Grenzen aan misbruik

Onder de naam ‘Earth Commission’ publiceerde een groep van 51 wetenschappers uit zestien landen afgelopen woensdag het rapport ‘Safe and just Earth System Boundaries’. Onder leiding van Johan Rockström (Zweden), Joyeeta Gupta (Nederland) en Qin Dahe (China) brachten de wetenschappers vijf biofysische systemen in kaart, die bepalend zijn voor de kwaliteit van (het leven op) de aarde. Ze stelden waarden op waarbinnen de aarde, en dus de mensen, goed gedijen. Overschrijding van die waarden lijdt tot onherstelbare schade. Planetaire grenzen Het idee om veilige grenzen te bepalen voor natuurkundige, biologische en ecologische processen is niet nieuw. In 2009 kwamen Johan Rockström en 28 andere wetenschappers al met het rapport ‘A safe operating space for humanity’. Daarin stelden ze ‘planetaire grenzen’ vast, waarbinnen negen biofysische systemen moeten blijven om een gezonde planeet te houden. Dat idee werd onder andere door econome Kate Raworth overgenomen in haar concept van de Donut economie. De conclusie in 2009 was dat bij drie van de negen onderling verbonden planetaire grenzen al kritieke overschrijdingen plaats vinden. Op gebied van klimaatverandering, gebruik van meststoffen en verlies van biodiversiteit staat het er slecht voor. [caption id="attachment_345148" align="aligncenter" width="347"] Grafiek A safe operating space for humanity 2009[/caption] Veilig en rechtvaardige grenzen In het nu uitgebrachte rapport beperken de onderzoekers zich tot vijf systemen: klimaat, biodiversiteit, water, meststoffen en luchtkwaliteit. Bij de eerste vier zijn de veilige grenzen al overschreden. In het rapport stellen de onderzoekers de grenzen wat scherper vast. Een ‘veilige grens’ is misschien niet genoeg om zeker te zijn dat onherstelbare schade vermeden kan worden. Dus heeft men nu ook gekeken welke grenzen gesteld moeten worden om fatale gevolgen te voorkomen. Voorbeeld: bij een stijging van 1,5 °C bestaat een kans dat meerdere klimaatomslagpunten voorkomen worden. Dat noemen de wetenschappers de veilige grens (safe), die nog niet is overschreden. Uit het persbericht: Veilige grenzen zorgen voor stabiele en veerkrachtige omstandigheden op aarde en gebruiken een interglaciaal Holoceen-achtig aardsysteem dat functioneert als referentiepunt voor een gezonde planeet. Een stabiele en veerkrachtige aarde wordt gedomineerd door uitgebalanceerde terugkoppelingen die verstoringen bufferen en dempen. De allernieuwste wetenschap op het gebied van klimaatomslagpunten vormt een belangrijke bewijslijn om veilige grenzen te stellen. Bij een stijging van 1° C wordt ‘hoge blootstelling aan aanzienlijke schade door klimaatverandering’ voorkomen. Dat noemt men een ‘rechtvaardige grens’ (just). Die grens wordt al overschreden bij 1,2°C. Vanaf dat punt is er geen weg terug meer. Rechtvaardige grenzen minimaliseren de blootstelling van de mens aan aanzienlijke schade. De Commissie definieert significante schade als: wijdverbreide, ernstige existentiële of onomkeerbare negatieve gevolgen voor landen, gemeenschappen en individuen door systeemverandering op aarde, zoals verlies van mensenlevens, middelen van bestaan ​​of inkomen, ontheemding, verlies van voedsel, water of voedingszekerheid, chronische ziekte, letsel of ondervoeding. Cijfers en consequenties De onderzoekers plaatsen twee belangrijke disclaimers. De eerste betreft de data: Er zijn veel onzekerheden en beperkingen in deze rechtvaardigheidsanalyse. Gebrek aan voldoende gegevens over mensen, gemeenschappen en landen wereldwijd die schade hebben geleden door biofysische degradatie is een belangrijke beperking. Disclaimer nummer twee, een nog belangrijker voorbehoud is dat men niet wil uitweiden over waarom het moeilijk is om toegangsproblemen het hoofd te bieden zonder onze bestuurssystemen te transformeren Hiermee bedoelt men dat bepaalde groepen mensen (de ‘minder bedeelden’) slecht tot geen ‘toegang’ hebben tot bijvoorbeeld goed water of  schone lucht. In de disclaimer stelt men dus impliciet dat er wat aan overheidsbesturen zal moeten veranderen om daar verbetering in te krijgen. Anders gezegd: de onderzoekers weten wel hoe ziek de aarde is. Maar ze reiken ons geen ideeën aan over welke ‘nieuwe bestuurscultuur’ het misbruik van veilige planetaire grenzen kan stoppen.

