van Fauke Deceuninck Dat premier Rutte zijn kabinet uitgerekend over het thema migratie liet vallen, kwam onverwachts, en niet in de laatste plaats voor zijn coalitiepartners. Een soortgelijk scenario speelde zich in december 2018 bij de zuiderburen af, toen de Belgische regering-Michel I viel na een impasse over het VN-migratiepact. Ook al is België op politiek vlak geen rolmodel voor Nederland, de VVD had kunnen leren van die Belgische kabinetsval over migratie. De val van de regering-Michel leidde bij de eerstvolgende verkiezingen in mei 2019 tot de zwaarste afstraffing voor coalitiepartijen in 20 jaar. De Vlaams-nationalistische N-VA, die uit de federale regering stapte omwille van haar verzet tegen het Marrakesh-pact, verloor het meeste aantal zetels. De partij had gehoopt te cashen op een harde strijd rond het thema migratie, maar moest uiteindelijk een groot deel van haar stemmen afstaan aan het radicaal-rechtse Vlaams Belang. Van crisis naar crisis naar … val De gelijkenissen tussen het kabinet-Rutte IV en het kabinet-Michel I, en vooral de manier waarop beide aan hun eind kwamen, zijn opvallend. Beide kabinetten wisten zich ondanks meerdere crises overeind te houden. Rutte IV viel niet omwille van de onenigheid over stikstofbeleid, het geklapte Landbouwakkoord, de vertraging in de afhandeling van de Toeslagenaffaire, de inflatie en hoge energieprijzen, klimaat of de gevolgen van de aardgaswinning in Groningen. Een meningsverschil over gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen bleek na anderhalf jaar uiteindelijk de ultieme splijtzwam. In december 2018 was de aanstaande ondertekening van het VN-migratiepact in Marrakesh door premier Charles Michel reden voor N-VA om uit de regering te stappen. De Belgische regering hobbelde toen al 4,5 jaar van de ene crisette naar de andere, en onderhandelde al 2 jaar zonder grote meningsverschillen over de tekst van het migratiepact. In de herfst van 2018 maakte regeringspartij N-VA een bocht en zette zich alsmaar harder af tegen het ‘global compact on migration’ van de Verenigde Naties. De partij vreesde dat het pact – hoewel juridisch niet afdwingbaar - in de rechtbank misbruikt zou worden en dat het meer migranten naar Europa zou lokken. De eerste week van december 2018 was er één van crisisvergaderingen en overlegrondes, die eindigde met een ultimatum van N-VA-voorzitter Bart De Wever aan het adres van premier Michel. Indien die laatste naar Marrakesh zou vertrekken, betekende dat dat hij de N-VA ‘de facto uit de regering ontslaat’. Premier Michel nam de vlucht naar voren en besloot door te gaan met een herschikking van de regering zonder N-VA: het minderheidskabinet Michel II. Onder de dreiging van een motie van wantrouwen in het parlement bood premier Michel eind december zijn ontslag aan de Koning aan en werd het kabinet, tot ver na de verkiezingen van mei 2019, demissionair en begrotingsloos. Tegenvallende verkiezingsresultaten De ommezwaai in het standpunt van N-VA over het migratiepact werd mede beïnvloed door de kritische stemmen in sommige Europese lidstaten, zoals de verklaring van toenmalig Oostenrijks premier Sebastian Kurz om het pact toch niet te ondertekenen. Ook Nederland was kritisch, maar ging overstag na het toevoegen van een interpretatieve nota aan het pact. N-VA voelde daarnaast vooral de hete adem van het Vlaams Belang, die bij de lokale verkiezingen in oktober 2018 goed scoorde met onder meer strenge anti-migratiepropaganda. De demarche van N-VA leidde echter niet tot de verhoopte resultaten voor de partij bij de federale en deelstaatverkiezingen van mei 2019. Hoewel ze de grootste partij bleef, was N-VA tegelijk ook de grootste verliezer. De verkiezingen brachten vooral de grote doorbraak van het Vlaams Belang, dat duidelijk wist te scoren door