andere soja, waardoor de herkomst niet te herleiden is. Op deze manier ontvangen Nederlandse inkopers net zo goed soja waarvoor recent is ontbost. Inmiddels werken AgriFirm en FrieslandCampina aan het scheiden van de sojastromen zodat kan worden gegarandeerd dat de soja die in Nederland wordt ontvangen daadwerkelijk geteeld is volgens de RTRS-eisen. Dat leidde in 2022 tot de eerste 100% ontbossingsvrije soja voor veevoer, aldus Agrifirm. Omdat certificering tekortschiet (zie bijv. deze publicatie van Milieudefensie, in het Engels), pleiten partijen als WWF en Milieudefensie al jaren voor Europese wetgeving om ontbossing ten behoeve van o.a. sojateelt tegen te gaan. Europese Ontbossingswet: op weg naar ontbossingsvrije soja In december 2023 is de Europese EU-Ontbossingswet, de Regulation on Deforestation-free products (EUDR), aangenomen. Deze maakt het illegaal om producten in de EU te importeren waarvoor recent bos is verdwenen. 'De EUDR geldt voor grondstoffen die worden gezien als voornaamste veroorzakers van ontbossing en aantasting van bos', aldus de NVWA. Dit betreft producten die afkomstig zijn van vee, hout, cacao, soja, palmolie, koffie, en bepaalde afgeleide producten daarvan zoals leer, chocolade en meubels. Voor deze producten geldt dat als ze uit een gebied komen dat na 30 december 2020 is ontbost, deze niet op de EU-markt gebracht mogen worden of vanuit de EU mogen worden geëxporteerd, schrijft de NVWA. Tot voor kort werd nog geprobeerd de wet af te zwakken, maar dat is niet doorgegaan (NOS). Wel is de ingangsdatum een jaar uitgesteld; waar de wet eerder in werking zou treden per 30 december 2024, is dat nu 30 december 2025. Het jaar uitstel geeft partijen meer tijd om zich volledig voor te bereiden op hun zorgvuldigheidsverplichtingen. (Raad van de EU en Europese Raad.) Handelaren zullen moeten gaan aantonen dat voor hun producten geen bossen zijn gekapt na 2020. Dan zal ook moeten gaan blijken of de stappen van Agrifirm en FrieslandCampina zetten voldoende bewijs leveren. Afgelopen september was al op Sargasso te lezen dat de EUDR gevolgen gaat hebben voor de koffie-branche, in Goed nieuws: je koffie wordt duurder! NB, in dit artikel werd nog uitgegaan van ingang van de wet in december 2024. De koffieketen zal wel opgelucht zijn dat de ingangsdatum van de wet is uitgesteld. Als je tegen ontbossing bent Als je tegen ontbossing bent, doe je er goed aan om het gebruik van dierlijke producten te vermijden, omdat de dieren waarschijnlijk zijn gevoerd met soja waarvoor bossen zijn gekapt en omdat voor dierlijke producten sowieso meer land nodig is. Soja voor menselijke productie komt vaker uit Europa en andere ontbossingsvrije gebieden, terwijl soja voor veevoer vaak uit bijvoorbeeld Zuid-Amerika komt waar veel ontbossing plaatsvindt. Bij het schrijven van dit artikel zijn helaas geen harde cijfers gevonden over de afkomst van alle soja voor menselijke consumptie, dus kan niet worden geconcludeerd dat deze soja volledig ontbossingsvrij is. Keurmerken (zoals RTRS) lijken dusver niet goed genoeg te werken om ontbossing in o.a. Zuid-Amerika tegen te gaan. Hoe dan ook, voor een plantaardig dieet is sowieso minder landbouwgrond nodig dan voor een dieet met veel dierlijke producten, dus als we allemaal meer plantaardig gaan eten, hoeven er geen bossen meer gekapt te worden voor de sojaproductie. De Europese Ontbossingswet zal een heleboel teweeg gaan brengen, omdat de implementatie en heleboel (uitzoek- en papier)werk zal vragen van producenten en handelaren. Of dit de ontbossingsproblemen in één klap gaat oplossen, daar krijgen we later pas uitsluitsel over. Het zal wel meer duidelijkheid (moeten) geven over waar alle in Europa gebruikte soja precies vandaan komt. Dit geldt voor zowel de soja die wordt gebruikt als veevoer als voor de soja voor menselijke consumptie. Ik kijk uit naar meer duidelijkheid en transparantie en ik wens soja-producenten en handelaren veel succes met implementatie van de nieuwe regelgeving. Bij het schrijven van dit artikel is gezocht naar de meest relevante en betrouwbare bronnen, maar omdat het een complex onderwerp is, kan ik als schrijver niet garanderen dat ik alle relevante beschikbare informatie heb gezien en opgenomen in het artikel. Mochten lezers aanvullende bronnen of informatie hebben, dan hoor ik dat graag. Bij voorbaat dank.

