Vakbonden binden de strijd aan met Elon Musk

Zweedse Tesla arbeiders staken al zes weken vanwege de weigering van het bedrijf om een CAO af te sluiten. Tesla-topman en grootaandeelhouder Elon Musk is een principiëel tegenstander van vakbonden. Volgens bemiddelaar Kurt Eriksson ‘mag Tesla geen afspraken maken’. ‘Het zijn orders van Elon Musk’. Het dochterbedrijf zou ‘geen enkele handelingsvrijheid hebben’. De vakbonden, die in Zweden 70% van de werknemers organiseren, willen voorkomen dat collectieve arbeidsovereenkomsten bij andere bedrijven ook onderuit gehaald kunnen worden. Als Tesla ermee wegkomt geen cao af te sluiten zullen andere bedrijven dat voorbeeld volgen, is de vrees. De Zweedse vakbonden hadden al eerder conflicten met Spotify en het financiële platform Klama.

De staking bij Tesla heeft in Zweden een reeks van solidariteitsacties op gang gebracht in verschillende bedrijfstakken. Kapotte Tesla’s worden niet meer gerepareerd. Postbeambten weigeren kentekenplaten af te leveren bij het bedrijf. ‘Krankzinnig’ volgens Musk. Hij heeft een rechtszaak aangespannen tegen de Zweedse staat. Vakbonden in omringende landen sluiten zich nu ook bij de Zweedse acties aan. Deense havenwerkers en transportarbeiders verhinderen het vervoer van Tesla’s naar Zweden. Een Deens pensioenfonds dat meer dan 800.000 leden telt, heeft zijn aandelen Tesla verkocht. De Noorse vakbond Fellesforbundet met werknemers in de industrie, garages, havens en transport heeft ook een boycot aangekondigd voor het transport van Tesla auto’s naar Zweden. Fellesforbundet-leider Jørn Eggum: ‘In de Scandinavische landen bestaat er brede overeenstemming over het belang van een goed georganiseerd beroepsleven… Het recht om een collectieve overeenkomst te eisen is een natuurlijk onderdeel van ons beroepsleven, en wij kunnen niet accepteren dat Tesla zich hieraan onttrekt.’ Noorwegen is een belangrijke markt voor Tesla en als de vakbond besluit ook de levering van auto’s in het land te beïnvloeden, kan dat veel meer druk op het bedrijf leggen.

Voorzitter Christiane Benner van de machtige Duitse vakbond IG Metall zei ‘geen vakbondsvrije zones’ te accepteren, ‘zelfs niet op Mars’, verwijzend naar Musk’s ambities om daar in de toekomst ook auto’s te gaan produceren. Terwijl de Zweedse fabriek nog relatief klein is zou een staking in het Duitse bedrijf in Berlijn de productie in Europa flink kunnen schaden. Werknemers in de Duitse fabriek hebben volgens IG Metall te maken met hoge werkdruk en slechte arbeidsomstandigheden, en zouden tot 20 procent minder verdienen dan hun collega’s bij andere autobedrijven waar wel een cao is afgesloten.

De Zweedse vakbond is bereid en in staat de staking lang vol te houden. Ze hebben genoeg in de stakingskas om lonen en pensioengeld te financieren. Als de vakbond accepteert dat Tesla geen contract tekent, accepteert het lage lonen en een ongelijke concurrentiepositie. Buigen voor Musk betekent ook het risico dat werknemers ten opzichte van hun werkgever macht verliezen. Sinds 1970 geldt een wet die stelt dat hoewel werkgevers het laatste woord hebben, ze bij belangrijke kwesties altijd de bonden moeten consulteren’, aldus Birgitta Nyström, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Lund. Of het nu gaat om een reorganisatie, ontslagprocedures of salarisonderhandelingen: een vakbondsvertegenwoordiger verschijnt ten tonele. De bonden willen voorkomen dat aan die traditie een einde kan worden gemaakt. ‘We moeten het bedrijfsmodel van Tesla verslaan’, zegt vakbondssecretaris Atle Høie. ‘En dat kan heel goed in Zweden’. Dat zal zijn Amerikaanse collega’s als muziek in de oren klinken. De UAW, de vakbond van werknemers in de automobielindustrie, heeft onlangs een groot succes geboekt door een 30% loonsverhoging af te dwingen bij de grootste Amerikaanse autofabrikanten waar werknemers lid van een bond mogen zijn. De vakbond wil nu ook overeenkomsten sluiten met bedrijven die bonden tot nu toe de toegang hebben geweigerd, waaronder Tesla.