Je bent wat je weet

Anil Ramdas: Badal, De Bezige Bij, 411 p.

‘De white trash was misschien onherkenbaar geworden, dankzij uiterlijkheden als kleding, huizen, spullen, auto’s, vakantiereisjes; maar de culturele onbeschaafdheid was blijven bestaan, was toegenomen, en durfde zich nu te manifesteren, in al haar stupide parmantigheid.’

Harry Badal is een journalist van Surinaams-Hindoestaanse afkomst. Ooit was hij beroemd en veelgevraagd, in zijn topdagen verdiende hij wel een gulden per woord. Nu moet hij een nieuwe start maken. Zijn huwelijk is over, hij moet stoppen met drinken en het allerbelangrijkste: hij moet een nieuw onderwerp vinden om over te schrijven. Hij ziet in dat hij het over een andere boeg moet gooien: Badal neemt zich voor om een stevig essay te schrijven over white trash, de blanke massa zonder inhoud en gebrekkige moraal. Hij vestigt zich in Zandvoort om het probleem beter te kunnen onderzoeken. En om nog dichter bij de problematiek te komen maakt hij een uitstapje naar Venlo om een optreden bij te wonen van Caro Emerald.

Tot zover een korte samenvatting van de eerste roman van Anil Ramdas. Ik heb uitgekeken naar dit boek. Ik had tien jaar niets meer van hem gelezen en dat terwijl ik veel aan deze schrijver te danken heb. Toen ik in de jaren negentig naar Curaçao verhuisde was Ramdas mijn gids. Ik las al zijn boeken en ik volgde zijn leestips op. Alle wetenswaardigheden die hij wist te integreren in zijn teksten vond ik interessant, ook als ze niet direct te maken hadden met het hoofdonderwerp. Ja, hij kreeg me zelfs aan ‘A house for Mr. Biswas’ van V.S. Naipaul en ook de ‘De wijde Sargasso zee’ moet ik door hem kennen. Vooraf was ik best zenuwachtig, stel je voor dat Badal tegenvalt, op welk moment stop je dan? Maar het viel niet tegen, geen moment heb ik gedacht: ik stop.

Badal, een intellectuele man midden in een midlife crises, wordt geloofwaardig neergezet. Hij is charmant en sympathiek, maar ook ijdel en betweterig. Het boek hangt aan elkaar door de vele ‘weetjes’ die Badal rondstrooit in zijn gesprekken. Af en toe irriteert hij me, dan denk ik ‘Waar zie je me voor aan, denk je dat ik niet weet hoe ik rundvlees moet stoven?’ Want zo’n boek lijkt Badal op het eerste gezicht: een verzameling recepten, filmadviezen, boekrecensies, vakantietips, kledingcodes, toelichtingen op muziekstukken, enz. enz., met als dieptepunt een ‘monologue intérieur’ over de houdbaarheid van conservenblikjes. De personages in het boek hebben ook wel eens genoeg van de voortdurende show van zijn kennis: ‘Jij weet echt de stomste dingen’, zegt zijn beste vriendin. Toch hebben al die weetjes in de roman een functie. Badal heeft namelijk het idee dat kennis de sleutel is naar de beschaving. De mens is wat hij weet. Hij komt ook met wetenswaardigheden die wel interessant zijn, zoals het verhaal van Heinrich Böll over een geluidstechnicus die de lange stiltes en kuchjes uit belangrijke radiotoespraken verzamelt en aan elkaar monteert. En het Martini-moment van de zangeres Caro Emerald was mij ook niet bekend .

Ondanks alle kennis die Badal heeft vergaard is hij niet in staat om zijn problemen op te lossen. Hoe bevlogen hij ook aan zijn essay over white trash begint, hij komt er niet verder mee. Hij start wel met een interessante hypothese, namelijk dat de aanhang van Wilders vooral een gevolg is van een geringe culturele ontwikkeling van een grote groep blanke Nederlanders, maar veel verder komt hij niet. Hij hoopt meer te weten te komen door in Venlo een concert van Caro Emerald bij te wonen, maar het publiek blijkt normaler te zijn dan hij had verwacht.

Ondertussen beschouwt Badal zijn loopbaan en denkt terug aan de eerste jaren van zijn schrijversloopbaan. Als jonge man was het hem gelukt om een baan te bemachtigen bij de belangrijkste krant van Nederland, maar nu dat voorbij is denkt niemand er nog aan om hem te vragen voor andere functies of schrijfopdrachten:

‘Het waren overwegend blanke intellectuelen geweest met wie hij het kon hebben over de hogere doelen van het leven, de schone kunsten, de diepere roerselen van de mens en de fundamentele vragen –ook vragen over identiteit en loyaliteit, de hardnekkige spanning tussen wie je was en waar je bij hoorde. Toen hij merkte dat ook deze blanken hem zagen als een allochtoon, en dat hij behoorde tot hun blinde vlek, dat hij voor eeuwig in hun dode hoek zat, kwam de ontnuchtering, en die viel zwaar.’
Voor de goede lezer is het duidelijk dat er niet veel van het essay terecht zal komen zolang Badal zelf zijn leven niet op de rails heeft. En hij zal pas verder komen met het artikel als hij inziet dat iedereen last heeft van blinde vlekken, ook hij.

Ik had opgevangen dat het boek een autobiografische component zou hebben, maar dat het als een roman gelezen moest worden. Ik zal maar eerlijk toegeven dat mij dat niet in alle hoofdstukken is gelukt. Het boek bevat te veel feitjes over het persoonlijk leven van Ramdas die hij eerder opschreef of op de radio ventileerde. Nu weet ik wel dat het probleem van de grens tussen autobiografie en roman een betrekkelijke is. Het niet kunnen onderscheiden van personage Badal van de persoon van Ramdas zal zich alleen voordoen bij lezers van boven de veertig jaar; de jongeren zullen er geen last van hebben.

Lezen, dit boek? Ja, toch wel. Anil Ramdas weet je wereld groter te maken. Ook al heb je moeite met het begrip white trash, Badal zet aan tot denken. Hij geeft impulsen voor verdere reflectie op het probleem van culturele ongelijkheid en de gevolgen daarvan. En ook al valt er op deze roman wel wat aan te merken, de meeste personages zijn briljant neergezet, zoals de onderwijzer die alleen over voetbal kan praten en de Vietnamese Anh die moet balanceren op de grens van ratio en gevoel.

Voor wie nog twijfelt: een heldere toelichting op het boek geeft Anil Ramdas zelf in het programma OBA-live van 5 april 2011, 19.00 uur.

Bestel Badal.