Welkom in de sukkelstaat

Het was een ontnuchterend gesprek met het hoofd van het centrum Jeugdgezondheid bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Het ging over de commotie in de pers en de Tweede Kamer rondom de Basis Data Set. Die set is een standaardlijst met vragen die hulpverleners in het Elektronisch Kind Dossier (EKD) kunnen invoeren. De Tweede Kamer kwam er ineens achter dat die vragen toch wel erg persoonlijk waren. Hoe belangrijk is het om de observatie ‘donkere, gekrulde beharing rond basis penis’ heeft, of ‘haartjes licht, lang en ongekruld ’ 31 jaar in het EKD te bewaren? Het hoofd zei hierop: ,,Vanuit de jeugdgezondheidszorg hameren we erop dat het EKD niet anders is dan de huidige papieren dossiers. Het verschil is dat in een papieren dossier een hulpverlener observaties in eigen bewoordingen opschrijft. In het EKD hebben we een standaardlijst, de Basis Data Set, opgesteld en dus de zaken benoemd.’’ Een digitaal dossier is niets anders dan de huidige papieren dossiers. Ik had het minister Rouvoet ook al een paar keer horen verkondigen. Dat jan in de straat niet begrijpt dat digitalisering informatie losmaakt van zijn dragers en die informatie daarmee fundamenteel verandert, is nog te billijken. Maar van de verantwoordelijke voor het beheer van de Basis Data Set verwacht je toch meer. Dit sombere besef, de idee dat veel overheidsdiensten nog geen idee flauw benul hebben hoe hun praktijken onder invloed van de informatierevolutie zijn veranderd, is de rode draad in het actuele en zeer noodzakelijke rapport iOverheid van de Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid (WRR).

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Beste NS, mag ik even vangen?

, door

Leeg SpoorGeachte heer Meerstadt,

Mag ik even vangen?

Sorry, ik val met de deur in huis. Laat ik anders beginnen. Als president-directeur bent u verantwoordelijk voor de invoering van de OV-Chipkaart voor de NS. Ik wil er best eentje hebben, want dat gehannes met strippenkaarten en papieren vervoersbewijzen is ook niet alles.

Er is echter een aantal zaken dat ik niet zo goed begrijp.

U wilt alle reisgegevens in een grote databank stoppen. Dat is voor de financiële afhandeling en ik begrijp dat dat moet. Maar u gaat veel verder. U stopt al mijn reisgegevens jarenlang in een marketingdatabank. Hoe lang, daar heb ik nog geen duidelijk antwoord op kunnen vinden.

Op uw site schrijft u: ,,Afgeleide reisgegevens, zoals reisfrequentie, voorkeurstations en -trajecten, de verstreken tijd sinds uw laatst gemaakte reis en of u binnen of buiten de spits reist, gebruiken wij voor relatiebeheer en om u te informeren over voor u relevante diensten en producten. ’’

Laat ik helder zijn: op uw reclameboodschappen zit ik niet te wachten. Ja, ik ben zo’n zeurpiet met een ‘nee-nee’ stikker op mijn brievenbus. Onlangs kreeg ik al ongevraagd een mail over treinen die niet konden rijden vanwege 1,5 cm sneeuw. Nou dat was wel duidelijk hoor. Ik weet overigens zeker dat ik mijn mailadres nooit aan uw organisatie heb verstrekt. Van spam ben ik niet gediend.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dan maar klein verzet

, door

Geen vingerafdruk, geen burger,,Ik zal het over drie weken zonder identiteitsbewijs moeten stellen omdat ik weiger mijn vingerafdrukken af te geven voor een centrale database’’. Daniël, een 20-jarige student, stuurde me eind november een e-mail waarin hij zijn verzet aankondigde. Er is echter maar zoveel dat je kunt doen. Dan maar klein verzet.