Door: Foto: Meredith Petrick, via Unsplash.
Foto: Userpilot creative commons license 2.0

Zware hoofdpijn voor Wiersma, juridisch fundament vergunningverlening ligt weer overhoop

een gastbijdrage van Valentijn Wösten (*), eerder verschenen op zijn website.

Met de Raad van State uitspraak in de zaak Rendac van 18 december komen een aantal belangrijke lijntjes bij elkaar met als uitkomst dat het juridisch fundament voor stikstofvergunningverlening weer ingrijpend overhoop ligt. Latente ruimte, positieve weigeringen, interne saldering en de referentiesituatie zijn juridisch van kleur verschoten. En we hebben er nog weer een nieuwe stapel illegale bedrijven bij, waarvoor de minister verantwoordelijk zal moeten gaan nemen. Wiersma zal 18 december met zware hoofdpijn en diepe spijt de deur van het ministerie van Natuur en Landbouw achter zich hebben dicht getrokken.

Hoofdpijn omdat de consequenties van de Rendac uitspraak groot zijn, en de noodzaak van knopen doorhakken zo mogelijk nog dringender en dwingender. Diepe spijt omdat ze het werk van haar voorganger Van der Wal zonder nadenken overboord heeft gegooid en nu met lege handen staat. Het is klaar met de boerenfabeltjes, de realiteit dringt zich genadeloos op.

Vergunningbeleid ligt weer overhoop

Met de Rendac-uitspraak heeft het zogeheten intern salderen een gewijzigde juridische betekenis gekregen. Gevolg is vrijwel zeker dat de verleende stikstofnatuurvergunning voor Schiphol zal sneuvelen bij de rechter aangezien dat besluit mede is gebaseerd op interne saldering. De meeste vergunningbesluiten die zijn verleend als positieve weigeringen en waarbij beroep is aangetekend zullen geen stand houden. De projecten die zijn gestart op basis van een positieve weigering c.q. spookvergunning zijn allemaal illegaal gestart. Het vergunningbeleid ligt weer grotendeels overhoop.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Element5 Digital, via Unsplash.

Wordt het een duurzame december of …?

Het allitereert prima, maar bij december denk je niet gauw aan duurzaamheid. Wel aan reflectie en daaropvolgende intenties voor de toekomst. Goede doelen misschien. Qua troep kopen lijkt het meer op anti-duurzaamheid. Daar zou een woord voor moeten zijn. Onhoudbaar. Verwoestend. Wat ook allitereert? December-destructie. Maar daar gaan we niet voor! Positieve impact in tijden van heersende koopwoede.

Nadat M&M in 2022 over de duurzame december-challenge schreef, is het nu mijn beurt. Aankopen en gedragingen van november vallen buiten de beschouwing. Vlak voor december begon heb ik wel nog sieraden gekocht. Op Black Friday heb ik niks gekocht, ook niet in de actieweek ervoor of de actiedagen erna. Toch een vermelding waard.

Wat betreft december het volgende.

✦ Kikkers en muizen hebben erg veel verpakkingsmateriaal. Ik heb ze toch gekocht voor de jaarlijkse nostalgie, en om uit te delen. Misschien niet meer doen volgend jaar.

✦ Mijn vriend kreeg een gedicht van Sinterklaas. Ik kreeg niks.

✦ Ik heb tegen mijn tante gezegd dat ze geen kerstversiering meer hoeft mee te nemen als cadeau.

✦ Hoewel ik de winkelstraten niet expres opzoek, was ik toevallig in een grote stad om met een vriendin af te spreken (bij een NS-station ‘in het midden’). Ik heb voor mezelf een paar cadeau’s gekocht. Namelijk twee plantenpotten die ik twee jaar geleden al heb gekocht met de bedoeling er één in te brengen bij een Sinterklaas-uitwisseling, waarna ik ze toch maar allebei meenam om samen weg te geven. Ook kocht ik een handgemaakt kopje wat ik al eerder heb gezien en overwoog te kopen.