onder meer het wantrouwen in de politiek dat onder burgers leeft, aan te spreken. De verkiezingscampagne werd niet duidelijk beheerst door één enkel thema, maar migratie was er wel onderdeel van. Zwevende kiezers die vooral graag strengere migratiemaatregelen zien, vinden een partij die anti-migratie al jarenlang als uithangbord heeft dan geloofwaardiger. Ook Rutte IV stond onder druk vanwege de tegenvallende verkiezingsresultaten bij de Provinciale Statenverkiezingen van maart 2023 en de daaropvolgende Eerste Kamerverkiezingen van 30 mei. Na de forse winst van BBB gaf coalitiepartij CDA aan het stikstofbeleid te willen heronderhandelen. Maar premier Rutte werd vooral opgejaagd door zijn eigen achterban, die tijdens het VVD-ledencongres in juni zijn onvrede uitte over het gebrek aan strengere migratiemaatregelen van het kabinet. Begin juli kreeg premier Rutte van zijn partij een deadline om voor het zomerreces met een migratieakkoord te komen. De coalitiepartners konden niet akkoord gaan met strengere regels voor gezinshereniging, waarop Rutte besloot het kabinet te laten vallen. Risico op afstraffing Een kabinet laten vallen, is niet zonder risico. De partij of persoon die als verantwoordelijke wordt aangewezen, kan gezien worden als de aanstoker van politieke en bestuurlijke chaos. Een kabinet laten vallen over migratie, is al zeker niet zonder risico. Het kan het thema migratie tot inzet van de verkiezingscampagne maken, waarbij centrumpartijen doorgaans een genuanceerde - voor veel kiezers dus een onduidelijke - positie innemen. Hoewel VVD zelf duidelijk voorstander is van een strenger migratiebeleid om de instroom te beperken, legt het ook de weg open voor strenge anti-migratieretoriek van radicaal-rechtse partijen, zoals PVV, JA21 of FVD, die hun kans zien. Kiezers die vooral hiernaar op zoek zijn, zullen dan, net zoals in België, waarschijnlijk eerder kiezen voor hardliners ter rechterzijde die van migratie altijd al hun 'unique selling proposition' maakten. De partij die een kabinet laat vallen, zeker over een gevoelig thema als migratie, heeft dus zeker geen garantie op succes bij nieuwe verkiezingen. Dit artikel verscheen eerder bij het Montesquieu Instituut. Fauke Deceuninck is als eindredacteur bij PDC verbonden aan het Montesquieu Instituut.
Deze analyse van NRC bewijst wel het gelijk van Esther Ouwehand: “De VVD heeft een fictief probleem gecreëerd voor haar eigen politieke belang, om straks de campagne te laten gaan over kwetsbare mensen en daar een beetje stoer over te doen”.
Dit ging nergens over, “en het is en blijft spuuglelijk’.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
COLUMN - “De kans is erg klein dat Rutte IV binnen 196 dagen ergens over valt“, schreven we in januari 2022. Het zijn 543 dagen geworden.
In het Kamerdebat van gisteren betoonden alle fractievoorzitters, op twee na, hun respect voor Ruttes inzet voor het land. Maar niemand kwam op het idee hem te feliciteren met een nieuw gevestigd record.
Zijn lijstje records was al imposant. Van alle premiers sinds 1945 is Rutte de langstzittende MP, telt hij de meeste dagen als demissionair premier, volbracht hij de langste kabinetsformatie, heeft de meest opgestapte bewindslieden op zijn naam staan, keek tegen de meeste moties van wantrouwen aan, maakte de meeste excuses en was verantwoordelijk voor de wolligste Troonrede ooit.
Alle twijfel of Rutte met deze zeven stuks ook de meeste records op zijn naam heeft staan, kan overboord. Het worden er acht. Het is hem gelukt in de top 3 MP’s te komen die het vaakst hun kabinet zagen vallen.
Van alle 28 kabinetten sinds 1945, maakten 19 een crisis mee die 17 keer (61%) leidden tot de val van een kabinet. Kabinetten onder leiding van Drees, Balkenende en nu Rutte zijn bij elk van hen drie keer gesneuveld.
