Een van de meest bloedstollende romans uit de Duitse literatuurgeschiedenis is Jud Süss van de Joods-Duitse auteur Lion Feuchtwanger. Het boek draait om de achttiende-eeuwse Joodse financier Joseph Süss Oppenheimer, zijn uiterst complexe relatie met de tyrannieke keurvorst van Württemberg, en hoe, wanneer de regering van de keurvorst ineen stort, Süss en de Joodse bevolking van Württemberg, het kind van de rekening worden. Het boek is een briljante analyse van de persoon Süss, en van de werking van het anti-semitisme.
Waarom is dit meesterwerk totaal in vergetelheid geraakt? Zoals bekend worden boeken maar al te makkelijk overschaduwd door verfilmingen. ‘Jud Süss’ kwam in 1925 uit, en was met reden een groot succes. De Duitse filmmaatschappij UfA maakte plannen om het boek te verfilmen toen de nazi’s aan de macht kwamen. Algemeen was de verwachting dat de verfilming van de baan was, maar Joseph Goebbels zag brood in het verhaal. Het is niet al te moeilijk om van een kom vissen vissoep te maken: de film Jud Süss uit 1940, gebaseerd op een roman over anti-semitisme, is een door en door anti-semitische film. Waar sommige nazi-propagandafilms, zoals ‘Triumph des Willen‘ van Leni Riefenstahl nog wel als een soort absurd theater gezien kunnen worden, is deze film ronduit bedrukkend. Süss, in het boek een prachtig ambivalent personage, is veranderd in een afschuwelijk een-dimensionale Hollywood-schurk.