Foto: Schermafbeelding - Minister Barry Madlener bij Kamercommissie I en W

Een spagaat op waterstaat (over het klimaat)

Minister Hermans (van Klimaat en Groene Groei) kreeg afgelopen week schriftelijke vragen uit de Kamer, vanwege uitspraken die haar collega Madlener (van Infrastructuur en Waterstaat) eerder had gedaan in een vergadering met de Kamercommissie voor I&W. Madlener kreeg daar de vraag of hij bereid is ‘desinformatie over water, overstromingen, klimaatadaptatie en waterbeheer’ actief te ontkrachten, als dat nodig is. Die vraag beantwoorden leek een lastige evenwichtsoefening voor Madlener. Hij wekte de indruk dat hij zich aan de ene kant wilde laten zien als verantwoordelijke minister, die niks moet hebben van misinformatie, en die de wetenschap serieus neemt. Terwijl hij aan de andere kant zijn eigen partij en coalitiegenoot BBB niet teveel voor het hoofd wilde stoten. (Kamerlid Vermeer van de BBB had kort daarvoor in een talkshow nog verwezen naar misinformatie over verwijderde dammen, die zogenaamd bijgedragen zouden hebben aan de ernst van de overstromingen in Valencia.) Geen eenvoudige opgave, zelfs voor iemand die retorisch best handig is.

Het verband tussen extreme neerslag en klimaatverandering

De vragen gaan vooral over het verband tussen overstromingen door extreme neerslag en klimaatverandering. Madlener draaide in zijn antwoorden om de hete brei heen. In hoeverre hij erkent dat dat verband er is, bleef dus onduidelijk. De vragenstellers erkennen dat verband natuurlijk wel, maar formuleren het ongelukkig: ‘Onderschrijft u dat de overstromingen in Valencia dus wel één-op-één te koppelen zijn aan klimaatverandering?’ Ik denk niet dat klimaatwetenschappers het zo zouden zeggen. Want die overstromingen zijn ook weer niet volledig toe te schrijven aan klimaatverandering. Wel zijn er op meerdere manieren verbanden te leggen:

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Sam buiten bij Stichting Melief - Foto House of Animals

Moedervarken Sam kan eindelijk moeder zijn

DOCUMENTAIRE - Een gastbijdrage van Judith van Willigen, eerder verschenen in de nieuwsbrief van 11 november 2024 van Bonusvegan.

Gisteravond was ik bij de filmpremière van de documentaire Sam in het Ketelhuis in Amsterdam, en ik ben nog steeds diep onder de indruk. Sam is het aangrijpende verhaal van een moedervarken dat negen jaar lang gevangen zat in de bio-industrie, enkel om biggetjes op de wereld te zetten. In haar leven bracht ze maar liefst 240 biggetjes voort, zonder ooit daglicht te zien of de ruimte te krijgen om moeder te zijn. Elke keer weer zwanger, opgesloten tussen stalen buizen in een zogenaamde kraamkamer.

Op een dag, toen Sam opnieuw zwanger bleek, had de boer geen plek meer voor haar. Zijn oplossing? Haar zwanger naar de slacht sturen. Gelukkig kwam Karen Soeters in actie en kon Sam gered worden. Ze bracht haar naar de sanctuary Melief, waar Sam voor het eerst daglicht zag en op stro kon liggen. In deze veilige omgeving beviel ze van 11 biggetjes, die ze – in tegenstelling tot al die andere keren – mocht zien opgroeien. Voor het eerst in haar leven kon ze moeder zijn, zoals het hoort. (Kippenvel toch?)

De film is prachtig en intiem in beeld gebracht. Ik was voorbereid: waterproof mascara op en een pak zakdoekjes bij me. Het Ketelhuis, met een (bijna volledig) vegan menukaart, was een perfecte plek voor zo’n avond. Ik bestelde noedels (aanrader!) en maakte me klaar voor een emotioneel uur. De beelden van Sam die voor het eerst geniet van het daglicht, vrolijk rolt in de modder, en een nest bouwt van stro, zijn onvergetelijk. Je ziet haar eten van groenten en fruit en echt genieten van haar vrijheid. Het raakte me diep en ja, ik heb een traantje gelaten. Maar boven alles laat deze documentaire de schoonheid en intelligentie van varkens zien – dieren die zo vaak over het hoofd worden gezien.

