‘Vrijdenken is niet slechts een waarde in zichzelf, maar een voorwaarde voor een moreel rechtschapener wereld’ In Over politieke correctheid manen Gerben Bakker en Gert Jan Geling ons in het maatschappelijk debat toch vooral zelf te blijven nadenken en te waken voor onmondigheid. ‘Elk zwijgen, verbloemen of verdraaien van wat men werkelijk denkt, ten gunste van de welgevallige opvatting, is uit den boze wanneer dit een opschorting inhoudt van het zelf denken,’ schrijven ze met verwijzing naar de beroemde filosoof Immanuel Kant. ‘Wat werkelijk telt is dat we oprecht proberen ons gedrag te laten aansluiten bij onze rede. Politiek correcte motieven staan in dit opzicht nadenkendheid in de weg….We mogen, kortom, nooit politiek correct zijn omdat we te laf zijn om zelf te denken’(p.181-182, 186). Hannah Arendt Naast Kant kunnen we in dit opzicht veel leren van Hannah Arendt, schrijven Bakker en Geling. Het grootste gevaar voor ‘politieke ontaarding’ zoals in het nazisme is intellectuele luiheid, omdat ‘niet de denkbeelden als zodanig gevaarlijk zijn, maar het gebrekkig kritisch-intellectuele vermogen van mensen waardoor ze te weinig weerstand bieden tegen deze denkbeelden.’ Arendt ontleende daarvoor aan Kant het idee van een enlarged mentality, het ‘vermogen van mensen om hun persoonlijke meningen te spiegelen aan maatschappelijk pluriforme gezichtspunten (…) We moeten volgens Arendt ons vermogen benutten om feiten die voor onszelf vaststaan te spiegelen aan hoe anderen, vanuit andere posities, daarover zouden kunnen denken’ (p.156). Want we moeten er voor waken dat als waar ervaren denkbeelden zonder toetsing blijven en uitgroeien tot voldongen feiten. ‘Eeuwige en onveranderlijke waarheden’ schrijft Arendt, ‘zijn misschien leuk als onderwerp van een eenzame denker, maar hebben weinig te zoeken in het publieke domein, waar we een open discussie kunnen voeren’(p.153). Het is voor een individu of voor een bepaalde groep misschien wel aantrekkelijk om vast te houden aan een denkbeeld, maar we moeten voorkomen dat persoonlijke of sociaal-psychologische motieven de doorslag gaan geven in het maatschappelijk debat. Bovenstaande citaten komen uit het vierde, meer analytische hoofdstuk van Over politieke correctheid. Het bevat beschouwingen over de ethiek in het politiek denken, de vrijheid van meningsuiting en de open samenleving, een essay op zich dat het waard is om te lezen. In andere delen van het boek hebben de auteurs helaas meer moeite met hun voornemen het verschijnsel politieke correctheid vanuit een neutraal standpunt te bekijken.
Monsanto wilde petitie-organisatie Avaaz de mond snoeren door ze steeds te verplichten allerlei privacygegevens van betrokken te overhandigen. De rechter veegde de zaak van tafel. Democratisch proces en vrijheid van meningsuiting waren duidelijk belangrijker dan bedrijfsbelang.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
ANALYSE - PVV-leider Geert Wilders stond deze maand weer voor de rechter. Op 18 mei werd zijn wrakingsverzoek toegewezen, waardoor de zaak zich nog langer voortsleept. Prompt begonnen velen weer eens over uitingsvrijheid – niet alleen rechtse commentatoren, maar ook een linkse.
Frankrijk “heeft er genoeg van te worden gedomineerd door dit volk dat ons aan het vernietigen is, ons land aan het vernietigen is, door ons zijn daden op te dringen.” Brigitte Bardot, ex-filmster en dierenrechtenactivist, schreef dit in 2006 aan toenmalig Frans minister van binnenlandse zaken Nicolas Sarkozy uit protest tegen rituele slacht van dieren op het moslimfeest van Aid el-Kebir.
Bardot kreeg naar aanleiding van de brief een boete opgelegd van 15.000 euro. Daar bovenop moest ze 1.502 euro betalen aan een anti-racismeorganisatie die de rechtszaak was begonnen plus 1.500 euro aan proceskosten. Daarnaast moest ze haar veroordeling publiceren in de nieuwsbrief van haar stichting voor dierenwelzijn. Dit was al haar vijfde veroordeling voor aanzetten tot rassenhaat.
