De verovering van de Oost-Congolese stad Goma (foto) door de rebellen van M23 heeft in het westen weer tot enige aandacht geleid voor het al decennialang durende conflict in deze Afrikaanse regio. De oorlog is met meer dan zes miljoen dodelijke slachtoffers het dodelijkste conflict na de Tweede Wereldoorlog, schreef de Nederlands-Congolese politicoloog Kiza Magendane zaterdag in de NRC. Maar westerse hulp voor de Congolezen blijft uit. Daarentegen steunen Europese landen, de Verenigde Staten en Israël wel buurland Rwanda dat M23 met financiële hulp en wapenleveranties in staat stelt Oost-Congo te blijven terroriseren.
De verantwoordelijkheid van Rwanda voor de slachtpartijen in Congo wordt inmiddels wel door iedereen erkend, behalve door de Rwandese president Paul Kagame. Bij de overname van Goma liepen Rwandese soldaten trouw naast de M23. Rwanda profiteert van de zwakte en de corruptie van het Congolese regime. Congo is totaal niet opgewassen tegen de Rwandese agressie. Datzelfde geldt voor de internationale troepen van de VN en andere Afrikaanse landen. Rwanda heeft zich in de loop van de tijd, na de extreem gewelddadige moordpartijen van Hutu's op de Tutsi's in 1994, ontwikkeld tot de lieveling van het westen. Dat heeft alles te maken met de aanwezigheid van belangrijke grondstoffen in de regio die onmisbaar zijn voor hedendaagse technologische ontwikkelingen in het westen. Rwanda is daarvoor de meest betrouwbare leverancier. Magendane: 'Rwanda exporteert jaarlijks voor honderden miljoenen dollars aan (Congolese) grondstoffen, terwijl het zelf geen coltan- of kobaltreserves heeft. Vorig jaar sloot de Europese Unie een akkoord met Rwanda over de import van deze strategische grondstoffen, ondanks VN-rapporten die Rwandese betrokkenheid bij illegale mijnbouw aantonen. Westerse regeringen rechtvaardigen hun steun aan Rwanda met verwijzingen naar diens „effectiviteit” en „stabiliteit”, terwijl ze Congolese corruptie bekritiseren.'
NRC correspondent voor Afrika Koert Lindijer vertelt in deze podcast hoe Kagame het westen weet in te palmen, waardoor de door hem gesteunde rebellen in Oost-Congo vrij spel krijgen. Sinds de jaren negentig onderhoudt de Rwandese president vriendschappelijk relaties met tal van vooraanstaande leden van de westerse politieke elite, zoals ex-regeringsleiders Tony Blair en Bill Clinton. Kagame weet ook dat sport een effectief glijmiddel kan zijn bij het aanknopen van nuttige vriendschapsbanden. Terwijl hij in eigen land een repressief bewind voert en alle oppositie het zwijgen oplegt slaagde hij er in naar buiten toe een aantrekkelijk imago te ontwikkelen. En ook nadat Frankrijk zich uit delen van Afrika heeft teruggetrokken is president Macron nog steeds een een goede vriend van Kagame. Het Rwandese leger beschermt in Mozambique zelfs de oliewinning van het Franse Total Energies, een bron van conflicten die duizenden op de vlucht heeft gejaagd.
Israël en Zuid-Afrika
De neokoloniale rol van Rwanda verontrust in het bijzonder Zuid-Afrika dat vreest voor verlies aan invloed op het continent. In Zuid-Afrika kijkt men met name argwanend naar de toegenomen invloed van Israël op het Rwanda van president Kagame. Zuid-Afrika heeft ook soldaten in Congo in de Afrikaanse vredesmacht die door M23 bij de verovering van Goma aan de kant is gezet. Met wapens uit Rwanda die door Israël zijn geleverd. De hechte banden tussen Israël en Rwanda gaan niet alleen over landbouw, hernieuwbare energiebronnen en de opvang van vluchtelingen maar ook over wapenleveranties. 'Wat militaire samenwerking precies inhoudt, is natuurlijk een kwestie van defensiegeheim,' lezen we bij De Wereld van Morgen 'maar je krijgt wel een idee als je de bewapening van de M23-groep beziet. De expertengroep van de VN-deskundigen van de Verenigde Naties sprak in zijn verslag van december 2024 van Israëlische Galil aanvalsgeweren, lichte en zware machinegeweren, verschillende soorten raketwerpers, granaatwerpers, terugstootloze geweren, mortieren, nachtzichtapparatuur en anti-persoonsgranaten. Voor Zuid-Afrika is de Israëlische bewapening van Rwanda sinds vorig jaar extra gevoelig geworden vanwege de genocide-aanklacht die het land heeft ingediend bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ) in Den Haag. Rwanda, dat zich in de VN als een van de weinig Afrikaanse landen opstelt aan de kant van Israël, voert in Oost-Congo dus ook een oorlog tegen het land dat het namens vele andere landen in het mondiale zuiden opneemt voor de Palestijnen. De Rwandese minister van Buitenlandse Zaken en Internationale Samenwerking, Olivier Nduhungirehe, en zijn Israëlische ambtgenoot, Gideon Sa’ar hebben onlangs volgens de Rwandese krant Taarifa hun bondgenootschap bevestigd, 'op een cruciaal moment, nu beide landen te maken hebben met externe druk van vijandige actoren, waaronder de steeds agressievere houding van Zuid-Afrika'.
‘No Congo, no iPhone’
Kiza Magendane demonstreerde in Den Haag onder de leuze 'No Congo, no iPhone'. Zijn boodschap: 'Wij zijn Congo onze solidariteit verschuldigd, omdat het onze digitale revolutie en groene transformatie mogelijk maakt met zijn overvloed aan strategische mineralen.' Hij pleit voor nieuwe betrekkingen met het land dat hij ooit ontvluchtte. En om te beginnen humanitaire hulp voor de Congolese bevolking en sancties voor de Rwandese agressor.