OPINIE - Kunnen we linksom uit de crisis komen? In de zieltogende PvdA circuleert een stuk “Met vertrouwen linksom!”, dat eigenlijk oproept om te stoppen met dit kabinet. Het is een licht rebels stuk met montere toonzetting, al roept het uitroepteken de vraag op wie er overtuigd moet worden: de PvdA, de kiezers of de auteurs zelf?
Dick Kalkman en Erik Bosman zijn de schrijvers. Negentien anderen hebben bijgedragen aan het stuk, waaronder Adri Duivesteijn, Lutz Jacobi en Sander Terphuis. Dat is curieus: Duivesteijn en Terphuis zijn erkende lastpakken voor de partijleiding, maar Lutz Jacobi is fractielid. Heeft zij zoveel vrijheid dat de discipline van Samsom voor haar niet geldt?
Actuele betekenis
Heeft het stuk betekenis voor de koers van de PvdA? De kritiek van Duivesteijn op de ruilhandel in de formatie van Henk Kamp en Wouter Bos heb ik ook wel geuit: de ruilen hebben wel vrienden gemaakt van Mark Rutte en Diederik Samsom, maar voor inhoudelijke meerderheden van gewicht is het een funeste aanpak gebleken.
De partijlijn is dat “ons beleid” begint te werken en dat deze coalitie het werk moet afmaken. Het pamflet vindt dat niet: er is een “Rutte recessie”. We hebben gestreden tegen “een orgie van bezuinigingen”, maar toen we in de coalitie zaten hebben we daar aan meegewerkt, zonder er veel voor terug te krijgen, meent het pamflet. Ik lees: stop met dit kabinet.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
NIEUWS - UPDATE 7/2/2014 13:39: NRC bericht dat Plasterk wist dat de verklaring die hij gaf een hypothese was.
Voorlopig stilzwijgen na topoverleg over Plasterk en Hennis.
In Den Haag is opnieuw topoverleg geweest tussen de bewindslieden van VVD en PvdA over de uitspraken van de ministers van Defensie en Binnenlandse Zaken over de veiligheidsdiensten. Dat bevestigen Haagse bronnen.
(…..)
Er werd in de wandelgangen zelfs gesproken over een Kamerdebat nog vanavond, om de minister en de AIVD niet te lang te laten ‘bungelen’.
ANALYSE - Een begin van het antwoord vinden we hier:
Voor de VVD-minister is de nieuwe zorgwet een fundamenteel belangrijke stelselwijziging die verspilling in de zorg moet tegengaan.
Maar welke fundamentele veranderingen zou de inperking van de vrije artsenkeuze – waarbij verzekeraars de zorg van niet-gecontracteerde zorgverleners helemaal* niet meer hoeven te vergoeden – met zich meebrengen?
Dit is immers ‘slechts’ een nieuwe optie bij een beperkt aantal budgetpolissen. Reguliere zorgverzekeringspolissen met vrije artsenkeuze zouden gewoon blijven bestaan.
De verwachting is echter dat deze stelselwijziging behoorlijk wat consumenten naar die goedkopere polissen zal lokken. En zo ontstaat een steeds groter deel van de zorgmarkt waar de macht van zorgverzekeraars toeneemt.
Vervolgens is de verwachting dat dit – dankzij de tucht van de markt – de zorgkosten verlaagt, waardoor de budgetpolissen nog goedkoper kunnen, waardoor nog meer consumenten worden verleid over te stappen naar een budgetpolis, waardoor de macht van de zorgverzekeraars (zijnde marktpartijen met een commerciële insteek) nog meer toeneemt, waardoor de kosten nog meer omlaag kunnen, enzovoort, enzovoort.
Bijkomend effect: steeds minder mensen zullen bereid zijn te betalen voor de duurdere polissen met vrije artsenkeuze. Dit maakt het vervolgens in de toekomst makkelijker om dergelijke polissen duurder te maken – zoals in feite nu al gebeurt.
ACHTERGROND - De Curaçaose kabinetscrisis had wel wat gemeen met de Nederlandse. Toch zal een crisis zoals die in Curacao hier niet snel voorkomen, betoogt Wytze van der Woude, docent Staatsrecht aan de Universiteit Maastricht.
