Komt allen tezamen, horen wij de engelen zingen. En waar komen wij dan allen tezamen? In de bevolkingsteller van het CBS. Op moment van schrijven (woensdag 23 dec, 21:08 u.) waren wij in Nederland met 17.473.677 mensen tezamen. Toch nog zo’n 0,22% van de wereldbevolking.
Eén van de verhalen over de herkomst van onze Kerstviering is dat Jezus in een stal werd geboren, toen zijn ouders in Bethlehem waren om zich te laten registreren voor een volkstelling.
Nepnieuws is van alle tijden
Let wel: dat is één van de verhalen. Op zijn eigen weblog legt onze collega Jona uit dat alleen al in de Bijbel er minstens twee verschillende versies zijn. De twee auteurs hebben “een manier verzonnen om de geboorte te laten plaatsvinden waar het behoorde te zijn gebeurd”.
U ziet: nepnieuws is van alle tijden. In één van de verhalen wordt de volkstelling genoemd.
Lukas 2:1: “En het geschiedde in die dagen, dat er een bevel uitging vanwege keizer Augustus, dat het gehele rijk moest worden ingeschreven.” Lukas 2:3: “En ze gingen allen op weg om ingeschreven te worden, ieder naar zijn eigen stad.”
Dit suggereert dat de Romeinen het volk wilde tellen door te verordonneren dat de burgers zich in hun geboorteplaats lieten registreren. Ook dat wordt hier en daar betwijfeld. Registratie zou hebben plaatsgevonden in de woonplaats van de burgers,
Er was in die tijd enig verzet tegen de Romeinen en Judas de Galileeër, een Joodse opstandeling, voerde zelfs gewapenderhand strijd de opgelegde volkstelling. De Romeinen maakten er korte metten mee. In de tijd van de vermeende Bethlehem-affaire was er echter zo weinig verzet, dat de Romeinen geen bloedbad hoefden aan te richten.
Verzet
De vraag is of zulke mythische verhalen mensen vandaag nog inspireren tot verzet tegen autoriteiten en opgelegde maatregelen. Of verzet men zich op reële gronden, omdat bepaalde maatregelen (kunnen) leiden tot groot onrecht?
Begin 70’er jaren wist het Comité Waakzaamheid Volkstelling (CWV) een behoorlijk groot verzet aan te wakkeren tegen de veertiende volkstelling, die ergens rond de jaarwisseling van 1970 naar 1971 zou plaatsvinden. Door de maatschappelijke weerstand werd de volkstelling verschoven naar 28 februari 1971.
Wie niet meedeed kon op een boete van 500 gulden rekenen of riskeerde een gevangenisstraf. De tienduizenden totaalweigeraars hoefden het niet te betalen. De toenmalige minister van Justitie, Dries van Agt, kwam met een generaal pardon.
De telling vond plaats door kaartenlijsten huis-aan-huis te verspreiden. Tellers haalden de lijsten een paar dagen later weer op. Op de lijsten kon men vakjes op de streepkaarten zwart maken. Die zwarte vakjes werden door optische lezers van IBM gescand en in een P1400-computer van Philips verwerkt.
Privacy
De protesten richtten zich tegen de onnodige aantasting van de privacy omdat niet alleen ‘neuzen werden geteld’, maar ook werd gevraagd naar levensbeschouwing, handicaps en inkomen.
Overigens waren er organisaties die het eens waren met de overheid dat zo’n vraag naar handicaps tot een adequaat gehandicaptenbeleid kon leiden. Tegenstanders van de volkstelling meenden dat zo’n beleid ook op andere manieren tot stand kon worden gebracht.
De regering legde zich er uiteindelijk bij neer dat deze volkstelling als mislukt diende te worden beschouwd. Het was meteen de laatste huis-aan-huis volkstelling.
Er wordt nog steeds geteld
Maar geteld werd en wordt er nog volop. Op Sargasso, 10 mei 2012:
De overheid heeft meer dan 5000 databases in beheer met daarin persoonsgegevens van Nederlandse burgers. De meeste Nederlanders zitten er in enkele tientallen hooguit. Maar wie een crimineel verleden heeft, gehandicapt is, langdurig ziek, problemen heeft in het onderwijs, uitkeringstrekker is of asielzoeker en veteraan, staat er zo in meer dan honderd. Dit blijkt uit een analyse door Sargasso van de registraties van het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP).
Maatschappelijk verzet
En de privacy begint op een alsmaar dunner jasje te lijken, dat eigenlijk nergens meer tegen beschermt. Wetgeving lijkt soms op een privacy-kaasschaaf.
Een breed maatschappelijk verzet tegen bijvoorbeeld de corona-app is uitgebleven. Jammer genoeg is het verzet tegen zulke maatregelen gekaapt door lieden die de meest fantastische argumenten aandragen. Dat zit een serieuze volksopstand tegen privacy-schendingen in de weg.
Meer lezen en kijken?
Andere tijden over de volkstelling van 1971: De burger in kaart.
Historisch Nieuwsblad: Het verzet tegen de volkstelling van 1971.
Meer over privacy op Sargasso.