Zonder testen geen nut

Nog geen twee dagen nadat het idee van overheidswege werd geopperd, betoonde half Nederland zich al voorstander van zo’n ding: een app op je mobiele telefoon die bijhoudt bij welke andere telefoons je in de buurt bent geweest, opdat mensen automatisch aan elkaar kunnen doorgeven dat ze besmet zijn geraakt, en dat jijzelf dan – omdat je in hun buurt was – maar beter in quarantaine kunt gaan. Dit als onderdeel van een exit-strategie: de manier om uit de lockdown te komen. Er is zelfs al een slimme lijst van voorwaarden geformuleerd door mensen die de risico’s van surveillance snappen, en die privacy terdege op waarde weten te schatten. Hun credo: zorg dat zulke data uitsluitend decentraal worden bijgehouden, dat alle gegevens anoniem zijn, dat het gebruik van zo’n app vrijwillig is, en dat zo’n app per definitie tijdelijk is. Het is oprecht een goede lijst. Alleen: zelfs met die doordachte voorwaarden mis ik een boel.

Big Brother Awards 2022

Bits of Freedom reikt op 13 februari de Big Brother Awards uit aan de grootse privacyschender van 2022. Er zijn vier genomineerden: minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot (“voor het faciliteren van de grenzeloze datahonger van de geheime diensten en het afbreken van het toezicht op die diensten”), burgemeester Femke Halsema (“de structurele en indringende inmenging van de gemeente Amsterdam in de levens van kinderen en jongvolwassenen in de Top400“), Eurocommissaris Ylva Johansson (“voor het wetsvoorstel waarmee ze vertrouwelijkheid op het internet opheft“) en minister van Justitie Dilan Yeşilgöz-Zegerius (“voor haar poging de illegale surveillancepraktijken van de NCTV te legaliseren“).

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Foto: Clair Graubner (cc)

Vogelvrij in je eigen huis

ESSAY - door Matthé Scholten (Ruhr-Universität Bochum)

Sinds de jaarwisseling zijn mensen met psychische aandoeningen vogelvrij in hun eigen huis. Op 1 januari is namelijk de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg in werking getreden.

Onder voorganger Wet bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen waren (zoals de naam van de wet al doet vermoeden) enkel gedwongen opnames in instellingen geregeld. Dat is niet meer van deze tijd – een tijd waarin mensen met psychische aandoeningen een plek midden in de maatschappij zouden moeten hebben. En niet onbelangrijk: een tijd waarin vanwege verregaande kostenbesparingen het aantal bedden in psychiatrische ziekenhuizen in rap tempo is afgebouwd.

De nieuwe wet maakt het daarom mogelijk om personen met psychische aandoeningen ook in de thuissituatie gedwongen te behandelen.

Aan goede bedoelingen geen tekort.

Zo moet de wet bijvoorbeeld vroegtijdige interventie mogelijk maken en de inspraak van betrokkenen vergroten. Verder is het uitgangspunt van de wet dat dwangmaatregelen alleen als uiterste middel mogen worden toegepast. Deze video van het ministerie vat de hoofdpunten van de nieuwe wet kort samen.

Alle goede bedoelingen ten spijt lijkt het erop dat mensen met psychische aandoeningen sinds de jaarwisseling in de meest ongelukkige combinatie van een nanny state en een politiestaat leven.

Foto: Philips Communications (cc)

Is uw gemeente al overgenomen door algoritmen?

In de Canadese stad Toronto bestuurt Google een eigen wijk. De straten hangen vol met sensoren en camera’s die behalve het verkeer en de luchtkwaliteit ook de gedragingen van inwoners registreren. De stad wordt vergeleken met een Chinese surveillance-staat, maar zulke technologische toepassingen vinden in Nederland gretig aftrek.

De term ‘smart city’ duikt massaal op in verkiezingsprogramma’s. Slimme lantaarnpalen, social media meldkamers en zelflerende algoritmen beloven openbare ruimten efficiënter, groener en veiliger te maken. Mooie beloften maar moeten we ze ook geloven?

‘Living labs’ en ‘innovation hubs’ transformeren gemeenten in zelflerende computersystemen die doorlopend gevoed moeten worden met onze data. Terwijl we ons druk maken over randvoorwaarden zoals privacy, worden nergens de smart city-systemen zelf in twijfel getrokken.