Daniël staat voor een moeilijke keuze, schrijft hij.  ,,Ik word gedwongen ofwel mijn lichamelijke integriteit en het recht op privacy te laten schenden op onduidelijke en wellicht onrechtmatige gronden. Of ik kan niet voldoen aan de officieuze identificatieplicht in Nederland. Want waar kan de burger terecht zonder ID? Ik kan dan bijvoorbeeld mijn studie niet voortzetten, geen verzekeringen en/of leningen afsluiten en niet de grens over. Of ik moet mijn lichaam te verminken door mij te ontdoen van mijn vingerafdrukken.’’

Daniël besluit om die laatste stap maar niet te nemen en een bezwaarschrift in te dienen. ,,Gisterochtend ben ik bij het gemeentehuis langs geweest. Men had dit nog niet eerder meegemaakt. Bij de receptie werd mij gevraagd waarom ik toch geen pasfoto had meegenomen (alsof ik die nu nodig had), en bij de betreffende balie moest er iemand bijgehaald worden om de procedure te bevestigen.

,,Ze worden nu nog niet landelijk opgeslagen hoor, alleen in de gemeente.’’

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De poorten gaan dicht

, door

Hieronder volgt een gastbijdrage van Arjan.

ovdingAl sinds een aantal weken staan ze er, de jonge jongens en meiden van de OV-chipkaart brigade in hun blauwe uniformen. In groepjes zijn ze de afgelopen weken opgedoken op alle stations in de hoofdstad om hun boodschap te verkondigen: de poorten gaan dicht!

Ook vandaag zijn ze er. Een jongen staat te praten met een beveiliger terwijl een jonge vrouw met een vriendelijke glimlach de werking van de verkoopautomaat uitlegt aan een beduusde reiziger. Ze kijkt netjes weg terwijl de man zijn pincode ingeeft en feliciteert hem even later met zijn nieuwe OV-chipkaart. De man loopt naar het poortje en kijkt enigszins twijfelachtig terwijl hij het pasje langs de lezer haalt. Een korte piep volgt en ik zie nog net hoe het display de man een goede reis wenst voordat ik zelf aan de beurt ben.

Terwijl ik op mijn lijn wacht speelt de muziek onopvallend in de achtergrond en wisselen het nieuws en reclame elkaar af op een van het plafond gehangen beeldscherm. Een paar minuten later kan ik in de metro stappen en aan mijn reis beginnen. Bij de uitstaphalte is het even wachten voordat ik aan de beurt ben om uit te checken, de vier poortjes kunnen de stroom van mensen maar moeilijk aan.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zand in de machinerie

, door

Rituelen: orthodoxe priester, ethiopieIn de psychologie wordt de reductie van onzekerheid, ofwel het krijgen en houden van controle over de omgeving vaak genoemd als belangrijke motivatie voor menselijk gedrag. Om controle te krijgen kun je rituelen uitvoeren, zoals regendansen, bezweringen of het brengen van offers. De Westerse samenlevingen hebben gekozen voor een andere aanpak: controle is hier het resultaat van de tweepoot technologie en organisatie. Nederland is bij uitstek een land dat technologie omarmt (deltawerken) en organisatie tot in de puntjes beheerst (poldermodel).
Het is dan ook een unieke ervaring om zoveel zand in die soepel lopende machinerie te zien als nu…

Op organisatorisch vlak blijkt een van de meest stabiele instituties, het bankwezen, opeens tragisch kwetsbaar. Een paar jaar terug keken we zorgeloos toe hoe het bankensysteem in bijvoorbeeld Argentinië omviel (2001), of dat in Letland (1995). Zelf toen veel dichterbij in Engeland Northern Rock in een duikvlucht raakte gingen er geen alarmbellen af. Nu 2008 over de helft is zien we een van de vier grootste bankinstellingen in ons land in de touwen hangen.

Op technologisch vlak gaat het Nederland ook al niet voor de wind. Pogingen om een metrolijn in de blubber onder een van de belangrijkste historische stadscentra van Europa aan te leggen lopen uit op een nachtmerrie. Ooit zal de lijn wel rijden, maar met jaren vertraging en absurde budgetoverschrijdingen. En de vraag is dan of de reizigers gebruik maken van een ouderwetse strippenkaart of van een handige, veilige magneetkaart, want ook dat technologisch innovatieve project staat op springen.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.