Het gaat slecht met de Europese economie en dat komt niet door externe oorzaken. Het is niet de hoge olieprijs – die was in jaren niet zo laag - of door oorlog. De oorzaak is slecht economisch beleid. Verzwakte vakbonden en ideologische verdwaalde linkse partijen hebben geen effectieve oppositie en nemen zelf verantwoording voor het falende beleid. De maatschappelijke problemen in Europa verergeren en slecht voorgelichte burgers zoeken hun heil bij rattenvangers die wel duidelijkheid bieden. Tegelijkertijd vertellen politici en economen ons dat er geen alternatief is voor hun beleid. Maar niets is minder waar: er is wel een alternatief en er is wel degelijk een oplossing voor de eurocrisis. Polderen Ik heb in de vorige afleveringen van deze serie laten zien dat het oplopen van de begrotingstekorten in de schuldenlanden geen gevolg is van gebrek aan discipline. Het kan niet vaak genoeg herhaald worden: de begrotingstekorten zijn niet de oorzaak maar een gevolg van de eurocrisis. Door de afschaffing van de eigen de munt is het automatische stabilisatiemechanisme uitgeschakeld dat de handelsstromen tussen de landen in evenwicht hield. Dankzij de euro konden Duitsland en Nederland grote handelsoverschotten opbouwen. [caption id="attachment_237143" align="aligncenter" width="374"] Figuur 1 Handelsoverschotten en tekorten. De verticale as kruist op het beginjaar van de euro.[/caption]
Interview met ex-minister van Financiën van Griekenland, Yanis Varoufakis.
“The complete lack of any democratic scruples, on behalf of the supposed defenders of Europe’s democracy.”
Hoeveel is waar? Interessant is het in ieder geval.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
OPINIE - In het in 1729 verschenen A modest proposal heeft Jonathan Swift een praktische oplossing voor het armoedeprobleem: de armen moeten een paar van hun kinderen vetmesten en verkopen aan rijke Engelse gentlemen. Vooral jonge gebraden kinderen schijnen een delicatesse te zijn. Swift steekt hiermee de draak met de harteloze en technocratische oplossingen van zijn tijdgenoten voor het armoedeprobleem. Tweehonderd jaar later is deze satire, tijdens de eurocrisis, nog steeds actueel.
De maatregelen die de Europese autoriteiten nemen om de eurocrisis op te lossen zijn van hetzelfde technocratisch gehalte en zijn even harteloos als de oplossingen van de Engelse gentlemen in de achttiende eeuw. Vooral in Zuid-Europa is de situatie zeer ernstig. In Griekenland is allang geen sprake meer van een recessie. Het is een diepe depressie, vergelijkbaar met de Grote Depressie. Het land zakt weg in armoede, zonder uitzicht op verbetering.
Tot nog toe wordt de eurocrisis bestreden door te hervormen en te bezuinigen. We moeten allemaal gaan doen wat Duitsland eerder gedaan heeft: pensioenleeftijd verhogen, belastingdruk, werktijd en arbeidsmarkt hervormen, lonen verlagen en korten op overheidsuitgaven. De economieën van de eurolanden moeten convergeren, zodat zij kunnen concurreren met Duitsland. Het gevolg van de draconische bezuinigingen die hiervoor noodzakelijk zijn, is dat in de eurozone de werkloosheid is gestegen tot 12% en dat de economie vorig jaar kromp met 0.6%.
Yanis Varoufakis laat in The Global Minotaur zien dat de financiële crisis het resultaat is van een proces dat al in de jaren zeventig is begonnen.
Er zijn veel theorieën over oorzaak van de crisis, maar ik vraag me af of ze de kern van de zaak raken. Ja, het is waar dat bankiers er een potje van maken. En ja, het is ook waar dat het marktdenken te ver door slaat: deregulatie en privatisering maken het systeem instabiel. Onder het motto greed is good laten we ons bestelen door de onzichtbare hand van de vrije markt terwijl zogenaamde toezichthouders passief toekijken. De rekening van dit feest wordt ons nu gepresenteerd. Maar is dit echt de verklaring van de grote crisis van nu? Hebzucht, domheid en bedrog zijn van alle tijden, zo bijzonder is onze tijd nou ook weer niet. Of wel?