Een smart city functioneert op basis van voorspellende algoritmen die beslissingen nemen. Deze algoritmen zijn niet transparant, kunnen verkeerde verbanden leggen en menselijke vooroordelen op grote schaal verspreiden. Steeds meer onderzoekers waarschuwen voor een blackbox-samenleving waar niemand meer weet op welke manier algoritmen besluiten nemen en op basis van welke data.

Om de samenleving daadwerkelijk veiliger en groener te maken, moeten we kritischer nadenken over de beslissingen die we aan algoritmen willen uitbesteden, voordat grote techbedrijven met uitsluitend een commercieel belang hiermee aan de haal gaan. Niet alleen in Toronto, maar ook in Nederland worden mensen steeds meer gereduceerd tot datamachines die door algoritmen worden aangepast aan de winstgevende datahandel van techbedrijven en economisch rendement van overheden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Still uit promofilmpje HackingTeam copyright ok. Gecheckt 10-11-2022

Vieze zaken

Het Italiaanse bedrijf Hacking Team verkoopt software aan overheden om de computers en mobieltjes van ‘verdachte elementen’ te kunnen hacken. Hun unique selling point: zo vinden we drugdealers en pedofielen. Door de bron te hacken – de crimineel zelf – kun je al hun verkeer aan de bron onderscheppen, en vermijd je dat criminelen zich achter encryptie kunnen verschuilen.

Gisteren kreeg Hacking Team een koekje van eigen deeg. Een hacker was hun systemen binnengedrongen en had alle interne documenten buitgemaakt: e-mails, facturen, agenda’s, klantenlijsten, wachtwoorden, programmacode. De hacker gaf de hele zwik – 400 GB aan data – daarna vrij op internet.

De klap voor het bedrijf is immens. Niet omdat het hilarisch is dat een surveillancebedrijf niks merkt wanneer het zelf belaagd wordt, of dat de systeembeheerders daar wachtwoorden als ‘p4ssword’ gebruikten en gevoelige informatie onversleuteld op de servers bewaarden. De echte schadepost is hun klantenlijst. Daar staan idioot veel overheden op die zich niets aantrekken van mensenrechten, en van wie bekend is dat ze geregeld op journalisten en mensenrechtenorganisaties jagen: Azerbeidzjan, Bahrein, de Verenigde Emiraten, Egypte, Kazachstan, Marokko, Nigeria, Oezbekistan, Rusland, Sudan.

Eerder waren er serieuze berichten dat journalisten uit Marokko en Bahrein via de software van Hacking Team door hun eigen overheid waren afgeluisterd, getraceerd en gevangen werden gezet. Hacking Team ontkende stellig: met zulke overheden deden ze geen zaken. De facturen vertellen een ander verhaal. Marokko en Bahrein staan op de klantenlijst van Hacking Team. Aan Sudan, een land waarvoor de UN strikte exportregels heeft uitgevaardigd, leverde Hacking Team voor een half miljard dollar aan diensten en software. Dissidenten in Sudan zijn hun leven niet meer zeker, mede dankzij Hacking Team.

Foto: Christophe Stoll (cc)

Kunst op Zondag | Voyeurisme

De staat gluurt. Kijkt u even mee?

Franck Vervial – Le voyeur (naar een origineel van street art kunstenaar JR).
cc Flickr Franck Vervial photostream Le voyeur, par Franck Vervial - Le voyeur (naar een origineel van street art kunstenaar JR).

Stephen Fairey, ofwel ‘Obey Giant’, bekend van de Obama ‘Hope’ –poster. Fairey schijnt er overigens een dubbele moraal op na te houden bij gebruik van beeldmateriaal.

cc Flickr tim rich and lesley katon photostream Shepard Fairey in London Big Brother Is Watching YOU

CCTV (Closed-circuit television).
cc Flickr duncan c photostream CCTV

Banksy –  CCTV mobiel.
cc Flickr Duncan Hull photostream CCTV mobile by Banksy

SpYCameras, Madrid.
“Installation of 150 fake security cameras on building facade with the intention of not watching over anything”.
cc Flickr GoatChild photostream Street Art by SpY in Madrid

Zabou–  Privacy, 2014.
cc Flickr KylaBorg photostream Artist Zabou, Chance Street, Shoreditch, London

Istanbul Street Art.
cc Flickr StuRap photostream Istanbul Street Art 00

Het heeft allemaal hier mee te maken.
cc Flickr spanaut photostream Streetart - The Readable City

Tja, wat doe je er tegen?
Xylo – cctv paste up London.
cc Flickr mermaid99 photostream Xylo new cctv paste ups 1.3 London street art
Er moet meer terug gegluurd worden.
JR – portret uit ‘Portrait of a generation’.
cc Flickr observista photostream One of the six international artworks, by artist 'JR', on the external walls of TATE Modern building

Tot ziens.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

China voert intrusief scoresysteem voor burgers in

NIEUWS - China gaat een ‘Sociaal Krediet Systeem‘ invoeren, een door big data gevoerde moloch waarin burgers een score krijgen op basis van een aantal criteria, waaronder hun gedrag (en meningen geuit) op sociale media.

