Een gastbijdrage van Anne Hogerheijde, eerder verschenen in Vegan Magazine nr. 142 - najaar 2024 en op de website van de NVV.
Mijn liefde voor dieren begon ironisch genoeg op de kinderboerderij. Ironisch ja, want deze plek is helemaal niet liefdevol. De naam verraadt het eigenlijk al: kinderboerderij. Het plezier van kinderen staat voorop en niet het welzijn van de (niet-menselijke) dieren die er wonen.
Naar de kinderboerderij
Als kind kon je me niet blijer maken dan met een bezoekje aan een kinderboerderij. Vooral in het voorjaar, wanneer er weer geitenlammetjes ronddartelden. Deze plek was altijd mijn veilige haven. Het was de plek waar ik als kind naartoe ging om te ontsnappen aan alle mensen die mij – en mijn neurodiversiteit – niet begrepen. Omringd door niet-menselijke dieren kreeg ik het gevoel dat ik er mocht zijn. Deze dieren accepteerden me zoals ik was en dit hielp me om mezelf te accepteren. Maar de plek waar ik innerlijke harmonie ervaarde, bleek gebaseerd op een illusie.
Waar is Vlekkie?
Toen ik negen was, bracht ik in de lente een bezoek aan de kinderboerderij in mijn dorp. Er waren geitenlammetjes geboren. In de weide kwam er gelijk een babygeitje naar me toe. Het was liefde op het eerste gezicht – van mijn kant tenminste. De hele middag heb ik op het gras gezeten, met dit geitje op mijn schoot. Ik doopte hem Vlekkie, vanwege zijn gevlekte vacht. Door zijn kenmerkende vlekkenpatroon kon ik dit geitje goed onderscheiden van alle andere babygeitjes. Meerdere keren per week ging ik langs bij Vlekkie om hem te aaien en knuffelen. Ik had altijd het gevoel dat ik er niet bij hoorde en was vaak overprikkeld. Vlekkie bood me de rust die ik zocht.
De zoektocht naar Vlekkie
Op een dag was de wei een stuk leger en ook Vlekkie was verdwenen. Ik heb urenlang rondgefietst in mijn dorp op zoek naar ‘mijn’ geitje. Mijn moeder zei me dat Vlekkie vast verhuisd was naar een ander weiland. Dit wilde ik graag geloven. Ik droogde mijn tranen, maar ergens was er een zaadje geplant in mijn hoofd. Verhuisden Vlekkie en de andere dieren echt naar een nieuw thuis of was er meer aan de hand? Dat laatste bleek helaas het geval te zijn.
Verdienmodel
Of het nu lammetjes, biggetjes, kuikentjes of konijntjes zijn: jonge dieren zijn echte publiekstrekkers. Na verloop van tijd worden deze dieren groter en ouder. Vanaf dat moment trekken ze geen extra bezoekers. Wel nemen de dieren ruimte in en hebben ze voeding en verzorging nodig. Daarom nemen veel kinderboerderijen maatregelen. “Kinderboerderijen komen er niet graag voor uit, maar het fokken van dieren om ze na verloop van tijd te laten slachten, is een verdienmodel van de meeste kinderboerderijen”, zegt Frank Wassenberg van de Partij voor de Dieren in april 2023 tegen Editie NL.[1] Met de kennis van nu weet ik bijna zeker dat Vlekkie ook slachtoffer is geworden van dit businessmodel.
Waarom bestaan kinderboerderijen?
Halverwege de vorige eeuw ontstonden de eerste kinderboerderijen als reactie op de toenemende verstedelijking. Het doel was om kinderen (en volwassenen) in contact te brengen met boerderijdieren. Op dit moment zijn er volgens de Vereniging voor Stads- en Kinderboerderijen Nederland (vSKBN) naar schatting 500 stads- en kinderboerderijen in Nederland.[1] Vanuit de overheid wordt een kinderboerderij tegenwoordig gezien als een plek waar jong en oud leert over dieren, natuur, milieu en duurzaamheid.