Volgens Sietse Fritsma (PVV) toont de kabinetscrisis op Curaçao aan dat alle tijd, geld en moeite die Nederland aan Curaçao besteedt, verspilde moeite is. Een dergelijke reactie is kortzichtig: ook ons eigen Nederlandse Staatsrecht biedt nauwelijks enige waarborgen tegen situaties als op Curaçao.
When it rains, it pours. De stabiliteit van het Curaçaose kabinet was vanwege aanhoudende beschuldigingen van corruptie al verzwakt toen de regering van het Koninkrijk der Nederlanden op 13 juli jongstleden een zogeheten ‘aanwijzing’ gaf aan Curaçao. Curaçao moest de begroting van 2012 op orde krijgen en werd daartoe verplicht een aantal harde maatregelen te treffen. Daarbij werd inhoudelijke bemoeienis door Nederland niet geschuwd. Zo zou een lening voor de bouw van een nieuw ziekenhuis pas worden goedgekeurd als Curaçao een hervorming van de gezondheidszorg zou effectueren.
Ter vergelijking met Nederland: toen wij van de Europese Commissie te horen kregen dat de begroting voor 2013 toch echt binnen de 3%-norm moest blijven, was ook hier de vraag ‘waar Brussel zich eigenlijk mee bemoeide’ niet van de lucht. Zoals ook de Brusselse vingerwijzing in Nederland tot een kabinetscrisis leidde, zou het Nederlandse politici niet moeten verbazen dat in Curaçao iets soortgelijks gebeurde. Evenals in Nederland steunde de Curaçaose regeringscoalitie op een meerderheid van één zetel. Toen een tweetal leden van coalitiepartijen hun partij de rug toekeerden, viel het kabinet.
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
Drie dagen voor de val schijnt JP de opnieuw ex-MP een nieuwe leasebak van een slordige 600.000 euro besteld te hebben. Komt die of komt die niet?
DATA - 
Het kabinet Rutte was 558 dagen in functie voordat het ontslag aan de koningin maandag werd aangevraagd. Sinds de oorlogsjaren zaten 3 van de in totaal 27 kabinetten nog veel korter. Jan Peter Balkenende ging bij zijn eerste kabinet na slechts 86 dagen naar de koningin, Van Agt-II viel na 223 dagen en Biesheuvel-I na 380 dagen. Het is overigens opvallend dat deze kabinetten ook allemaal in het tweede jaar van het decennium vielen, in respectievelijk 2002, 1982 en 1972.
Enkele andere kabinetten (Beel-II in 1958, Zijlstra in 1966, Van Agt-III in 1982 en Balkenende-III in 2006) zaten heel kort, maar dit waren overgangskabinetten die als voornaamste functie hadden nieuwe verkiezingen uit te schrijven.
Gerekend vanaf 1945 zaten kabinetten gemiddeld 745 dagen, van beëdiging tot en met de ontslagaanvraag. Als de overgangskabinetten niet worden meegerekend was de gemiddelde zittingsduur zelfs 974 dagen, blijkt uit een analyse van gegevens van Parlement.com door het ANP en Sargasso.nl.
Het kabinet Rutte was ongeveer net zo lang in functie als de kabinetten Marijnen (584 dagen) en Cals (548 dagen), die in respectievelijk 1965 en 1966 ten val kwamen na onenigheid over de begroting en bezuinigingen.
[qvdd]
Je ziet in heel Europa dat regeringsleiders het moeilijk hebben. Ze hebben onder de bevolking te weinig draagvlak voor hun Europabeleid. In veel landen gaan de belastingbetalers die voor wanbeleid van andere Europese lidstaten moeten opdraaien, al de straat op. Vroeg of laat gaat dat hier ook gebeuren en dan neemt de druk op dit kabinet toe. Dit kabinet is te instabiel om dat te kunnen dragen.
Aldus Ed van Thijn. De achterban van de PVV is tegen Europa, maar juist de Euro-crisis is het grootste probleem waar wij nu mee geconfronteerd worden.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.
Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.