Zijn de zaken tegen Bardot al omstreden; zaken tegen politici roepen vaak nog meer weerstand op. Toch komt strafvervolging van politici voor hate speech vaak voor. In het kader van mijn NWO Vidi-project heeft mijn onderzoeksteam experts in heel Europa gevraagd hoe vaak dit is voorgekomen sinds 1965, het jaar dat de Verenigde Naties een verdrag sloten ter uitbanning van rassendiscriminatie.
OPINIE - Moet haatzaaien bij wet worden verboden? Het verschil tussen Europa en de Verenigde Staten.
De Amerikaanse rechtsgeleerde Nadine Strossen debatteerde in Brussel met Europees commissaris voor Justitie Věra Jourová, die de strijd heeft aangebonden met ‘hate speech’. In De Volkskrant waarschuwt Strossen voor het gemak waarmee allerlei uit moreel oogpunt onwelvoeglijke uitingen tegenwoordig onder de noemer van ‘hate speech’ worden gebracht. ‘Het wordt in het dagelijkse spraakgebruik een vergaarbak voor alles wat mensen verfoeien.’ Ze keert zich tegen wetgeving die haatzaaien moet inperken. Volgens haar werkt dat averechts en is het ook een onaanvaardbare vorm van overheidscensuur.
Strossen, voormalig voorzitter van de burgerrechtenbeweging American Civil Liberties Union (ACLU), heeft een belangrijke boodschap voor links. Nu claimt populistisch rechts in het debat over haatzaaien de vrijheid van meningsuiting. Alle linkse verontwaardiging over haatdragende boodschappen wordt met een beroep op de uitingsvrijheid even verontwaardigd afgewezen. Rechtse politici presenteren zich ‘als martelaar van het vrije woord en dat levert sympathie op. Oppervlakkig gezien lijkt het een overwinning wanneer haatzaaiers geen podium krijgen, maar op de lange termijn helpt het hen juist.’
Daarbij komt dat alle wetgeving op dit gebied vaag en ruim geformuleerd zal moeten worden. Je kunt nu eenmaal geen letterlijke teksten in verbodbepalingen onderbrengen. Het betekent dat wetgeving tegen ‘hate speech’ een ruime interpretatie mogelijk maakt. En die kan volgens Strossen door de staat, afhankelijk van de politieke wind, naar believen ingezet worden, evengoed tegen links als tegen rechts. Ze geeft het voorbeeld van Franse wetgeving die de veroordeling van een Palestijnse activist mogelijk maakte wegens kritiek op de staat Israël.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Neo-nazi’s en andere white supremacists bedreigen de oprichters van Gab.ai op Gab zelf openlijk met lynching.
Reden voor de laatsten om de politie in te schakelen: “Hé, mag ik mijzelf niet beschermen?”
Vrijheid van meningsuiting heeft blijkbaar ook voor VvM-fetisjisten een grens.
Ter ere van Pim wordt sinds enige jaren het Nederlands Kampioenschap Moslims Beledigen georganiseerd. En zoals dat gaat overal waar de naam van Santo Pim wordt aangeroepen ontstond er heibel. Een van de genomineerden trok zich terug omdat hij het gevoel had niet helemaal in het gezelschap te passen. Er is dus een plek vrij.
Ik zeg: Fawaz Jneid, de Relimam van de Hofstad. Meester van het vrije woord. Grootgrutter in controversiële uitspraken. Begenadigd geselaar van alles wat niet deugt aan de houding van moslims in Nederland. Pim zou van de man gehouden hebben, dat weet ik zeker. Misschien kan het zelfs tot een handgemeen komen op de uitreiking.
OPINIE - Wordt de haatimam een excuus voor inperking van de vrijheid van meningsuiting?
De Haagse imam Fawaz Jneid heeft vrijdag bij de Raad van State zijn gebiedsverbod aangevochten. Jneid mag zich niet meer in de Schilderswijk vertonen op grond van de Tijdelijke wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding. Daarmee willen de minister van Justitie en de burgemeester van Den Haag voorkomen dat hij bijdraagt aan de radicalisering van jonge moslims ‘in een kwetsbare wijk’. Ze vinden dat ‘het verspreiden van de jihadistische boodschap van de imam het plegen van terrorisme kan bevorderen’. Jneid en zijn advocaat noemen het preventief ingrijpen van de overheid ‘censuur’. Er is geen rechter aan te pas gekomen die uitspraken van de imam heeft kunnen beoordelen. Dat maakt de juridische basis voor de maatregel erg zwak. Het verbod is ook weinig effectief. Jneid bereikt de jongeren nog steeds via Facebook en moskeeën elders. Het verbod lijkt veel op een proefballonnetje van de voorstanders van een harde aanpak van radicale imams. En een poging tot het tonen van daadkracht bij de bestrijding van terrorisme van de kant van de overheid.
