De eerste reis die Marjolein Faber na haar aantreden als minister van Asiel en Migratie maakte was naar Denemarken. Daar hoopte ze het voorbeeld te vinden voor het ‘strengste asielbeleid ooit’ dat het nieuwe kabinet had aangekondigd. Eerder hadden Wilders en Eerdmans zich al positief uitgelaten over de Deens aanpak. Het is nog steeds afwachten of Fabers bezoek iets gaat opleveren. Femke Wiersma, haar BBB-collega op Landbouw die een oplossing moet vinden voor de stikstofproblemen van de boeren is nog niet in Denemarken geweest. Dat is jammer want de Deense regering heeft zonder tractordemonstraties van boze boeren een akkoord bereikt dat haar wellicht de weg kan wijzen naar een voor boer en burger acceptabele doorbraak in de eindeloos voortdurende Nederlandse crisis in de agrarische sector.
Het succes van het Deense akkoord is af te leiden uit het feit dat het breed wordt gedragen door centrum-linkse en rechtse partijen, organisaties voor natuurbehoud, vakbonden en boerenorganisaties. De inzet is dan ook breed. Het gaat over veel meer dan stikstofdeposities en PAS-melders. De gehele Deense natuur, de landbouw, de waterkwaliteit en de klimaatopwarming zijn er in betrokken. Het akkoord voorziet in een omzetting van 15% van de landbouwgrond in bos, het fors terugdringen van de stikstofuitstoot en een CO2 belasting voor boeren. Die belasting wordt geheven op de uitstoot van methaan. Men speekt ook wel van een koeienbelasting. Vanaf 2030 betalen boeren iets meer dan 16 euro per ton CO2-equivalent. In 2035 gaat het bedrag omhoog naar ruim 40 euro. De CO2-belasting voor boeren is een wereldprimeur.
Ook de Deens LTO heeft het plan omarmd. Het uitgangspunt was een eerder overeengekomen forse vermindering van de CO2 uitstoot: in 2030 70% ten opzichte van 1990. Dat gaat een stuk verder dan de EU en Nederland die streven naar een reductie van 55%. Denemarken heeft inmiddels al afspraken gemaakt met de transportsector en de de industrie. De landbouw, de lastigste sector, kwam als laatste aan de beurt. Dat in Denemarken lukte wat in Nederland zo langzamerhand onmogelijk lijkt heeft voor een deel te maken met het feit dat Deense boerenbedrijven groter zijn en over meer land beschikken. Het mestprobleem is er niet zo groot als in Nederland. Daarbij komt dat in Denemarken ruim een derde van het in Denemarken gebruikte gas inmiddels uit biogasinstallaties komt, die voor het overgrote deel op dierlijke mest draaien. Biogas wordt daarbij nadrukkelijk gezien als een manier om de klimaatdoelen te halen.
Gemeenschapszin
Deense boeren lijken meer dan hun Nederlandse collega’s overtuigd dat zij ook hun bijdrage moeten leveren. Gemeenschapszin ligt aan de basis van de overeenkomst, schrijft Nieuwe Oogst, een Nederlandse blad voor agrarisch nieuws. Dat zou de club van Caroline van der Plas toch moeten aanspreken. De Nederlandse Yke Kloppenborg die al meer dan twintig jaar in Denemarken een boerenbedrijf heeft zegt in de NRC: “We zijn boeren, maar ook burgers van dit land. Ook wij willen schone fjorden en een leefbaar land.” Het water is in Denemarken ernstig vervuild. Veel Deense wateren zijn ondiep en het land heeft veel minder getijdenstroom die het water vermengt met minder vervuild water. Net als Nederland zal Denemarken in 2027 niet kunnen voldoen aan de aangescherpte Europese regels voor waterkwaliteit. Dat 104 van de 109 kustgebieden in slechte ecologische staat verkeren komt volgens wetenschappers door de uitspoeling van stikstof uit (kunst)mest van akkerland. Dat de industrie eerder al met een CO2 belasting werd geconfonteerd kan er aan mee geholpen hebben dat de boeren zonder veel ophef nu ook bereid zijn hun vereantwoordelijkheid te nemen. De Deense landbouw- en voedselorganisatie, Landbrug & Fødevarer voelde een grote druk om mee te werken. De positieve insteek van de boeren heeft hen ook succes opgeleverd. De CO2-taks is zo ingericht dat boeren pas belasting gaan betalen als ze zelf niet voldoende maatregelen nemen om hun uitstoot te verlagen. Ze hebben vijf jaar om dat te doen via technische oplossingen en er zijn forse subsidies beschikbaar. Daarmee zullen naar verwachting de meeste boeren onder het uitstootplafond vallen, hun veestapel niet hoeven te verkleinen en niets hoeven te betalen.
