Wantrouwen in de wetenschap

De Duitse natuurkundige Sabine Hossenfelder is een van mijn favoriete YouTubers. Tot een aantal jaar geleden werkte ze nog in Amerika aan een carrière in de wetenschap, maar ze werd steeds kritischer op het wetenschappelijk bedrijf – de druk om hippe projecten in te dienen en voorspelbare artikelen te schrijven over onderwerpen die nu eenmaal momenteel goed liggen bij de reviewers, en het gebrek aan wetenschappelijke vooruitgang dat van dit alles het gevolg is. Sindsdien maakt ze, terug in Duitsland, vrijwel dagelijks filmpjes, voor een groot en nog steeds groeiend publiek. Ze is een nieuwe carrière begonnen als wetenschapcommunicator, waarbij ze niet alleen op een heel heldere manier nieuwe wetenschappelijke inzichten uitlegt, niet alleen uit haar eigen vak, maar ook uit andere wetenschappen. Kritisch denken Soms behandelt ze ook algemene onderwerpen die het hele wetenschapsbedrijf aangaan. Zoals de afgelopen week het geloof in complotten – zoals dat de aarde plat zou zijn en duistere machten ons alleen maar proberen wijs te maken dat ze bolvormig is. Hossenfelder legt goed uit waarom ze denkt dat er een probleem zit, ook bij een op het eerste oog betrekkelijk onschuldig waanidee als dit: om een en ander te handhaven moet je denken dat meteorologische diensten, luchtvaartindustrieën en alle overheden samenzweren om ons van belangrijke informatie te onthouden. Ze legt ook uit wat de oplossing is: betere voorlichting over wetenschap, meer, meer, meer communicatie. En dan helemaal aan het eind ondergraaft ze naar mijn smaak alles, door binnen een zin over te gaan in een advertentie. Want weet je wat echt helpt om mensen te scholen in kritisch denken? En dan noemt ze dus een website die haar gesponsord heeft. Marketingafdelingen Het is een kenmerk van veel YouTube-kanalen en podcasts: de presentator leest zelf de advertenties voor. Dat is natuurlijk heel aantrekkelijk voor de adverteerders, want die kunnen zo maximaal leunen op het vertrouwen dat de luisteraar heeft in de presentator van dienst. Maar voor mij ondergraaft dat uiteindelijk de autoriteit van de presentator. Als iemand soms kennelijk dingen zegt omdat ze ervoor betaald wordt – en niet omdat ze het zelf per se meent –, hoe kunnen we er dan op vertrouwen dat ze voor deze video tegen de platte aarde niet betaald wordt door de NASA? Het valt Hossenfelder overigens nauwelijks te verwijten. Zij draagt de boodschap van de wetenschap uit, maar wordt daarvoor niet betaald, ze moet ergens haar geld vandaan halen. Het is de verantwoordelijkheid van academische instellingen om mensen als haar te betalen zodat ze dit werk in onafhankelijkheid kan doen – onafhankelijk van de commerciële én van de marketingafdelingen van de universiteiten. We hebben écht onafhankelijke wetenschapscommunicatie nodig. https://www.youtube.com/watch?v=TW6hgOc3wuI

Door: Foto: Schermafbeelding Youtube video Sabine Hossenfelder
Foto: © Bron www.commissievanrijn.nl Aanbieding rapport wissels om. Minister I. van Engelshoven (links), voorzitter drs. M Van Rijn (rechts). copyright ok. Gecheckt 08-09-2022

Geen zin in een leuk stukje

COLUMN - Ja, ik schrijf altijd van die leuke stukjes over interessant nieuw of minder nieuw neerlandistisch onderzoek, of met observaties over taal, of met milde grapjes over de managementcultuur.

Maar nu heb ik geen zin.

Sinds vrijdag ben ik heel bezorgd en heel boos. De idiote aanbevelingen uit het vreselijke rapport van de commissie Van Rijn lijken nu te worden overgenomen door de minister van wetenschappen, drs. I. van Engelshoven. In een tijd van ongekende welvaart, in een tijd van allerlei oververhitte maatschappelijke discussies waarvan we de aard en structuur nauwelijks begrijpen, in een tijd waarin Nederlandse wetenschappers wereldwijd geprezen worden om de doelmatige manier waarop ze met hun middelen omgaan, in een tijd dat menige collega zich volkomen over de kop werkt, besluit drs. I. van Engelshoven dat het wel genoeg is met die hele wetenschap.

Heidag

Al het geld moet naar beta/techniek, want alleen die brengen geld in het laatje. Dat veel rechtschapen onderzoekers in die sector helemaal niet zitten te wachten op geld dat moet komen uit de afbraak van de rest van het gebouw van de wetenschap, doet er niet toe. Dat sommigen onder hen zelfs waarschuwen dat met een dergelijke plotselinge ongeleide groei er allerlei problemen ontstaan in hun eigen discipline – de minister is er doof voor.

Hoe zit het nu precies met die zwaartekrachtsgolven?

Einstein had gelijk! Men heeft zwaartekrachtsgolven ontdekt. Afkomstig van twee zwarte gaten die om elkaar heen draaiden.

Ehm, oké, maar hoe werkt dat dan precies?

Bruno van Wayenburg, wetenschapsjournalist en animator, legt in een kek filmpje voor NRC uit waar die zwaartekrachtsgolven nu eigenlijk door veroorzaakt worden en hoe wetenschappers ze hebben weten te detecteren.

Handig, als je als leek nog niet helemaal begreep hoe de vork in de steel zit, maar daar wel benieuwd naar bent.

Foto: James Vaughan (cc)

Kunst op Zondag | Wetenschap

Jet Bussemaker, onze eigen godin van kunst en wetenschap, vindt dat er een denktank van kunstenaars en wetenschappers moet komen, die zich het hoofd mag buigen over de waarde van cultuur voor de samenleving. Ze zei dat in ‘De Staat van het Theater’, de speech waarmee traditioneel het Nederlands Theater Festival wordt geopend.

Onzin. De waarde van cultuur staat buiten kijf. Of Bussemaker moet bedoelen dat de dentank met ideetjes komt die het culturele sloopwerk van Rutte c.s. kan repareren. Waarom geen denktank van kunstenaars en wetenschappers aan het werk gezet, die antwoorden geeft op de belangrijke vragen van vandaag?

Misschien verwachten we er iets teveel van, maar het samenbrengen van kunst en wetenschap is ‘hot’. Het blijft soms iets teveel hangen in een instrumenteel gebruik van de kennis en mogelijkheden die beide disciplines bieden. Kunstenaars die kwast en verf inruilen voor allerlei technologie. Zoals Marta de Menezes, die biotechnologie aanwendt om bacteriële replica’s van Piet Mondriaan te maken.

Marta de Menezes – Decon.
cc Flickr we-make-money-not-art Marta de Menezes Decon

En wetenschappers gebruiken kunst om hun kennis aan het publiek over te dragen. Allround wetenschapper/kunstenaars zijn zeldzaam.

Hoewel: op 17 oktober promoveert in Leiden de eerste beeldend kunstenaar, in het kader van het project Promoveren in de kunsten, een door het Mondriaanfonds en de NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) gefinancierde pilot.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.