De landsadvocaat bestrijdt dat er sprake is van censuur en noemt het optreden van de imam ‘subtiele gedragsbeïnvloeding’. De Raad van State vindt het ‘een lastige materie, met een hoog niveau van abstractie’ en doet over zes weken uitspraak.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
President Donald J. Trump can’t block his critics from following his personal Twitter account, a federal judge ruled.
The judge said the comment section of Trump’s personal account, @realDonaldTrump, is a public forum and that blocking users on the basis of political speech is a violation of their free-speech rights under the First Amendment.
OPINIE - De ene rel is de andere niet.
Het orthodox christelijke volksdeel roert zich weer eens om een overtreding van zijn zedelijke normen aan de kaak te stellen. Een reclameposter met zoenende mannen heeft de toorn opgewekt van de fundamentalistische zedeprekers. Het Reformatorische Dagblad verspreidde een folder met een petitie van ‘Gezin in Gevaar’, een groep die campagne voert ter bescherming van “een gezin dat bestaat uit vader, moeder en kinderen”. De organisatie verzet zich tegen “de losgeslagen seksualisering en schadelijke genderideologie”. De omstreden poster van Suitsupply getuigt volgens deze organisatie van een onsmakelijke campagne die kleine kinderen op straat blootstelt aan “zeer seksuele taferelen, namelijk zoenende mannen in erotische pose”.
De posters met de zoenende mannen die op bushokjes hingen zijn eerder op veel plaatsen door onbekenden beklad en vernield. Het modebedrijf kwam eerder in het nieuws met ‘licht erotische reclameposters’ die enige ophef veroorzaakten. De eigenaar zou met de dood zijn bedreigd.
Hoofdredacteur Steef de Bruijn van het RD stelt dat de flyer van ‘Gezin in Gevaar’ de mening van een significant deel van zijn lezers weergeeft. “Als redactie hebben wij uiteraard een mening over homoseksualiteit en relaties”, stelt hij. “Ik kan mij wel verplaatsen in de waarden van deze beweging op het punt van homoseksualiteit. De bijbel geeft een heldere visie op relaties en het huwelijk. Een verbintenis op deze manier tussen mannen en vrouwen van hetzelfde geslacht is niet in lijn met wat God heeft beoogd met het huwelijk.” De commerciëel directeur van de krant wijst alle verantwoordelijkheid voor de verspeiding van de folder af. “Als we een flyer bij de krant voegen met reclame voor bijvoorbeeld meubels dan zijn wij ook niet verantwoordelijk voor die producten”, zegt hij.
OPINIE - Het ene universiteitsbestuur is het andere niet.
Opnieuw heeft het VU-bestuur maatregelen genomen die er op duiden dat solidariteit met Palestina moeilijk ligt op de Vrije Universiteit. De VU zegde vorige week de studenten van het kraakpand De Verrekijker de wacht aan nadat de Palestijnse activiste Ramea Odeh daar een lezing had gehouden. De studenten hadden het niet overlegd met het bestuur. Het bestuur was ziedend. “We moesten door de politie worden gewaarschuwd dat het zou plaatsvinden. Bovendien konden de studenten niet garanderen dat het er niet weer stiekem iets zou gebeuren,” zegt woordvoerder Wessel Agterhof. De studenten zijn gevraagd te vertrekken, maar dat zijn ze niet van plan.
Een van de studenten zegt: “Odeh is legaal in Nederland, ze zegt niets illegaals, we zijn een platform voor de vrijheid van meningsuiting.” De bijeenkomst verliep zonder problemen. Volgens het OM zijn er geen strafbare uitingen gedaan tijdens de bijeenkomst, maar de universiteit houdt voet bij stuk. “We zien dit als een grove vertrouwensbreuk en een riskante bijeenkomst.”
De kwestie doet denken aan de ophef die er drie jaar geleden op de VU was toen een groep studenten wilde discussiëren over academische vrijheid en de banden van de universiteit met Israël.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.