Om deze redenen gaan mensen naar de kinderboerderij
Volgens de vSKBN heeft een kinderboerderij naast een educatieve functie ook een recreatieve functie. Voor bezoekers is vooral de recreatieve functie van belang. Mensen komen vooral naar de kinderboerderij voor het contact met dieren, als fijne buitenactiviteit en voor de speeltuin. Dit blijkt een uitgebreid tevredenheidsonderzoek onder ruim 1.500 bezoekers.[3]
Er valt weinig te leren …
Dat mensen de kinderboerderij niet zien als een plek waar ze iets kunnen leren, is niet verwonderlijk. Nog niet eens de helft van de kinderboerderijen biedt namelijk lessen aan voor scholen.[4] Daarnaast biedt de kinderboerderij qua educatie ter plekke ook niet veel meer dan een informatiebordje.
Misstanden op de kinderboerderij
Voor veel mensen is een bezoek aan de kinderboerderij dus vooral een leuke vrijetijdsbesteding, terwijl op kinderboerderijen vaak misstanden voorkomen. Diervriendelijke Kinderboerderijen, een initiatief onder leiding van Comité Dierennoodhulp en Stichting DierenVangnet, heeft een aantal vaak voorkomende problemen vastgesteld. Zo zijn er sociale dieren die alleen moeten leven. Dieren zijn slecht en/of te klein gehuisvest, waardoor ze hun natuurlijke behoeften niet kunnen uiten. Ook zijn er zieke dieren die niet de medische zorg krijgen die nodig is, maar aan hun lot worden overgelaten.[4] Daarnaast zijn er nog meer misstanden te noemen. Het eerdergenoemde verdienmodel van fokken en slachten van de dieren bijvoorbeeld. Of knuffeluurtjes met konijnen, cavia’s en andere prooidieren die dit eng vinden. Maar ook de aanwezigheid van exotische dieren. En vergeet de dieren niet die verhuurd of gebruikt worden voor evenementen en/of ingezet als last- of trekdier.
Welzijn van mens of dier?
Wiens welzijn staat voorop op de kinderboerderij? In de meeste gevallen dat van de mens. De huidige wet‐ en regelgeving sluit niet aan bij de werkelijke welzijnsbehoeften van dieren op de kinderboerderij, lees je op de website van Diervriendelijke Kinderboerderijen.[5] De eerdergenoemde branchevereniging voor kinderboerderijen heeft wel een keurmerk met richtlijnen. En er staan echt wel wat verbeteringen in – zoals dat dieren zich moeten kunnen afzonderen. Maar lang niet alle kinderboerderijen zijn hierbij aangesloten. Daarnaast zijn er voor dit keurmerk nog veel verbeterpunten. Gekeken naar de veiligheid bijvoorbeeld, focust het keurmerk van de vSKBN zich alleen op de veiligheid van mensen. Nergens staat dat kinderboerderijen ook na sluitingstijd moeten zorgen voor de veiligheid van dieren.
Onnatuurlijke natuureducatie
Bij de reguliere kinderboerderij staat educatie naar eigen zeggen centraal. Is het niet vreemd dat een plek die draait om gedomesticeerde dieren natuureducatie moet verzorgen? Er is niets natuurlijks aan dieren die opgesloten zitten op de kinderboerderij. Deze dieren zijn ook echt niet nodig om toffe buitenactiviteiten te organiseren, en jong en oud te leren over natuur, milieu en duurzaamheid. Een natuureducatiecentrum of buurthuis, zonder dat daarbij gedomesticeerde dieren worden gehouden, is veel geschikter. Het liefst natuurlijk met een mooie (natuur)speeltuin als extra trekpleister.
Kinderboerderijenbesluit
De initiatiefnemers van de eerdergenoemde Diervriendelijke Kinderboerderijen maken zich grote zorgen om het welzijn van kinderboerderijbewoners. Zij vinden dat de branche, de bezoeker en eigenlijk iedereen in Nederland beter op de hoogte moet zijn van de welzijnsbehoeften van dieren op de kinderboerderij. Daarom zijn zij in 2016 met het Kinderboerderijenbesluit gekomen. Met hun eigen keurmerk Diervriendelijke Kinderboerderijen willen ze ervoor zorgen dat kinderboerderijen het welzijn van dieren op de eerste plaats zetten.[5]
Diervriendelijke Kinderboerderijen
Op een kinderboerderij met het Keurmerk Diervriendelijke Kinderboerderijen is de educatie een stuk beter geregeld. Hier kunnen bezoekers kennismaken met de dieren en worden zij écht geïnformeerd. Volgens het Kinderboerderijenbesluit van dit keurmerk moeten kinderboerderijen het goede voorbeeld geven en juiste informatie geven over hoe je met dieren om hoort te gaan.[5] Op die manier breng je mensen respect voor niet-menselijke dieren bij en laat je zien dat het leven van elk dier ertoe doet. Ook moeten de kinderboerderijen belichten hoe er in ons land wordt omgegaan met de dieren in de ‘vee-industrie’. Dit houdt in dat Diervriendelijke Kinderboerderijen hun bezoekers informeren over het leed dat het gebruik van vlees, melk, eieren en andere dierlijke producten met zich meebrengt. Zo laten ze mensen de noodzaak zien van rechtvaardigheid voor dieren, in tegenstelling tot reguliere kinderboerderijen.
