Kunst op Zondag |Luiheid

Foto: Joan (cc)
Serie:

COLUMN - Momenteel ben ik aan het lezen in Boek (256 blz.) van Robert van Eijden. U kent ‘m wellicht van zijn website [maar wat is het], alwaar hij onder de naam Oxysept immer verkwikkende verhalen schrijft over zijn (gebrek aan) avonturen in het Utrechtse stadje U. Als u ‘m nog niet kent, dan moet u daar als de wiedeweerga verandering in brengen. Bijvoorbeeld door het lezen van Boek (256 blz.).

Boek (256 blz.) heeft ongeveer hetzelfde onderwerp als [maar wat is het]: het leven van een eeuwige jongeman die ten doel heeft het leven met zo min mogelijk inspanningen tot een goed einde te brengen. Voor zover je van een goed einde kan spreken natuurlijk. Van Eijden slijt zijn dagen met niet veel meer dan slapen, op de bank hangen, naar documentaires over de Tweede Wereldoorlog op National Geographic kijken, mijmeren, uit het raam staren, katten aaien, wandelen en naar het café gaan om Witte Trapist te drinken. In zijn eigen woorden: “Zonder veel hoogte- of dieptepunten kalmpjes op weg naar het einde. De enige ambitie die ik heb, niet aan mijn kop gezeurd worden, had ik al tot op een redelijk hoog niveau weten te verwezenlijken.” Hij is zelfs te lui om De Eerste Vereniging voor Onderpresteerders op te richten.

Geheel in lijn met de luie aard van de hoofdpersoon, heb ik al een recensie over Boek (256 blz.) geschreven. Zonder het te lezen. Enthousiast gemaakt over mijn eigen woorden, ben ik het boek meteen gaan lezen. En ik kan u wel verklappen: het lost alle verwachtingen in. Kortom, een mooie aanleiding om het in deze aflevering van Kunst op Zondag eens over luiheid te gaan hebben. 

laziness.jpg!Blog
Nu is luiheid zoals bekend een van de zeven hoofdzonden. Deze prent is van Pieter Bruegel den Oude. Duivels gebroed verleidt menselijke gedaanten om niks te doen. Check de ezel, de slakken en de hand onder het hoofd, motieven die later terugkomen. Onderaan staat een inscriptie die je volgens mij vrij kan vertalen als “luiheid maakt machteloos en verdort de zin, zodat de mens nergens meer voor deugt.” Een waarheid de Van Eijden, zo stel ik me voor, met genoegen zou onderstrepen, mocht onderstrepen niet zo’n vermoeiende bezigheid zijn.

11-james-ensor-de-luiheid

Van recentere datum is deze tekening van de Vlaamse schilder James Ensor. Terwijl buiten hardwerkende Vlamingen zwoegen op het land, liggen meneer en mevrouw Traagheid in bed te rotten met hun pokdalige plofkoppen. Kleine duiveltjes verleiden hen vooral niet op te staan. Voor op het bed zien we een paar slakken traag naderen, zoals we dat eerder bij Bruegel zagen.

Sluiten we het hoofdstukje luiheid als hoofdzonde af met een scène uit de film Se7en, waarin Kevin Spacey een seriemoordenaar speelt die de mensheid wreekt door zich te laten inspireren door de zeven hoofdzonden. In bovenstaande scène ontdekken detectives Pitt en Freeman op wat voor inventieve manier Spacey luiheid in zijn magnum opus heeft verwerkt.

Maar goed. Tijd om de stichtelijkheden achter ons te laten en ons meer te focussen op de kunst van de luiheid. Ooit treffend verbeeld door Gummbah.

gummbah 054_a004c1bbde559c8958e7e86d1537eec7Leuker worden ze niet vaak gemaakt, als u het mij vraagt.

oblomov-4_r

Belangrijkste luiaard uit de geschiedenis van de kunsten is hoogstwaarschijnlijk Oblomov. Nu ben ik zelf ook vrij lui van aard. Lui genoeg in ieder geval om nog nooit de moeite te hebben genomen om Oblomov te lezen. Maar ik neem aan dat het een bijzonder goed boek is. Bovenstaande schilderij is van Anastasia Rurikov Simes, aan de rest van haar schilderijen te zien zo ongeveer de Ans Markus van Rusland.