Door: Foto: Grafiek Safe and just Earth System Boundaries. Earth Commission 2023, via Nature.
Foto: marcovdz (cc)

Franse stakers geven niet op

Het protest tegen de verhoging van de pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar in Frankrijk leidde deze week al weer tot de tiende algemene stakingsdag van dit jaar. Het huisvuil wordt nu opgeruimd, maar de acties gaan als het aan de bonden ligt volgende week gewoon verder. Ondanks de uitnodiging van premier Elizabeth Borne aan de bonden voor een gesprek. De Franse regering heeft de woede van de demonstranten flink aangewakkerd door de pensioenwet buiten het parlement om door te drukken. Wat drijft de demonstranten om te blijven protesteren tegen langer werken terwijl in veel omringende landen de pensioenleeftijd al lang verhoogd is?

Klassenstrijd of psychodrama

Vergelijking van pensioenen in verschillende landen is lastig. De grote verschillen in pensioenstelsels maken het al jaren lastig om binnen de EU op dit punt tot harmonisatie te komen. In Frankrijk beargumenteert Macron de pensioenhervorming door te wijzen op de de algemene verhoging van de gemiddelde levensduur en de steeds hogere kosten voor de staatskas. De Fransen hebben daar vooralsnog geen boodschap aan. Ze vinden dat ze zelf al genoeg betalen. In Frankrijk is de pensioenbijdrage hoger dan het OESO-gemiddelde. En ze willen zo lang mogelijk genieten van een leven zonder werkverplichtingen. Sociologen merken op dat Fransen weinig plezier halen uit hun werk, door de relatief lange werkdagen, de sterk hiërarchische structuren waardoor mensen vaak weinig autonoom kunnen werken, en een sinds de Franse Revolutie ingebakken weerstand tegen autoriteit.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Closing Time | Water

Hoe komt de in Amerika geboren en getogen Brittney Denise Parks er bij als artiestennaam voor ‘Sudan Archives’ te gaan? Dat vertelde ze in dit interview.

My mom nicknamed me “Sudan,” and that country happens to have a lot of violin music, which I thought was really cool. “Archives” refers to the musicologist archives that I always try to find, but it also means if you wanna be yourself, you gotta dig deep.

Foto: Esther Westerveld (cc)

Kunst op Zondag | Sloten kunst

Ik zal Nieuwkoop niet gauw vergeten; waar staan er nou 130 kunstwerken in de sloot?

Die verbazing sprak Jan Terlouw uit toen hij in Nieuwkoop de ‘Toekomststoel’ mocht onthullen, die bij de toegangsboog van Slootkunst is geplaatst.

Alles ter gelegenheid van het 750-jarige Nieuwkoop. De Toekomststoel is een ideetje van Jan Terlouw. Bij elk overleg zou een lege stoel geplaatst moeten worden. Die stoel vertegenwoordigt de toekomst en helpt ons herinneren dat we in de hedendaagse beslissingen duurzaamheid meewegen.

Nieuwkoop moet natuurlijk niet stil blijven staan bij de 750e verjaardag, want het heeft nog sloten toekomst voor zich. De stoel kan dus van pas komen. En wat deden de Nieuwkopers met de duurzame gedachten? Ze flikkeren kunst in de sloot!