Geen babydieren meer
Nog een positief punt van het Kinderboerderijenbesluit vind ik het feit dat er op Diervriendelijke Kinderboerderijen geen dieren worden gefokt. Eieren worden ook niet uitgebroed. Dit betekent dat er geen jonge dieren meer bijkomen. De kinderboerderijenpopulatie zal hierdoor steeds verder uitdunnen en uiteindelijk verdwijnen. Of kinderboerderijen krijgen steeds meer de functie van een dierenopvang voor gedumpte en verwaarloosde dieren. Hopelijk veranderen deze plekken uiteindelijk in sanctuaries, waar dierenrechten centraal staan en niet het aai- en knuffelcontact tussen mens en dier.
Kompas naar compassie
Ik weet zeker dat een bezoek aan een Diervriendelijke Kinderboerderij me veel eerder tot inkeer had gebracht. De bezoekers wordt respect voor de dieren bijgebracht. Het dierenleed dat kleeft aan het gebruik van dierlijke producten zou dan geen geheim meer zijn. Wie weet overtuigt dit mensen die (nog) geen veganist zijn om (vaker) plantaardig te eten. Zelf zou ik waarschijnlijk ook geen veganist zijn als ik nooit het contact met de dieren op de kinderboerderij had ervaren.
Conclusie
Leren over de natuur doe je het beste, op een respectvolle manier, in de natuur en niet op een kinderboerderij. Dus trek eropuit en zoek (samen met je kind) de natuur op of ga naar een speciaal natuureducatiecentrum. Films kijken en boeken lezen kan natuurlijk ook. Leerzaam én leuk voor alle wezens, in tegenstelling tot de kinderboerderij.
Wil je nu echt graag dieren van dichtbij zien, bezoek dan een sanctuary (zie kader). Bij zo’n ‘heiligdom’ staan de rechten van dieren centraal. Zo weet je zeker dat je bezoek diervriendelijk is en er geen Vlekkies op mysterieuze wijze verdwijnen. Het is een échte veilige haven, een liefdevolle plek waar ik graag mijn eigenwaarde had ontdekt en mijn liefde voor dieren had laten ontstaan. Vlekkie had op een sanctuary gewoon oud mogen worden, ik wens dit alle dieren toe.
[kader]
Sanctuaries
Een sanctuary is een opvangplek voor – veelal geredde, verwaarloosde en mishandelde – dieren. In tegenstelling tot bij een asiel, worden de bewoners van een sanctuary niet herplaatst. In een sanctuary mogen de dieren oud worden, zonder nuttig te hoeven zijn voor de mens. Er wordt alles aan gedaan om de dieren het best mogelijke leven te bieden. Omdat de niet-menselijke dieren op een staan, kun je er niet zomaar binnenlopen. Sommige sanctuaries zijn op afspraak wel open voor bezoekers of organiseren speciale bezoekersdagen. Enkele sanctuaries in (de buurt van) Nederland zijn:
Sanctuary het Wijland
De Nobele Hoeve
Vrijlief (website tijdelijk buiten werking)
Forrest & Friends (België)
Melief (Duitsland)
[/kader]
Bronnenlijst
[1] https://www.rtl.nl/editienl/artikel/5375686/geadopteerd-kinderboerderij-geitje-naar-de-slacht-partij-voor-de-dieren
[2] www.vskbn.nl/wp-content/uploads/Beleidsplan-2020-2023.pdf
[3] https://www.vskbn.nl/prd/wp-content/uploads/2019/07/vskbn_branche_kinderboerderijen_2014.pdf
[4] https://www.diervriendelijkekinderboerderijen.nl/waarom-een-kinderboerderijenbesluit
[5] https://www.diervriendelijkekinderboerderijen.nl/educatie