De Oblomov van deze tijd is Jeff Lebowski, beter bekend als The Dude. Hier de beginscène. Waarin The Dude een cheque uitschrijft voor een pak melk en hij ‘quite possibly the laziest man in Los Angelos County’ wordt genoemd, ‘which would place him high in the running of laziest worldwide’.

luiheid Ramon Casas CEqtVpwUMAEiTHcDe Catalaanse schilder Ramon Casas i Carbó concentreerde zich op het portretteren van de beau monde. Nu komt er in die kringen altijd veel luiheid voor (zie ook Oblomov) en op zijn schilderijen ook. Bovenstaande schilderij heet zelfs Luiheid.

erwin-wurm-19

In zijn fotoserie Instructies voor Luiheid geeft de Australische Oostenrijkse kunstenaars Erwin Wurm tips voer hoe je lui kan zijn in het dagelijks leven. Tip die hierboven wordt uitgebeeld: knap een uiltje op de wc. Een tip die ik denk ik wel in de praktijk ga brengen. De wc is immers zo ongeveer de enige plek waar ik mijn rust kan pakken.

luiheid hand onder hoofd 83492294a4-YT 3 f 162r  luiheid (detail) door meester van dunois

Tijdens mijn rondgang langs luiheid in de kunsten door de jaren heen, viel me op dat men vroeger luiheid graag verbeelde door een persoon die zijn of haar hoofd ondersteunde met zij of haar hand. Als om duidelijk te maken: deze persoon is zo lui, die kan zelfs z’n eigen hoofd niet zonder steun hoog houden.

rodin-de-denker

Weinig mensen weten dat Rodin zijn beroemde beeld eigenlijk De Luiaard wilde noemen. Het was dat Claude Monet zich hardop afvroeg waar het beeld aan dacht. Daarop besloot Rodin dat De Denker een betere naam was.

Felix-Gonzalez-Torres-Untitled-A-Love-Meal1

Wil ik nog even bovenstaande kunstwerk in herinnering roepen. Toen ik er langs liep in het Stedelijk Museum, dacht ik in eerste instantie dat de verlichting naar beneden was geflikkerd. Dat bleek niet het geval. Het bleek een installatie van Felix Gonzales-Torres. Op het bordje las ik:

De sculptuur “Untitled” (A Love Meal) bestaat uit een koord met 42 gloeilampen, dat hier bungelend aan een spijker in het plafond naar beneden hangt. Onderdeel van het werk is dat de eigenaar of bruikleennemer zelf kan kiezen in welke configuratie het wordt getoond.

Zoals ik hier al schreef: “Voor zoveel luiheid kon ik niets anders dan mijn hoed afnemen.” Nadere verdieping leerde mij overigens dat het kunstwerk meer om het lijf had dan ik dacht.

Eindigen we met The Kinks. Omdat het zondag is. Luier ze!

Reacties (19)

#1 Rigo Reus

Uh, ja, en ik heb uit luiheid Oblomov drie keer gelezen. Verrassend genoeg las ik toch drie keer een ander Oblomov. En ik vind dat de sympathieke slak toch wel erg gedemoniseerd wordt in de kunst. O, o, o, wat gemakkelijk weer. Ja, een slak is niet zo rap als een zwaluw, een slak is niet zo snel als een luipaard, n o u e n? Ieder z’n kwaliteit. Wat schiet die luipaard, wat schiet die zwaluw er nu, at the end, mee op? De slak is niet lui, de slak doet wat hij kan. Net als z’n vliegende en rennende broeder.

  • Volgende discussie
#2 zopie

Ter aanvulling: voor een indruk kun je het eerste hoofdstuk van Eijden’s boek hier lezen

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 basszje

Oblomov is trouwens een aanrader voor het slapen gaan, erg ontspannend boek. Van de schrijfsels van meneer Oxysept was ik ook al langer fan trouwens.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Max Molovich

@1: En dat terwijl slakken hun hele huis met zich meetorsen. Naaktslakken niet natuurlijk. Maar die zijn dan weer verrassend doortastend in het door een hele dunne gleuf van mijn keukendeur kruipen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Max Molovich

@2: Waarbij moge opgemerkt worden dat het eerste hoofdstuk lang niet het sterkste hoofdstuk is. Maar dat zou ook kunnen komen, doordat je er nog in moet komen. Je moet als het ware op hetzelfde niveau als Van Eijden worden gebracht om er volledig ontvankelijk voor te kunnen zijn. Het is een beetje als de stripboeken van Guust Flater. Je moet in een bepaalde flow komen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Max Molovich

Over Guust Flater gesproken: ik wist dat ik een belangrijke persoonlijk favoriete luiaard uit de 20e eeuwse kunst was vergeten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 zazkia

Ik ga een discussie willen ontlokken:

luiheid is elitair

Je voorbeelden zij dat dan ook ook. Muv Guust Flater die in het echt natuurlijk niet kan voortbestaan bij een uitgeverij, alleen bij de gratie van lezerssympathie en een hoop fantasie. Totale miskenning van de onderkant van de samenleving…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 zopie

@5: Het was juist dit eerste hoofdstuk wat me naar de boekhandel deed rennen. Ik heb het daarna in een teug uitgelezen. Ik vind het behoorlijk representatief.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 lurker

Oxysept heeft een boek geschreven? Dat moet haast wel goed zijn.