Foto: Robert de Bock (cc)

Het effect van droogte op binnenlandse migratie

ONDERZOEK - Bij migratie denken we vooral aan mensen die naar een ander land verhuizen, of zelfs een ander continent. Mensen die hun vertrouwde omgeving verlaten, om elders een nieuw bestaan op te bouwen. Die associatie hebben we niet zo snel bij iemand die binnen ons kleine landje verhuist. Al was dat in het verleden wel anders. Toen Philips begin vorige eeuw arbeiders vanuit onder meer Drenthe naar Eindhoven haalde, begonnen die wel degelijk aan een nieuw, totaal ander leven. En ook in de dorpen waar nieuwe wijken voor die arbeiders werden gebouwd – inmiddels zijn die allemaal opgeslokt door de stad Eindhoven – vond men de komst van zoveel nieuwelingen ingrijpend. Ook al omdat ze protestant waren, of zelfs onkerkelijk. Een bijdrage van Hans Custers.

Ook binnenlandse migratie kan dus meer om het lijf hebben dan een keer met een verhuisbusje naar de andere kant van het land rijden, en wat verder moeten reizen voor familiebezoeken. Zeker in grotere landen, met een minder goede infrastructuur en voor mensen met minder middelen om te reizen. Maar de stap om binnen eigen land een nieuw bestaan te zoeken blijft natuurlijk minder groot dan emigratie naar het buitenland. Wereldwijd is er dan ook veel meer binnenlandse dan internationale migratie. Wel zijn er aanwijzingen dat migranten naar andere landen en continenten vaak al eerder in hun eigen land zijn gemigreerd.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Schermafbeelding OOG TV, reportage 15 oktober 2019.

Boerenstaatsgreep (2)

ESSAY - Deel 2 – Een gastbijdrage van Valentijn Wösten (*), eerder verschenen op zijn website. Deel 1 verscheen hier.

De boerenstaatsgreep is compleet. We hebben toegelaten dat een clubje radicale boeren het LNV-ministerie hebben kunnen veroveren, die nu hun kans grijpen om daar het werk van de afgelopen 5 jaar kort en klein te slaan. Sloopwerk, zonder enig idee over een serieus alternatief. Ze zullen wel even raar hebben staan kijken dat ditmaal geen tractor nodig was om de deur te forceren. Sommigen noemen dit democratie.

Buitengebied = boerendomein

In Nederland hebben we twee werelden, die langs elkaar heen schuren; de stad en het buitengebied. Het buitengebied, dat is hoofdzakelijk agrarische grond, met ook nog wat natuur. Boerenpolitiek ziet het hele buitengebied als boerendomein, waar niet-agrarische activiteiten enkel worden geduld zolang ze geen geluid maken. Natuur is in de visie van boerenpolitiek potentiële landbouwgrond. En, voor zover onbruikbaar, dan geldt de eis dat ze erg geen last van mogen hebben. Natuur levert niks op, en is hooguit goed voor de jacht.

Op deze plaats zijn in de afgelopen jaren al veel artikelen gepubliceerd waarin is gewaarschuwd dat we ons in deze jaren geen naïviteit kunnen permitteren over boerenpolitiek. Voor de duidelijkheid gezegd: boerenpolitiek is scherp te onderscheiden van de boeren zelf. Boerenpolitiek is waarschijnlijk nauwelijks representatief voor de boerensector. De hardste schreeuwers zetten de toon. Zoals ook in voetbalstadions de relschoppers vaak de toon zetten, het merendeel van het publiek daar niet van gediend is maar zich machteloos waant. In boerenpolitiek gaat het iets beheerster, maar het sociale mechanisme is identiek.

Foto: Schermafbeelding OOG TV, reportage 15 oktober 2019.

De boerenstaatsgreep

ESSAY - Deel 1 – Een gastbijdrage van Valentijn Wösten (*), eerder verschenen op zijn website. Deel 2 volgt hier.
.
De boerenstaatsgreep is compleet. We hebben toegelaten dat een clubje radicale boeren het LNV-ministerie hebben kunnen veroveren, die nu hun kans grijpen om daar het werk van de afgelopen 5 jaar kort en klein te slaan. Sloopwerk, zonder enig idee over een serieus alternatief. Ze zullen wel even raar hebben staan kijken dat ditmaal geen tractor nodig was om de deur te forceren. Sommigen noemen dit democratie.

Het draait allemaal om het NPLG (Nationaal Programma Landelijk Gebied). Dit is / was bedoeld als het vlaggenschip voor hervorming van de agrarische sector en de vele opgaven voor het buitengebied, waaronder niet in de laatste plaats urgente natuurzorg. Inzet is dat elke provincie een eigen gebiedsplan opstelt, waarin de vele opgaven bij elkaar moesten komen. Niet alleen stikstof, maar ook schoon water, pesticiden, klimaatbeleid en met inbegrip van rendabele bedrijfsontwikkeling.

