Neurowetenschappers nemen vrije wil onder vuur, filosofen schieten terug
, door
De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.
In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Social Acceleration: faster – making time
, door
In deze gastbijdrage onderzoekt filosoof Oliver Sutton de idee van social acceleration, de ogenschijnlijke versnelling van het leven. Vandaag het tweede deel waarin Sutton zich buigt over het managen van tijd.
Earlier in the book Gleick talks about the “fast cycle time” system of production, exemplified by the practice of “just in time delivery”. Increasingly manufacturers seek to eliminate profit-sapping inefficiencies within the production system by keeping the chain of production in perpetual motion. The key to this is to avoid the time wasting and unnecessary investment in fixed assets associated with storage of parts while they await assembly. Rather the production system is calibrated such that at every stage, delivery of parts dove-tails as tightly as possible with the assembly process. If you enquire about reserving products on the Ikea website, you receive the following message;
“We receive merchandise daily and that is why we usually have in our shops all the items the customer may need. We would need to have an extra store for the reserved items and this would increase the prices of the products”.
Ikea operate a system of “just in time delivery” so as to reduce costs and, of course, maximise profits.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Social Acceleration: faster – saving time
, door
In deze gastbijdrage onderzoekt filosoof Oliver Sutton de idee van social acceleration, de ogenschijnlijke versnelling van het leven. Het wordt een kleine serie van zeven delen. Vandaag het eerste deel waarin Sutton zich over een vreemde paradox buigt: technische innovatie is er vaak op gericht om dagelijkse handelingen te versnellen en te vergemakkelijken, maar waarom ervaren we dan toch dat ons leven steeds drukker wordt?
At first sight the term “social acceleration” seems to hold promise. It connects to an intuition that there is some sort of acceleration taking place in the pace of life. Whereas a letter took days, email is instantaneous; whereas travel between the cities of Europe took weeks, now it takes hours (volcanoes permitting); production cycles are shortening, productivity is increasing and life seems more hurried.
Yet under closer inspection the idea shows itself to be rather more opaque. It may be the case that communication and transport have accelerated, but that doesn’t mean that we have accelerated. In fact, the opposite should be the case. No longer required to deal with all that mundane paraphernalia that went with writing someone a letter, we should be wallowing in the time that has been gifted to us by email. As for the decades that must have been saved as a consequence of the acceleration of our means of transport, it’s a wonder we even need to get out of bed. Weren’t the futurists of yesterday earnestly discussing the post-work society that would be the inevitable consequence of automated production systems?
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Wat is tijd?
, door
Een tijdje terug (no pun intended) hadden we op Sargasso een serie over tijd van Studium Generale Utrecht. Hieronder vindt u een korte audiovisuele samenvatting.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Woorden en emotie
, door
‘Het ging en gaat om de Islam, niet over moslims’. Het zal wel: het recht moet zijn loop hebben en veel protesten heb ik niet gehoord tegen de vrijspraak van Wilders. Maar het probleem werd door Raoul Heertje perfect weergegeven: betekent die uitspraak nu ook iets dat te begrijpen valt? ‘Ik heb niks tegen Christenen, maar het Christendom, dat moet uitgebannen’. Wat betekent dat onderscheid?
Ik hoef niet zo nodig Wilders te bashen, zijn rechters evenmin, dus misschien ‘effe dimmen’ en eerst even proberen mee te gaan in een paar gedachten. Het probleem is: hoe gebruiken wij de taal? Biedt ons huidige taalgebruik voldoende houvast bij de navigatie door de wereld?
“De wereld is alles wat het geval is”, schrijft Wittgenstein. Maar wat is het geval? Er moet een verbinding zijn tussen taal en de werkelijkheid, zo zegt hij in zijn Tractatus. Is de massa-immigratie het geval? Met een analyse van aantallen en de geschiedenis is dat moeilijk vol te houden. Maar dan gaat bijna het gehele politieke discours over wat niet het geval is. Of in juristen bargoens: “wat beweerdelijk het geval is”.
De slotclaus van Wittgenstein is mogelijk nog beroemder: “Van dat, waarover niet kan worden gesproken, moet men zwijgen”. Dat is een goede: maar het betekent dat er een heel gebied aan onderwerpen bestaat waarover je niet (helder) zou kunnen spreken. Misschien het hele gebied van retoriek of de persuasieve communicatie? Dat is het hele politieke debat!
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
De immorele NAVO-strategie
, door
Dankzij de door de NAVO veroorzaakte patstelling, duurt de oorlog in Libië voort. De NAVO is daarom medeschuldig aan de 15.000 slachtoffers die er sinds maart zijn gevallen Zoals ik al had voorspeld verandert de ‘Coalitie van bereidwilligen’ langzaam van strategie. Doel is niet langer het ‘beschermen van de Libische burger’, maar het verwijderen van kolonel Khadafi. Als we de NAVO moeten geloven -en laten we vooral niet alles klakkeloos geloven- brokkelt de steun rondom de excentrieke kolonel langzaam af.
