Kunst op Zondag | Mannetjes

Er zijn van die mannetjes die met recht vervelende kereltjes genoemd kunnen worden. We noemen geen namen, u kent zelf wel bepaalde alfamannetjes en frustraten die haatcampagnes tegen feminisering voeren. Jammer, want mannetjes kunnen zo leuk zijn…. Functionele mannetjes Mannetjes waar je je veilig mee voelt. Het enige wat het mannetje van je vraagt is wat geduld op te brengen tot-ie groen wordt. Het Ampelmännchen uit de voormalige DDR is dermate iconisch geworden dat het werd ingezet bij de feestelijkheden rond het 25-jarig bestaan van de Duitse eenheid. Vormgegeven door kunstenaar Ottmar Hörl waren de 'alle-mensjes -zijn-broedertjes' op veel plaatsen te zien. Als standbeeld in Frankfurt am Main Groepsgewijs op de Postsdamer Platz in Berlijn Het verkeerslichtmannetje is overigens niet te beroerd zich in een ander te verplaatsen. Van Karl Marx…. … tot Elvis https://www.youtube.com/watch?v=IiRVckAP1eU Sterker nog: het mannetje kan ook een vrouw zijn. De eerste keer verschenen als  ‘Sofie’ in Amersfoort. Nu zijn ze  over heel de wereld te zien. Onder andere in Australië en Litouwen. Speciale vermelding is voor Wenen waarin 2015 voor het eerst homoseksuele en hetero ‘Ampelpärchen’ (verkeerslichtstelletjes) verschenen. Ook dat voorbeeld werd snel wereldwijd gevolgd. Terzijde: Waar ter wereld je ook bent, de taal mag overal anders klinken, het verkeerslichtmannetje spreekt als het ware een 'grafisch Esperanto', dat door iedereen wordt begrepen. Met het project Walking Men 99 heeft fotografe Maya Barkai een ode gebracht aan deze internationale figuur. https://www.youtube.com/watch?v=GWM6suCnnkg Functioneel met twist Of deze mannetjes van street art kunstenaar Clet Abraham de verkeersveiligheid bevorderen, valt te betwisten. Goed mogelijk dat verkeersdeelnemers gierend boetes oplopen wegens het verkeerd inrijden van een eenrichtingsstraat. Terwijl de kunstenaar bedoelt: sta eens wat langer stil bij een verkeersbord (ofwel: verminder je snelheid). Haringmannetjes De mannetjes in het oeuvre van Keith Haring zijn alom aanwezig in zijn tekeningen, schilderijen, sculpturen en muurschilderingen. Ook de figuren van Haring kun je lezen als ‘grafisch Esperanto’. Er ontbreken ogen, oren, neuzen, monden. Geen kleding, sieraden of werktuigen die identiteit aan de figuur geven. Met minimale vormen zien we hier ‘de mens’. De meeste ‘Haringmannetjes’ dansen in zijn werk rond. Symbool voor de levendige, kleurrijke clubscene in de zeventiger en tachtiger jaren. Keith Haring, We Are The Youth, muurschildering, 1987 Die ‘mannetjes’ figureren ook in Harings kritische werken. Deze poster uit 1989 ageert tegen het wegkijken van problemen. Keith Haring bedoelde: steek je kop niet in het zand maar kom in actie. Een boodschap die niet genoeg herhaald kan worden. Keith Haring, Ignorance = Fear, 1989 Poppenmannetjes De ‘Haringmannetjes’ zou je evengoed poppetjes kunnen noemen. Er is wel een verschil. Meestal hebben poppetjes wel oren, ogen, neuzen en monden. In de schepping is op dat punt iets mis gegaan. God schiep niet alleen de mens, god gaf de mens ook smoel. Het zou nog tot daaraan toe zijn als elke smoel hetzelfde was. Maar nee, het moest per se verschillend zijn. En nu hebben we de poppen aan het dansen: mensen gaan prat op hun verschillen, in plaats van op wat ze zijn. (Als u snapt wat ik bedoel). Je ziet dat ook bij kunstwerken. Zodra mannetjes ook maar iets van een gezicht krijgen, heb je de poppen aan het dansen. Bij voorbeeld bij de Aardappelmannetjes van Joost van den Toorn. Volgens ene Hans van den Bergh staat het beeldhouwwerk “in zijn eentje illustratief te wezen voor de huidige malaise in de beeldende kunst”. https://www.youtube.com/watch?v=m1bwcbsAbQw&t=1s In Doesburg staat het kunstwerk Passi d'Oro van Roberto Barni. Volgens de journalist van dit stukje “die drie rode mannetjes. Want dat zijn het eigenlijk”. Toch vond iemand vorig jaar de ‘mannetjes’ waardevol genoeg om de kleinste van de drie te stelen (naar slecht voorbeeld van een soortgelijke actie in 2010). Wegwijsmannetjes, We leven in onzekere tijden met complexe problemen, benadrukken de media vrijwel dagelijks. Hebben we behoefte aan wegwijsmannetjes om ons de weg hier uit te vinden? Harm Jan Vrolijk - De Wegwijsmannetjes, 2013. Maar ja, verlossers, dat zijn ook weer van die mannetjes, hè? Wat zegt u? U mist dat mannetje uit Brussel? Klopt, want het gaat vandaag niet over zeikerds. Prettige dag verder.