Vlaggenschip

Dit vlaggenschip is / was in aanbouw. Alle provincies hebben in 2022 een concept gebiedsplan in moeten leveren, zie bijvoorbeeld de Overijsselse versie. Hier zit jaren werk in waarbij landelijk duizenden mensen zijn betrokken. We waren op pad richting de definitieve plannen. Van de bijbehorende geldpot van ca. 24 miljard was eerder al aangekondigd dat die ontmanteld zou worden. Nu is ook gezegd dat deze gebiedsplannen met het oud papier worden meegegeven als het aan de boerenbewindslieden op LNV ligt. Duizenden mensen en alle provinciebesturen voor aap gezet.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Shelby Murphy Figueroa, via Unsplash.

Goed nieuws: je koffie wordt duurder!

ACHTERGROND - door Puck Füsers

In december gaat een nieuwe Europese wet van kracht, die ontbossing moet voorkomen. De wet heeft ingrijpende gevolgen voor de koffie-industrie. JDE Peet’s, het moederbedrijf van onder andere Douwe Egberts trekt daarom aan de bel. Niet alleen kan de wet de koffieprijs verhogen, het kan import vanuit landen als Ethiopië bijna onmogelijk maken. Hoe zit dat?

Wet versus praktijk

De nieuwe Europese wetgeving tegen ontbossing – de EUDR – geldt voor allerlei grondstoffen en producten die vaak ontbossing veroorzaken. Denk aan hout, palmolie, soja, rubber en dus ook koffie. Deze producten mogen vanaf 30 december niet meer op de markt gebracht worden als er niet wordt aangetoond dat ze geen ontbossing veroorzaken. Voor de koffiesector is dit een ingewikkelde maatregel, omdat het in de praktijk betekent dat koffiebedrijven precies moeten kunnen aantonen waar hun koffie vandaan komt. Dit is lastig vanwege de manier waarop koffie geteeld en geoogst wordt. In veel koffieproducerende landen, zoals Ethiopië, wordt koffie geoogst door kleine koffieboeren. Die verschillende oogsten worden dan gesorteerd door tussenpersonen op grootte en kwaliteit, niet op herkomst. Eén koffiepartij kan daardoor bonen van wel duizend koffieboeren bevatten. Logischerwijs kunnen bedrijven dan niet aan de EU-regelgeving voldoen. Gert van der Bijl, die voor ontwikkelingsorganisatie Solidaridad al lange tijd met de wet bezig is, stelt dat er niet genoeg geld wordt gestoken in de ondersteuning van koffieproducerende landen om transparantie in de koffieketen te organiseren. Voldoen die landen niet aan de regels, dan kunnen Europese koffieproducenten plotseling niet meer importeren uit die landen – dat zou rampzalig zijn voor de economie van die landen, én voor de koffieprijs.

Foto: GraceDias, via Pixabay.

Investeren in kweekvlees

Vlees zonder dode dieren. Wetenschappers en de industrie zijn keihard aan het werk om kweekvlees mogelijk te maken. Het kweken van vlees zonder gebruik te maken van dieren ís al mogelijk, de eerste proeverij in Nederland is al geweest, maar nog niet op grote schaal. Dat laatste is wel de bedoeling. Kweekvlees is veelbelovend, maar lang niet iedereen is fan. Zo lichtte de idealistische Triodos Bank in juni j.l. op haar website toe waarom zij ertoe besloot om ondanks de voordelen niet in de ontwikkeling van kweekvlees te investeren. Met wisselende reacties van haar evenzo idealistische klanten tot gevolg.

Kweekvlees in het kort

Voorstanders van kweekvlees zien uit naar deze gekweekte variant op vlees waar (bijna) geen dieren voor nodig zijn en ook minder hulpbronnen zoals land- en watergebruik. Dat zijn behoorlijke voordelen ten opzichte van het dierenvlees dat we nu kennen. In het beste geval kunnen we toch zorgeloos ‘vlees’ blijven eten op een aarde die leefbaar blijft.

Bij kweekvlees worden dierlijke cellen tot een stuk vlees opgekweekt in een lab. Het wordt ‘echt’ vlees genoemd omdat het echte dierlijke cellen zijn, maar deze hebben dus nooit deel uitgemaakt van een dier. Op de allereerste na natuurlijk. De cellen groeien in een laboratorium, of in een soort fabriek, uit tot de stukken vlees die in restaurants en winkels aangeboden zullen worden.

Vorige Volgende