Awel, dat doet alle goed bedoelingen te kort. Excuus.
Slootkunst is de 1,5 kilometer lange expositie met 130 panelen en 19 vlotten geplaatst in de Ringsloot in Nieuwkoop centrum. Alles blijft staan en drijven tot en met 1 oktober. Thema van de meeste werken is natuurlijk ‘Nieuwkoop maakt het al 750 jaar’.

De kunstwerken zijn gemaakt door amateurs, professionals, scholen, verenigingen, bedrijven, instellingen en organisaties uit Nieuwkoop en omgeving. Leuk om op een zonnig dagje te bekijken. De opening (met Jan Terlouw) kun je hier nog een bekijken.

Foto: Jeremy Brooks (cc)

Kunst op Zondag | Water naar de zee

Hoe nietig een mens wel is, valt af te meten aan de hoeveelheid water die een mens naar zee kan dragen.

Het zou in een flesje kunnen.

U zag Wim T. Schippers op 6 december 1963 een flesje Green Spot limonade leeggieten in de Noordzee bij Petten. Een ‘waarachtig oninteressant feit’, speciaal voor de pers ‘herhaalde daad die eerder plaatsvond op 29 oktober 1961’.

Dat kon toen nog: een Amerikaans product in zee flikkeren.

De Amerikanen hielpen niet alleen ons land te bevrijden van de Duitse bezetters, maar overspoelden ons land ook met een tsunami aan Amerikaanse waar.
Inmiddels weten we dat je niet zomaar alles in zee kan storten zonder onze habitat in gevaar te brengen. Kunnen we dan nog wel water naar de zee dragen? Jawel….

Geïnspireerd door het werk van Richard Long (‘art made by walking in landscapes’) schonk kunstenaar Bruno van den Elshout zich in het Kröller-Müller Museum een glas water in, liep nog even langs de aldaar tentoongestelde werken van Richard Long (From the River, Wood Line en Stone Line), verliet het museum en liep, met het glas water, in vijf dagen naar het Haagse Zuiderstrand om daar het glas leeg te drinken.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Diesel uit water & CO2

NIEUWS - Het Duitse bedrijf Sunfire (i.s.m. Audi) is erin geslaagd om met behulp van elektriciteit diesel te maken uit CO2 en water. Er vanuit gaande dat het productieproces ergens in de toekomst economisch rendabel is te maken, heeft deze e-diesel een aantal voordelen ten opzichte van conventionele diesel:

  • De e-diesel stoot minder schadelijke stoffen uit.
  • De noodzaak tot het oppompen van ruwe olie, fracking en teerzand ontginning wordt minder.
  • De diesel kan relatief dicht bij de plaats waar het nodig is, worden geproduceerd.Minder transportkosten dus.
  • De afhankelijkheid van import van olie en gas uit landen met wat minder frisse regimes wordt daardoor wellicht ook minder.
  • Het productieproces is dynamisch en kan daardoor makkelijk inspringen op overcapaciteit van groene stroom.
Foto: Alastair Rae (cc)

Kunst op Zondag | Spuit elf

Vorige week hadden we hier kunst alsof het stroomde. Een voorbeeld van hoe namaak echt veel beter is dan werkelijk stromend water. Zo lang waterschaarste een eerder groeiend dan afnemend verschijnsel is, moeten we uiterst zorgvuldig met water omgaan.

Dus een kunstwerk dat stromend water suggereert zonder dat er ook maar een druppel aan te pas komt, is veruit te preferen boven kunst waar wel water door of uit stroomt.

Dat zou het einde moeten zijn van de fontein. Maar die soms idyllische, soms romantische, dan weer spectaculaire spuiter lijkt onuitroeibaar. Sterker nog: er worden hier en daar hartstochtelijke pleidooien gehouden voor meer fonteinen in Nederland. En dan niet van die bedrieglijke spuitertjes waar kinderen de grootste lol mee hebben, maar die desastreus zijn voor markthandel in stad en land. Nee, fonteinen met allure, zoals we die van imposante buitenlandse voorbeelden kennen.

