Wellink’s Weg

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Hieronder volgt een gastbijdrage van Tom van Doormaal over de economische politieke discussies van dit ogenblik.

Wat simpel en helder is, dringt soms moeilijk door. De werkelijkheid toont zich, zegt de filosoof. Maar je moet wel aan die werkelijkheid toe zijn; anders zie je niks.

Eerder verbaasde ik mij in deze kolommen over Paul Frissen, die de crisis onvoldoende verklaard vond. Je zou zeggen: te goedkoop lenen aan mensen zonder inkomen of perspectief daarop, voldoet toch als verklaring heel aardig? Maar misschien moet je iets dieper wroeten: waar komt dit lichtzinnig gedrag dan vandaan? En waarom wordt het niet gecorrigeerd? De antwoorden worden dan vrij ideologisch: met marktfundamentalisme en toezicht als centrale begrippen.

Maar is de crisis moeilijk te verklaren? In een recent artikel (noot 1) lees ik: “Als je een derivaat maakt, vergroot je het totaal van het financieel risico niet.” Dat is een meeslepende redenering: zou zonder dat specifieke derivaat de transactie, n.l. het uitlenen of met schuld belasten, wel tot stand zijn gekomen?

Greenspan zag de windhandel met hypotheekderivaten als een middel tot herverdeling van risico: “er is geen bewijs dat die herverdeling iets is om je zorgen over te maken.” Ook dat is meeslepend. Inderdaad werd risico genomen, door hen die het niet konden dragen en neergelegd bij hen die dat beter konden. Maar de vorm maakte het risico voor iedereen ontoetsbaar, waardoor het effect rampzalig werd.

Het zijn wonderlijke opmerkingen, systeemgebonden vals bewustzijn. Met name de opmerking van Greenspan, die de kennelijke risico’s van de derivaten niet zag, is verbluffend. Dat hij als monetair beleid een lage rentestand verdedigde is nog voorstelbaar, maar de risico’s van overcreditering via woninghypotheken werden zelfs door de DNB bij ons meer dan eens aan de kaak gesteld.

De financiele markt is een onstabiel systeem, zo lijkt te constateren. Maar wat zeg je dan precies?

Garton Ash citeert een opmerking van George Soros in The Guardian: “Markten geven de feiten niet goed weer, deels omdat ze zelf die feiten scheppen.” Soros noemt het reflexiviteit: trends in de werkeijkheid versterken een opvatting bij marktpartijen, die weer de trends versterken. Het is een dubbele feedback-loop. Als dit een realistische beschrijving is, heb je een inhaerent instabiel systeem.

Piloten houden niet van instabiele vliegtuigen. Vrijwel elk vliegtuig is stabiel, d.w.z. na een verstoring zoekt hij zelf een nieuw evenwicht. Sommige militaire vliegtuigen hebben die stabiliteit niet. Die hebben voortdurende aandacht van sturende computers nodig. Dat is een boeiende vergelijking. Kun je zeggen dat de financiele markten een onstabiel systeem vormen? Als dat waar is, doen zij dan niet een te groot beroep op het vermogen toezicht te houden en te sturen? Als de bekentenissen van Greenspan en de spartelingen van Wellink worden bekeken, moet de conclusie zijn dat het toezicht te kort heeft geschoten en meer dan een beetje.

Op de financiele markten wordt individueel rationeel gedrag gesommeerd tot collectieve stupiditeit. En nog met groteske bonussen beloond ook. Daar kom je met een nieuw of scherper toezicht niet meer uit. Er zullen nieuwe checks en balances moeten worden uitgedacht en ingevoerd, naast een moderner en scherper toezicht. De G-20 hebben daar tot dusver niet veel vorderingen mee gemaakt. De Nederlandse Bank mag binnen enkele weken aangeven hoe het toezicht moderner wordt gemaakt. Het lijkt mij niet voor de hand liggen dat Wellink daarbij aan het roer staat.

1) Jeff Madrick, “At the Heart of the Crash”, in: The New York Review of Books, no 10,
2010
2) Timothy Garton Ash, The Guardian, 24 juni 2010, p.19

Reacties (14)

#1 KJ

Het gebruik van meervouds- of genitieve ‘s’ aan het einde van een woord, wordt, anders dan in het Engels, bepaald door uitspraak. Het is dus “taxi’s” en “Wellinks weg”.