Ik ben een groot fan van zijn blog, maar hij update zo sporadisch dat ik er soms maandenlang niet op kijk. Dit nieuwtje had ik dus helemaal gemist. Bedankt voor de tip!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Max Molovich

@7: Ik vind The Dude niet elitair. En Robert van Eijden ook niet. Ze zitten ook niet aan de onderkant van de samenleving. Het is meer zo dat beiden precies voldoende energie verbruiken om zichzelf in hun basisbehoeften te voorzien. Wat The Dude doet om het hoofd boven water te houden, weet ik niet (wellicht een erfenis), Van Eijden doet in Boek (256 blz.) de eindredactie voor een modeblaadje.

Ik vind het overigens ook niet noodzakelijk om in de kunst altijd rekening te houden met de onderkant van de samenleving. Maar je hebt een punt dat niet iedereen het zich kan veroorloven om lui te zijn. Je hebt een zeker talent of een bepaalde dosis van geluk nodig om zo min mogelijk te hoeven doen in het leven zonder van de honger of kou te sterven. Als je niks doet terwijl het wel zou moeten, kom je op een gegeven moment in de positie dat je wel iets móet doen, wil je niet ten onder gaan. En dan moet je je luiheid vaarwel zeggen.

Maar in een welvarende samenleving als de onze zou iedereen het recht moeten hebben om lui te zijn. Zolang je maar bereid bent om zo min mogelijk verantwoordelijkheden te dragen, zo min mogelijk verplichtingen aan te gaan en vooral om niet alles te willen wat het leven te bieden heeft. De wens van de mens om altijd meer te willen staat vaak linea rectum tegenover de wens niet in actie te komen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 zuiver

@10: Linea rectum?

Overigens een zeer leesbaar stukje dat ik zonder moeite las: ik hoefde niet op te staan, te lopen of anderszins actief te zijn. Dat bevalt goed. Lezen op de computer is een luiheid die voldoet aan de moderne standaarden met referentie aan oude waarden, zo begrijp ik

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Bertus Pieters

Erwin Wurm is een Oostenrijkse (geen Australische) kunstenaar.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Max Molovich

@12: Oeps.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Arjan Fernhout

@7: Voorafgaande aan de discussie of luiheid al dan niet elitair is gaat een discussie of we al dan niet een ‘zelf’ hebben zoals afgelopen woensdag bij de NPO te zien was onder begeleiding van Bas Heijne en wat me herinnerde aan ‘How to recognize different parts of the body’
http://www.youtube.com/watch?v=y0L-3lG95oU

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 Max Molovich

@11: linea rectum is zowel een knipoog naar als een saluut aan de hoofdpersoon van dit stukje, Robert van Eijden.

Ik gedraag me meer en meer als een bakvisje, merk ik.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Horst

Ik heb me met Boek (256 blz.) bijzonder vermaakt. Het voldeed aan mijn verwachtingen. Oblomov las ik vorig jaar en overtrof mijn verwachtingen, maar vooral omdat mijn verwachtingen lager lagen dan bij Boek (256 blz.). Wanneer ik een salomonsoordeel zou moeten vellen zou ik weigeren want beide boeken zijn even weergaloos, maar wel op hun eigen manier. Dan bedoel ik niet de wat-de-jostiband-doet-is-op-hun-manier-ook-weergaloos manier, maar toch verschillend.

Als u een mens van deze tijd bent en slechts sporadisch kunt lezen zou ik Boek (256 blz.) aanraden, omdat dit slecht 256 bladzijden bevat, terwijl mijn versie van Oblomov tot de 553 bladzijden gaat (en dan heb ik de colofon en de reclame voor andere delen van de Russische Bibliotheek of de briefwisseling tussen Reve en Van Oirschot achterin nog niet eens meegerekend). Kiest u regelmatig voor een momentje voor uzelf, dan moet u het zelf maar weten. Hoe dan ook, weg bij dat scherm, laat die waan van de dag voor wat ‘ie is en negeer al die echecs rondom politiek, klimaat en de roze khmer, lezen!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 zopie

@15: Linea rectum is bedacht door Wim T. Schippers, voor het eerst gebezigd door Sjef van Oekel in zijn diskohoek, dacht ik.

Heb je al vlechtjes?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Lethe

Max :-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 zuiver

@15: @17: aha… nooit te lui om te leren ;)

  • Vorige discussie