Het gaat helemaal niet slecht met fonteinen in Nederland. Vorig jaar telde uw redacteur de inwerkingstelling van elf nieuwe fonteinen. Dit jaar komen er ook minstens elf stuks bij, danzkij de in Friesland gevestigde Europese Culturele Hoofdstad 2018.
Die ‘spuit elf’ komen er niet zonder enig protest. Maken de Friezen bezwaar tegen waterverspilling? Nee, zeiden ze in Bolsward, geen fontein op ons plein, want het opofferen van de parkeergelegenheid gaat ten koste van de leefbaarheid. De Workumse volksmond protesteert luldieker dan ludiek, omdat men het allemaal autoritaire bespuitvorming vindt.

Foto: Rosenfeld Media (cc)

Kunst op Zondag | Alsof het stroomt

De werkelijkheid is als water: het neemt de vorm aan van het vat waarin je het giet.

Is dit een plas water? Een woest, golvend meer? Het stelt Atlantis voor. Het eiland dat geplaagd werd door vulkanische uitbarstingen en door een zondvloed ten onder ging. Het is niet volledig zeker wat daar allemaal van waar is.

Robert Smithson – Map of Broken Glass (Atlantis), 1969.
cc Flickr Jason Paris photostream Beacon, NY Robert Smithson Map of Broken Glass 1969

U ziet dus één werkelijkheid: een hoop glas. Met de driedubbel gelaagde titel (landkaart, glas, fictief eiland) geeft Smitshon echter aan: een hoop glas? Het is maar hoe je er naar kijkt.

Het is natuurlijk een heel doorzichtig trucje om met glas vloeibaarheid te suggereren. Een vloedgolf van gebroken autoramen symboliseert de massaconsumptie waar de wereld aan ten onder gaat.

Baptiste DebombourgFlow, 2013.

Meer “vloeibaar” glas van Baptiste Debombourg: Accelaration Field en Dark matter.

Plastic is het ultieme nep-glas. En dat we daarmee overspoeld worden is alom bekend. Deze waterval van plastic flessen hing in 2012 aan het Tijdelijk Museum in Amsterdam en later een tijdje aan de gevel van de Metaal Kathedraal (Utrecht).

Wang ZhiyuanWaterval, 2012.
cc Flickr Yaffa Phillips photostream Tijdelijk Museum - Temporary Museum Amsterdam

Ander werk van Wang Zhiyuan waar het lijkt alsof afval stroomt: Thrown to the wind (2010) en Purge (2009).

Foto: Keith (cc)

Water

COLUMN - Het warmste jaar, de minste regen, de laagste watervoorraden – het gaat maar door. Wat zijn wij mensen toch goed: elk seizoen verslaan we weer een record. Climate change for the win!

In Californië zijn restricties opgelegd aan watergebruik. Wie zijn gazon te rijkelijk besproeit – en misschien was het sowieso geen geweldig idee om een gazon aan te leggen wanneer je feitelijk in een woestijngebied woont, maar alla: ook de zucht naar gras heeft historische wortels – krijgt tegenwoordig fikse boetes.

Maar excessief privégebruik beboeten is niet de oplossing. Het probleem is structureel: we putten de aarde uit, en bedrijven zijn nog steeds ontheven van een realistische belasting op hún gebruik. We straffen privépersonen maar laten de structuur van het misbruik intact. We weten al decennia dat de Colorado, de rivier die zowat alle zuidwestelijke staten van de VS van water voorziet, door structureel misbruik aan het opdrogen is. Een gazon meer of minder besproeien lost dat probleem heus niet op.

Een stuk zuidelijker, in Brazilië, is het watertekort nijpender. In sommige steden daar gaat de kraan tegenwoordig onverwacht dicht en is schoon water een gunst geworden. Afgelopen jaar zaten hele steden er geregeld zonder water, en dit jaar is São Paulo – met 20 miljoen inwoners de grootste stad van heel Zuid-Amerika – ten prooi gevallen aan een serieus watertekort.

Volgende