  • Volgende discussie
#2 Jan

Ik weet niet hoe ik de vergelijking met vliegtuigen moet plaatsen. We gaan raar genoeg meer toe naar voertuigen die inherent instabiel zijn, maar dankzij computers stabiel gemaakt worden. De instabiliteit zorgt kennelijk voor meer manouvreerbaarheid.

Volgens mij is de crisis in de bankensector heel simpel te verklaren, maar wil niemand het ook daadwerkelijk doorvoeren. Net zoals dat in de jaren ’70 veel autobouwers verdwenen of fuseerden zouden we eigenlijk eind 2008 ook eenzelfde ontwikkeling moeten zien in de banksector. Consolidatie. Helaas hebben de verschillende regeringen uit angst besloten de banken overeind te houden. Uiteindelijk denk ik dat deze “consolidatieronde” er toch moet komen om de marktwerking weer gezond te krijgen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 tom van doormaal

Dat is waar: instabiliteit vergroot manoevreerbaarheid. Maar het gaat mij om besturing. Als de piloot zijn radio instelt of een kaart grijpt, moet zijn vliegtuig niet meteen op zijn neus staan.
De wereld is maar beperkt maakbaar: ingewikkelde systemen en meervoudigheid stellen de overheid voor te grote problemen. Je hebt dus een stabiliteit nodig, die “vanzelf” zorgt voor sturing. De koers vinden is al moeilijk genoeg.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Jan

Dat is – zover ik weet – ook het idee achter de computers die het vliegtuig controleren. Kennelijk moeten de computers de moeilijke taak van vliegen ben beschieten deels wegnemen.

Klaarblijkelijk wil men ook in automotive daarheen.

In feite zou dat ook in financieel opzicht kunnen. Computers die een van nature instabiel systeem grijpbaar maken voor de bestuurder, zodat die zich kan richten op andere deeltaken, naast de controle.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Anoniem

Economie 101 is dat een markt voldoende transparant moet zijn omdat de partijen die op die markt opereren anders geen rationele beslissingen kunnen nemen. De bankwereld heeft met die derivatenhandel een systeem geschapen dat zo intransparant is dat ze het zelf niet meer konden doorzien. Dat is een oorzaak van de crisis en de enige manier om een nieuwe crisis te voorkomen is zodanig reguleren dat zulke ontransparante constructies niet meer mogelijk zijn.

Een andere oorzaak is het verstrekken van leningen aan mensen die dat niet konden betalen, je kunt wel zeggen dat dat de verantwoordelijkheid van die mensen is, maar als je vantevoren weet dat het grootste deel van de mensen die verantwoordelijkheid niet in staat is te nemen dan is het ook de schuld van de overheid dat je wel toestaat dat die leningen worden gepromoot en verstrekt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 vander F

Kleine aanvulling:

‘De wereld is helaas zéér beperkt maakbaar’

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 HPax

@ 5

2e Alinea is correct. ’t Begon met die Carter. Lees Pamela Hemelrijks boeiend artikel: vrijspreken.nl/wp/2008/09/niet-de

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 De Witt

Waar vind ik de ongetwijfeld publieke getallen van hoeveel mensen hun lening niet afbetalen?

Daar hebben we toch het BKR voor?

Moet ik nou echt geloven dat de wereldeconomie in de crisis zit omdat arme sloebers hun leningen niet konden afbetalen?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 parallax

Seven, je bent niet goed snik dat je in dat soort ongefundeerde borrelpraat gelooft.

Er is geen serieuze econoom die gelooft in de onfeilbaarheid van de vrije markt, alleen gedesillusioneerde ondernemers die weinig te bieden hebben anders dan parasitair gedrag on het mom van ‘vrijheid’.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 seven

parallax, ik fix @9 het linkje voor HPax @7 toevallig voelde ik aan welk artikel hij bedoelde. Het linkje van hem is op wonderlijke wijze half gebroken en een r is een n geworden..