Een alternatief voor het ETS
Volgens Sander Chan, universitair docent Milieubeleid aan de Radboud Universiteit, is de CO2 belasting een goed alternatief voor het ETS, het Europese emissiehandelssysteem. Dat levert door de prijsschommelingen grote onzekerheid op. Het ETS blijft binnen de sfeer van de naar winst strevende commerciële bedrijven die niets willen weten van belastingen. Menig energiebedrijf en oliebedrijf verkoopt de emissierechten met veel winst door. De grootste winst van het Deense model is dat er een publieke investering vrijkomt. Met de CO2-belasting genereert de overheid inkomsten die kunnen worden geïnvesteerd in de klimaattransitie van de landbouw.
Christian Fromberg van Greenpeace heeft er geen vertrouwen in dat de afspraken uit dit akkoord voldoende zijn om de klimaatdoelen te halen. Zijn grootste kritiekpunt is dat het omzetten van landbouwgrond in natuur alleen op vrijwillige basis zal gebeuren, zonder gedwongen uitkoop. De Deense regering heeft er 5,8 miljard euro voor opzij gelegd. Dat hebben de boeren ook goed uitonderhandeld. De Britse Green Alliance schrijft dat de overeenkomst te veel leunt op technologische oplossingen en vrijwillige maatregelen. ‘Hoewel historisch in sommige opzichten, zal het succes ervan op de lange termijn afhangen van de implementatie en of het de noodzakelijke structurele veranderingen in de landbouwsector kan bewerkstelligen.’
Reacties (11)
dat de overeenkomst te veel leunt op technologische oplossingen en vrijwillige maatregelen
Dat zal de BBB graag overnemen van Denemarken!
Met als vernieuwend element dat de overheid het effect van de technologische oplossingen niet meten wil, maar berekenen zal, net als de geluidsoverlast bij Schiphol.
We zullen zien hoe het in Denemarken uitpakt.
Je maakt de vergissing dat de BBB de belangen van boeren behartigt, die zijn secundair aan de grotere industriële belangen die vooral gebaat is bij volume. Daarnaast is belastingheffen niet zaligmakend, als een paar kleine landen dat doen zonder Europese steun en wto afspraken wordt alleen de lokale productie de nek omgedraaid en vervangen door veel smerigere productieprocessen op afstand. Als je dan toch globale afspraken kan maken of toch de lokale markt weet te beschermen komt de prijs bij de consument te liggen. Die consument die zelfs in Nederland met honderdduizenden tegelijk zijn rekeningen niet meer kan betalen als de energieprijs een tijdje wat hoger is.
Voedsel is waardevol.
Ik las dat in de jaren ’60 een arbeider een derde van zijn loon aan voedsel uitgaf.
Dat consumenten de energierekening niet betalen kunnen, ligt (denk ik) eerder aan de kosten van woonruimte dan aan de kosten van ons voedsel.
Dus je wilt mensen met betalingsproblemen helpen door ze een probleem dat min of meer was opgelost terug te geven?
zelden heb ik zo’n goede imitatie gezien van Kooten en de Bie als ‘regelmannetjes in de politiek’
als neergezet door Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf.
Zo goed als alle economen zeggen al tientallen jaren dat een CO₂-heffing veruit de beste manier is om de uitstoot terug te dringen. Maar de politiek durft het bijna nergens aan. Waar ze het wel durfde, zoals in British Columbia, zijn de ervaringen volgens mij overwegend positief.
Natuurlijk zullen sommige prijzen hoger worden, maar dat kan gecompenseerd worden door de opbrengst van de heffing terug te geven aan consumenten. Misschien kun je een verlaging van de btw op groente en fruit ermee dekken, om maar wat te noemen.
Alle economen zeggen. Pffft, als de afgelopen vijftien jaar iets gebleken dan is het wel dat je weinig waarde moeten hechten aan wat economen voorspellen.
Britisch colombia is een retailbelasting aan de koperskant dat is wat anders dan Denemarken wil gaan doen met een producentenbelasting.
Als eerste probleem met je oplossing is dat je mensen met minder middelen wilt gaan dwingen producten te eten die jij goed dunkt, dat vind ik buitengewoon paternalistisch en vrijheidsbeperkend. Bovendien wijst de praktijk uit dat dit soort maatregelen altijd sterk onderhevig zijn aan politieke lobby’s van belanghebbende producenten. Niet alleen dat, je richt je beperkende maatregelen ook nog eens specifiek op een groep die individueel veruit de kleinste bijdrage levert aan aan de problemen die je er mee wilt oplossen.