Volgens Yanis Varoufakis, auteur van The Global Minotaur: America, the True Origins of the Financial Crisis and the Future of the World Economy, kun je de afgelopen zeventig jaar economisch in twee perioden indelen. In de eerste dertig jaar na de Tweede Wereldoorlog werd de wereldeconomie ingericht volgens een zorgvuldig ontworpen plan dat was opgesteld tijdens de Bretton Woods conferentie. Varoufakis noemt dit het Globale Plan. Deze jaren worden gekenmerkt door stabiliteit en welvaartsgroei die eerlijk wordt verdeeld. Er zijn geen grote crises en er is weinig inkomensongelijkheid. De tweede periode, de tijd van de Globale Minotaurus, begint in de jaren zeventig en wordt gekenmerkt door lagere economische groei, grote ongelijkheid en instabiliteit. De economie wordt overheerst door de Global Minotaurus: het financieel systeem met Wall Street als epicentrum. Gedurende deze periode treden steeds grotere economische crises op, waarvan die van 2008 de heftigste is.
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Alexis Tsipras heeft Yanis Varoufakis laten vallen als zoenoffer aan zijn Europese crediteuren.
Eucleides Tsakalotos is hem inmiddels opgevolgd als minister van financiën. Volgens het Financieel Dagblad is Tsakalotos diplomatieker, maar net zo links:
Tsakalotos is behalve marxist ook een overtuigd keynesiaan. ‘Duitsland heeft aan het begin van de crisis een enorme fout gemaakt’, zei hij enkele jaren terug. ‘Met een minder calvinistische houding over het boeten voor onze zonden was het toen mogelijk geweest een deel van de Griekse schulden kwijt te schelden. Dan waren later ook minder strenge bezuinigingen nodig geweest.’
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
In een al wat ouder, maar nog steeds lezenswaardig artikel probeert Pepijn Brandon de houding van Dijsselbloem ten opzichte van de Griekse minister van financiën Yanis Varoufakis te verklaren:
But there is another dimension to this, more political and important for the future of the Left in Europe and the Netherlands. The promise of the Syriza government represents everything that postwar social democracy no longer is, and cannot return to. Underlying Dijsselbloem’s career is the perspective that at best, contemporary progressive politics can only be a variant of conservative politics with slightly more scruples.
As long as he remains defiant, and despite the limitations of his government’s agenda, Varoufakis represents an alternative to this position. The European right will detest this with unvarnished brutality. But it is mainstream social democracy that will feel the electoral repercussions most directly, and therefore is most bitter in its response.
Het aardige van Yanis Varoufakis is dat hij een helder denker is die – voordat hij noodgedwongen de politiek inging en de Griekse minister van financiën werd – met lucide analyses kwam over de wereldwijde economie, en waarom de huidige economische crisis niet vanzelf over zal waaien.
In deze boekpresentatie van The Global Minotaur uit 2011 geeft hij in vijfentwintig minuten tijd een panoramisch overzicht van de naoorlogse economie.
Na Tweede Wereldoorlog zaten de Verenigde Staten met een productieoverschot. De oplossing die Keynesianen daarvoor bedachten was om afzetmarkten in Europa en Japan te creëren met behulp van leningen en investeringen, de dollar tot internationale handelsstandaard te maken en tegelijkertijd de Duitse en Japanse industrie weer op te bouwen, zodat hun sterke munt als schokdemper zou kunnen dienen in tijden van recessie. Men noemde dit het systeem van Bretton-Woods.
Tegen de jaren ’70 liep de VS tegen een probleem op: ze had niet langer een productieoverschot. Integendeel, ze importeerde inmiddels meer dan ze exporteerde. De oplossing hiervoor was door geld te lenen en Wallstreet de aantrekkelijkste kapitaalinvesteringsmarkt te maken. De VS werd zodoende afzetmarkt voor de productieoverschotten van Duitsland, Japan en China, en het kapitaal dat daarmee in die landen verzameld werd, werd vervolgens weer teruggezonden naar de VS in de vorm van aandelenhandel op Wallstreet. We hebben het dan over 3 tot 5 miljard dollar per werkdag, twintig jaar lang.
Should we be afraid of Syriza’s ‘ultra-leftism’? My answer is a resounding No.
I recommend that (even those who have Greek amongst their languages) you do not read their manifesto. It is not worth the paper it is written on. While replete with good intentions, it is hort on detail, full of promises that cannot, and will not be fulfilled (the greatest one is that austerity will be cancelled), a hotchpotch of policies that are neither here nor there. Just ignore it. Syriza is a party that had to progress, within weeks, from a fringe political agglomeration struggling to get into Parliament (at around the 4% mark) to a major party that may have to form government in a few short weeks. It is, in important ways, a ‘work in progress’; and so is its unappetising Manifesto.
No, the reason it is safe to take a gamble on Syriza is threefold
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