Lees anders ook eens.
http://www.nypost.com/seven/09292008/postopinion/opedcolumnists/os_dangerous_pals_131216.htm?page=0

Of
“Tijdens het congres stelde de Britse financieel historicus Niall Ferguson in een lezing dat de financiële crisis geen gevolg is van een tekort aan regels voor banken. ”Ik heb zo veel slechte verklaringen gehoord. De crisis ontstond in de meest gereguleerde omgeving die er bestaat. Dat verhaal is een canard ”, zei Ferguson.

Volgens hem is de crisis het gevolg van een samenloop van omstandigheden. Hij noemde onder meer het soepele beleid van centrale banken en het enthousiasme waarmee politici het eigenwoningbezit aanmoedigden” http://www.nu.nl/economie/2132812/verpakken-lening-bank-moet-blijven.html

Alles heeft zijn deel gedaan, te lage rente, CRA, stimuleren van lenen.

Animatie http://www.crisisofcredit.com/

(doen we in NL twouwens ook, HRA, koopsubsidie, stimuleren van verkoop door wooncorporaties aan huurders etc)
Nog wat extra leesvoer.. ;)

1. http://online.wsj.com/article/SB122298982558700341.html
2. http://www.nytimes.com/2008/10/04/nyregion/04about.html?_r=1&em
3. http://www.nypost.com/p/news/opinion/opedcolumnists/item_Qjl08vDbysbe6LWDxcq03J;jsessionid=66775FD63906DB8F81766E29D0DC26D6

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 ALO

Ha, ha, Seven linkt weer naar een stukje die de schuld bij de CRA legt. En dat beweert dat hij economie gestudeerd hebben. Hij blijft leuk.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 HPax

@9&11

Merci voor je linkservice.

Heel interessant, en waarschijnlijk juist, is Ferguson’s opmerking dat de econcrisis 2008 in de meest gereguleerde omgeving ontstond die er was.

In regimes als de USSR en CUBA was / is ook alles op economisch gebied tot in details gere-geld, dit met de goede bedoeling om tot een voorziening gericht op behoeften (van arme men-sen) te komen. Dat is niet goed gegaan, omdat het niet goed kon gaan.
Laatst zag en hoorde ik via een Tv-documentaire hoe Chaves in Venezuela buiten de markt om mensen met de laagste inkomens van elementaire goederen voorziet. Wat het scherm ook toonde, was dat het met die voorziening niet goed ging, ivm. bepaalde economische wetmatigheden (dalende olieprijzen, bepaalde samenhangen e.d). Ook tyrannieën kunnen een economie niet straffeloos naar hun hand zetten.

Algemeen geredeneerd zou je kunnen zeggen dat (alle) overregulering naar effect gelijk staat aan non-regulering. Verder is het F. Hayek geweest die heeft uitgelegd waarom centrale plan-ning (CP) = totale staatsregulering m.b.t. de rechtvaardige verdeling van schaarse goederen altijd moet vastlopen.

Wat FH schrijft is zo evident juist, dat je je afvraagt waarom er nog mensen bestaan die dat niet inzien. FH stelt zichzelf die vraag ook, en geeft het antwoord erbij: ‘omdat die mensen denken dat ze zelf in de leiding van die CP zullen zitten. Leiders dus, alias dictators (in spe).

Ik denk niet dat ik je veel nieuws heb verteld, maar ik was toch bezig en misschien heeft een ander er nog wat aan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 tom van doormaal

Gisteren even een stukje verhoor van Greenspan gezien. Leuk.
De man legt niet de verbinding tussen een koop- of beleggingstransactie en de verbinding die de investeerder moet leggen met risico en de beoordeling daarvan.
De reactie van Anonymus snapt dat het beste. In de meeste reacties valt het ideologische element op: de amerikaanse senatoren vroegen ook naar de schade in ideologische zin. De brave Greenspan gaf toe dat hij geschokt was, maar partieel.
Vandaar mijn pleidooi voor een ingebouwde stabiliteit en voor de gedachte dat onze stuursignalen simpel en onbeholpen zijn. Maar het omgekeerde is ook nodig: die simpele en onbeholpen pogingen tot besturing mogen niet worden weggelaten.
Het is goed dat de Obama-regering poogt die elementaire besturing weer aan te brengen.

  • Vorige discussie