Foto: Tim Ellis (cc)

Kunst op Zondag | Statue dressing

‘Window dressing’, vrij vertaald ‘de etalage pimpen’, is alom bekend als term voor dingen beter doen lijken dan ze werkelijk zijn. Het bekende dikke woordenboek zegt: “maatregelen om iets mooier voor te stellen dan het is”.

Minder bekend is ‘statue dressing’: een standbeeld opleuken. Dat kan hét antwoord worden op de vraag of standbeelden die een lelijke geschiedenis vertegenwoordigen uit het straatbeeld verwijderd moeten worden of niet.

Waar ‘window dressing’ allerlei lelijkheid wil verdoezelen, kan ‘statue dressing’ juist een nare geschiedenis zichtbaar maken. Hew Locke is daar op zijn manier al jaren mee bezig.

Al ruim twintig jaar speelt hij met ideeën om vooral standbeelden die refereren aan de Victoriaanse periode ‘aan te kleden’. Hij beseft goed dat hij daar lang niet altijd toestemming voor zou krijgen en voelt er weinig voor dan maar in het holst van de nacht en op zijn hoede voor de politie aan het werk te gaan. Dus maakte hij in 2007 foto’s van allerlei standbeelden en werd het ‘photo-of-statue-dressing’.

Op onderstaande foto’s, uit de serie ‘Restoration’ (2006), links slavenhandelaar Edward Colston. Rechts Edmund Burke, een politicus die  propageerde dat zonder religieuze instellingen de morele stabiliteit van de staat in gevaar zou komen. Locke boorde gaten in de foto’s en bevestigde er gouden medaillons en juwelen aan. Symbool voor de rijkdom die de Britten aan hun koloniaal verleden hebben te danken. En symbool voor hoe die rijkdom de schaduwkanten van die periode aan het oog onttrekken.
Flickr CC BY-NC-ND 2.0Glasgow School of Art Hew Locke A Conspiracy of Detail, The Mackintosh Museum, Glasgow School of Art

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Gandalf's Gallery (cc)

Kunst op Zondag | De wolk

Kunstenaaars willen zich nog wel eens met het ongrijpbare bezighouden. Neem nu de wolk. Symbool voor lucht, licht en vluchtigheid. En natuurlijk van meesterlijke oud Hollandse luchten.

Ontelbare keren geschilderd, gefotografeerd en vorm gegeven, dus wat bezielt een kunstenaar alweer een wolk te produceren? Misschien ligt de verklaring daarvoor in de wolk zelf: eindeloze herhaald, maar niet één keer hetzelfde.

In al haar verscheidenheid is de vorm van de wolk natuurlijk archetypisch. Het maakt dan ook niet uit met welk materiaal een wolk wordt gemaakt, zolang er maar ronde, bobbelige vormen in te zien zijn. In sommige kunstwerken versterkt het materiaal de symboliek van de wolk.

Vluchtigheid, in de zin van komen en gaan. Dat past goed bij een treinstation. In 2013 op het station St. Pancras in Londen en in 2015 op het hoofdstation in Lille hingen wolken die als zwevende tapijten de reizigers meenamen. Ze symboliseerden tevens de vraag hoe mensen omgaan met het zo levensbelangrijke water op aarde.

Lucy en Jorge OrtaCloud Meteoros, 2013.
cc Flickr Chris Beckett photostream Cloud Meteoros by Lucy and Jorge Orta - art installation, St Pancras Station, London

John Körmeling kreeg de opdracht om voor zes treinstations een wolk van een ontmoetingspunt te maken.

John Körmelingmeeting point De Wolk (hier in Rotterdam),

Foto: Martin Cooper (cc)

Kunst op Zondag | Slakken

In de vorige Kunst op Zondag (hartelijk dank heer Molovich!) nam een reaguurder het op voor de slak. Hij vond dat de slak in de kunst “toch wel erg gedemoniseerd wordt”.

De werkelijkheid is erger. Ik zag afgelopen week een advertentie die meedeelde dat het slakkentijd is en met welke middelen je de beestjes kan bestrijden. Ik ga daar dus niet naar linken, want ik wil het risico niet lopen chemisch verpeste slakken als voorgerecht bij mijn Bourgondische maaltijd te krijgen.

Gek wel dat je nu nergens leest hoe een woedende dierenbescherming actie onderneemt tegen de wrede slakkenbestrijdingsmiddelen. Terwijl in 2012 men nog flink over de rooie ging omdat een kunstenares de huisjes van levende slakken met kraaltjes had versierd. De kunstenares legde hier uit hoe die woede is ontstaan.

De versierde slakken, die de kunstenares gered heeft van een pijnlijke dood, waren symbool voor de hypocrisie die sommigen aan de dag leggen als het om dierenleed gaat.

Werd in de vorige KoZ de slak verbonden met luiheid, één van de zeven hoofdzonden, de slak is symbool voor veel meer dan luiheid, traagheid of geslijm.

Illustratie uit het Gorleston psalmboek – ridder in strijd met een slak, 1310 – 1324.
cc Britisch Library Knight v Snail Battle in the Margins (from the Gorleston Psalter, England (Suffolk), 1310-1324, Add MS 49622, f. 193v.
Kenners van middeleeuwse kunst geven uiteenlopende interpretaties van slakkensymboliek. De ridder die een slak bevecht zou een illustratie zijn van een vers uit psalm 58, waarin David corrupte rechters veroordeelt: Laat hem henengaan, als een smeltende slak.