Dat je de belasting terug kan gaan geven is een simplificatie die het een waarheidsgehalte heeft ter vergelijking met die NHS slogan op de brexit bus.
Als eerste moet je een ambtenarenapparaat gaan optuigen die alles gaat innen en controleren die minimaal honderden miljoenen per jaar kost als je het simpel houdt maar dat kan oplopen tot miljarden. Ik wil niet zeggen dat ambtenaren alleen een kostenpost zijn maar in dit geval voegt dat op te tuigen apparaat geen economische waarde toe. Dat geld verdampt voor een groot deel dus dat kan je al niet meer teruggeven. Dat is natuurlijk al onder de voorwaarde dat dit lukt want waar moet je op dit moment de mensen vandaan halen omdat allemaal te gaan doen.
Dan krijg je te maken met dat veel van die belasting rechtstreeks moet worden teruggegeven voor export zodat producenten eerlijk kunnen blijven concurreren op wereldmarkt. Dan kan je zeggen fuck die boeren maar dan zal de sector bezwijken aan concurrentie van buiten Nederland. Naast de problemen die er zijn in de sector levert het ook een sloot vol geld op. Dat geld raak je kwijt en de gaten moeten dan gevuld worden met de belasting die je terug wil geven.
Nu kan je denken dat probleem lost zich vanzelf op als de sector verdwijnt maar nu heb je alleen maar een gat in de begroting en geen eten meer. Dus nu moet je voedsel gaan kopen op een wereldmarkt die lak heeft aan jouw milieueisen en een speculatief karakter heeft.
Nu heb je een gat in de begroting, door productie vermindering steeds sterker fluctuerende voedselprijzen uit landen die een regenwoud kappen om in jouw nieuwe vraag te voorzien terwijl ze mineralen en bestrijdingsmiddelen rijkelijk de zee in laten vloeien en een flink deel van je bevolking heeft honger omdat ze zelfs jouw godvergeten appels niet meer kan betalen omdat jij niets meer hebt om terug te geven.
Er is zeker reden om kritisch te kijken naar voorspellingen van economen. Maar dat wil ook weer niet zeggen dat er helemaal geen logica in de economie zit. Als zo’n beetje alle stromingen in de economie het ergens over eens zijn, zouden ze toch wel eens een punt kunnen hebben.
Er zijn vast verschillende mogelijkheden om zo’n heffing technisch te realiseren. Dat staat los van het principe.
Ach, het zou ook al heel wat zijn als gezonde voeding (verse groenten en fruit) voor die mensen net zo betaalbaar zou worden als allerlei goedkope zooi.
Huh? Er is geen enkele reden waarom dat niet zou kunnen. (Al heb ik er inderdaad een hard hoofd in dat het huidige kabinet rekening zou houden met de laagste inkomens, als ze al zo’n heffing in zouden voeren.)
Als je de uitstoot op een andere manier terug wilt brengen heb je ook ambtenaren nodig, Voor het behandelen van vergunningaanvragen en controles e.d.
Dat is een politieke keuze die je helemaal niet hoeft te maken. Het idee is nou juist dat je de vervuiling terugdring en dat kan tot gevolg hebben dat de meest vervuilende sectoren vervangen moeten worden door iets anders. We maken onszelf al een jaar of 40 wijs dat we de kool en de geit kunnen sparen, maar dat blijkt in al die tijd niet zo best te lukken.
BBB-praat. We produceren in Nederland veel en veel meer dierlijke producten dan we nodig hebben. En we eten er veel meer van dan goed voor ons is. Als we alles opeten dat we nu importeren (vooral als veevoer) worden we nog steeds allemaal moddervet. Ik heb het niet uitgerekend, maar ik zou er niet van opkijken als we zonder al die megastallen juist minder voedsel hoeven te importeren.
Het is toch knap dat je ongeveeer alles probeert tegen te spreken maar net mist wat er staat en dan geen enkele oplossing bied.
Die oplossing was er al, daar ging het blog over: een CO₂-heffing.
Overigens, mocht je dat denken, wil ik helemaal niet beweren dat die oplossing volkomen volmaakt is, en geen nadelen heeft. Maar de harde realiteit is dat er problemen zijn die opgelost moeten worden, en dat de keuzes die er worden gemaakt hoe dan ook ergens pijn zullen doen. En de realiteit van de afgelopen 40 jaar leert dat het uitstellen van die pijnlijke keuzes niks oplost, maar het uiteindelijk alleen maar pijnlijker maakt. Je kunt je gebakje nou eenmaal niet houden én opeten.
En de cirkel is weer rond, misschien even opnieuw bovenaan in de reacties beginnen met lezen.