Reclame? Nee, bedankt

COLUMN - Eind november maakte ik met een groep vrienden een eerste set afspraken over hoe we willen eten, en waar we onze kleding willen kopen. Afgelopen zondag zijn we weer bij elkaar gekomen om onder meer reclame en digitale activiteiten te bespreken.

Wat bleek? Deze onderwerpen zijn een stuk moeilijker om heel concrete afspraken over te maken dan eten en kleding. Toch hebben we een aantal nieuwe stappen op papier gekregen.

Met het spits afgebeten en een goede portie enthousiasme gingen we vorige week verder met nieuwe afspraken. Veel van onze thema’s zijn gerelateerd aan duurzaam leven, met oog voor ecologische houdbaarheid, maar ons project is breder dan dat. ‘Je losmaken van passief consumentisme,’ zoals ik eerder ons doel omschreef, betekent ook dat je je bewust wordt van de greep die je maatschappelijke context op je heeft.

Daarom stond reclame op ons lijstje. Reclame klinkt misschien als een futiel onderwerp – als je die reclame niet wilt zien, dan kijk je er toch niet naar? Reclames en advertenties zijn echter een zeer agressief en hardnekkig symptoom van het soort samenleving waarin we terecht zijn gekomen. Waar je ook gaat, je wordt geconfronteerd met de boodschap: koop. Koop! KOOP!!!

Met grote, schreeuwerige letters proberen mensen je langs de kant van de weg steeds weer nieuwe dingen aan te smeren. Met kleine, onopvallende lettertjes verschijnen advertenties in je timeline op Facebook, zodat het haast lijkt alsof het gewoon een berichtje van een vriend is. Kan ik dit bericht verwijderen? Nee, ik kan het wel verbergen. ‘Waarom vind je deze advertentie niet leuk? Laat het ons weten, zodat we advertenties beter op uw interesse kunnen afstemmen.’ Alstublieft niet zeg, nee, dank u.

Zowel onze fysieke als onze digitale omgeving raakt meer en meer doorspekt met corporate belangen. Niet meedoen is lang niet altijd een optie. Dan zou ik de straat, het station, de bus, het nieuws (zowel op televisie, online, als in de krant) allemaal moeten mijden. Maar je hoeft toch niet te doen waartoe die advertenties je proberen aan te zetten? Nee, klopt, doe ik ook niet. Maar het is de indoctrinatie waar ik een probleem mee heb.

Ja, ok, op straat. Maar Facebook, dat doe je toch vrijwillig? Klopt, ik kan kiezen: maak ik wel of niet een profiel aan? Ik kan kiezen tussen enerzijds digitaal contact met mijn vrienden, op de hoogte blijven van het laatste nieuws, van aankomende demonstraties tegen kernenergie en van feestjes, en tegelijkertijd gespamd worden met reclames, of anderzijds dat allemaal niet.

Verschillende van mijn vrienden kiezen – met goede argumenten – voor dat laatste. Jeroen, die ook meedoet aan het project, kan zich bijvoorbeeld niet vinden in de machtspositie van het medium; waarom moet je je aansluiten bij Facebook om invloed te kunnen hebben op de informatie die over jou geplaatst wordt? En waarom worden sociale media niet gekoppeld, zodat je ook vanaf bijvoorbeeld een open source en reclamevrij platform met facebookers zou kunnen communiceren? ‘Het is alsof klanten van KPN niet kunnen bellen met klanten van T-Mobile,’ zegt hij.

Deze steeds groter wordende invloed van zowel reclame als van de bedrijven die achter de plaatjes en slogans zitten, wordt alarmerend beschreven in het boek ‘No Logo’ van Naomi Klein, dat zijn eerste druk kende in 2000. De trends die zij beschrijft, zetten duidelijk door. Het holt de democratie uit. En de boegbeelden van onze democratie durven niet veel te doen, want zij zijn bang voor onze ‘concurrentiepositie’.

De Facebook-app is in ieder geval van mijn telefoon verdwenen. Op de computer sta ik voortaan standaard uitgelogd. Een dezer dagen installeer ik een adblocker. En misschien is het toch maar eens tijd om in opstand te komen tegen de invasie in onze publieke ruimte. Wie gaat er mee adbusten?