Aan een goede score zijn bepaalde privileges verbonden, zoals toegang tot gewilde banen, huizen en/of leningen. Aan een slechte score, logisch genoeg, de uitsluiting daarvan.

Foto: Mike Licht (cc)

Bureauspeurders

COLUMN - CDA-kamerlid Pieter Omtzigt is tevens rapporteur Juridische Zaken en Mensenrechten voor de Raad van Europa. In die hoedanigheid publiceerde hij vorige week een rapport over de moderne massasurveillance.

Omtzigts rapport is heftig. De schaal waarop (vooral) de UK en de VS data van gewone burgers vergaren, noemt hij onthutsend: hij spreekt van ‘een op hol geslagen machinerie’. Veel van deze bespieding is volgens Omtzigt ronduit in strijd met de mensenrechten. Er worden geheime wetten, geheime rechtbanken en geheime wetsinterpretaties gebruikt; inlichtingendiensten hollen doelbewust allerlei waarborgen uit; burgers worden als verdachten behandeld; verdachten kunnen zich vaak niet verdedigen tegen aantijgingen, ook niet wanneer die op schrale gronden zijn gebaseerd; het optreden van afluisterinstanties onttrekt zich aan elke democratische besluitvorming, controle en verantwoording.

Het is nogal een waslijst.

En wat levert deze surveillance-industrie nu op, behalve een groeiende onvrijheid voor iedereen en miljoenencontracten voor de onderaannemers? Niets, constateert Omtzigt grimmig, zoals velen voor hem ook al deden. Er is geen enkele bewijs dat die hele machinerie enige aanslag heeft voorkomen.

Sterker: bij grote aanslagen blijkt na afloop telkens dat inlichtingendiensten de plegers ervan al eerder in het vizier hadden, maar dat hielp niet. Er was teveel werk: het wemelt van de meldingen via het systeem, en deze verdachten waren zodoende onderop de stapel beland. En de interne bureaucratie helpt ook niet; de verschillende takken van inlichtingendiensten werken langs elkaar heen, rapporten blijven halverwege hun weg omhoog in de pikorde ergens op een bureau liggen.

‘Niemands meester, niemands knecht’

LONGREAD - Erg leesbare Kousbroeklezing 2015 van Tommy Wieringa over de doorgeschoten controlestaat, met daarin een aardig woordje voor zij die menen dat we wat dat betreft niks te vrezen hebben:

Het moet aangenaam zijn om er een rotsvast vertrouwen in te hebben dat het zo ver niet zal komen, dat de overheid jouw welzijn permanent in het oog houdt en er niet op uit is om je kwaad te doen, je te vernietigen zelfs; wie zo denkt mag zichzelf waarlijk onhistorisch noemen. Een wezen van een dag, behept met hetzelfde stompzinnige vertrouwen dat Voltaire had toen hij na de revolutie zei: ‘Door mijzelf aan allen te geven, geef ik mij aan niemand.’ De recente geschiedenis is aan je voorbijgegaan, gaskamers en kapmessen, genocides en tirannieën beschouw je hooguit als vergissingen van het verleden. Je vertrouwt erop dat in het politiek gematigde klimaat waarin je leeft geen fouten worden gemaakt, niet ten nadele van jou in elk geval, jij hebt niets te verbergen, je leven is een open boek; in feite is je goedgelovigheid te wijten aan een volslagen gebrek aan verbeelding.

[…]

En hoe volledig is de disciplinering geslaagd met een burger die de onafgebroken inspectie begroet met een wezenloos ‘ik heb toch niets te verbergen’! Zijn conditionering is een ongekend succes: de moderne mens is een gelukkige slaaf met een slaafs geluk. Zijn individualiteit is teruggebracht tot een consumentenhouding en zijn vrijheid tot een ruilobject.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Volgende