Khadafi is niet langer die aparte Arabische heerser met wie het prima zakendoen is. Nu heeft de kolonel afgedaan. Het is voor de NAVO een prestigekwestie geworden en de Libische leider moet koste wat het kost verdreven worden. En het zal wat kosten. Specifieker geformuleerd: het zal nog meer Libische levens kosten. Om de geesten rijp te maken voor de volgende stap wordt de woestijnvos geframed als een losgeslagen waanzinnige. Om dit aan te tonen beweert Luis Ocampo dat de leider Viagra bestelt om zijn troepen aan te sporen tot massaverkrachtingen. Mag ik de bonnetjes even zien, Luis? Het broodje aap verhaal valt in de categorie ‘massavernietigingwapens in Irak’ en ‘Osama zit in Afghanistan’.
Wie oppermachtig is creëert zijn eigen moraal, werkelijkheid en recht. Dat lijkt allemaal te billijken, zolang het doel de middelen heiligt. Maar wat is het doel? En welke middelen zijn we bereid in te zetten? Democratieën hebben hun oordeel snel klaar als het gaat om dictaturen. Terecht. Maar wie beoordeelt en veroordeelt ons? Staat de ‘good guy’ altijd boven de wet? Filosofieprofessor Michael Walzer is een expert op het gebied van de morele rechtvaardiging van oorlogsvoering. Zijn mening over Libië is helder. “And so we are intervening in a very big way, again, in a country about which we know very little, on behalf of political forces about which we know even less. We don’t know what a new Libyan regime would look like; we also don’t know whether a new regime can be put together without an extensive civil war. Given all this, I thought that the threshold held. The case for intervention just wasn’t strong enough.”
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Legaliseer alle foute films!
, door
Moet je films vanwege hun demonische boodschap verbieden? Films zijn in Nederland niet echt verboden, maar niet alle films zijn vrij verkrijgbaar. Duitse propagandafilms uit de nazitijd mogen in Nederland alleen voor wetenschappelijke doeleinden en onder strikte voorwaarden worden bekeken. Een film als Der ewige Jude (1940) is niet zomaar in de videotheek op de hoek af te halen. Dat betekent niet dat nazifilms op internet lastig zijn te vinden. Tik de juiste zoekterm in en je kunt de films direct gratis bekijken. Dient het verbieden van films een doel of gaat de vrijheid van meningsuiting boven alles?
Gelijkenissen tussen Fitna en der ewige jude
Der ewige Jude wordt net als Fitna als een op feiten gebaseerde documentaire aan het publiek voorgeschoteld. We zien de negatieve gevolgen van de veronderstelde massa-immigratie van ‘anderen’. Er wordt selectief geknipt en geplakt uit de Heilige Boeken om het extreme, perfide en politieke karakter van de vreemde ‘godsdiensten’ duidelijk te maken. Waar Geert Wilders bepaalde delen van de Koran selectief selecteert, doet regisseur Fritz Hippler (1909-2002) exact hetzelfde met de Thora. Het centrale thema, dat ‘de ander’ geen geloof aanhangt, maar aanhanger is van een gevaarlijke politieke ideologie, komt in beide films duidelijk naar voren. Waarom is de Duitse film verboden en Fitna niet? De nazifilm lijkt niet zozeer verboden om de inhoud an sich, maar doordat men de film ziet als een radertje. Een radertje in de propagandamachine van de nazi’s, die de Duitse geesten rijp maakte voor de Shoah. Is dat niet meten met twee maten?
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
Het Kwaad
, door
Safranski’s boek gaat over ‘het Kwaad’, het nadenken over de oorsprong van het kwaad en de relatie tussen God, vrijheid en het kwaad. De auteur geeft inkijkjes, maar pretendeert geen allesomvattend overzichtswerk te schrijven. In ieder hoofdstuk werpen nieuwe steeds nieuwe grote westerse denkers een ander licht op het onderwerp. Die benadering doet recht aan de complexiteit van het thema. Er is zoveel geschreven over ‘Het Kwaad’, dat een allesomvattend overzichtswerk simpelweg onmogelijk is. Van Plato tot Kant en van Sartre tot Aristoteles: er zijn letterlijk duizenden boeken geschreven die de duistere kant van het leven behandelen. De schrijfstijl is zeer toegankelijk, maar desondanks is werk van Safranski geen pageturner. De reden is dat het onderwerp filosofisch, abstract en van hoogintellectueel niveau is. Dat is tegelijkertijd de aantrekkingskracht van het boek: hoeveel boeken over moeilijke onderwerpen lezen lekker weg?
Het Goede
De schrijver hanteert een thematische afbakening. Hij bespreekt wat westerse filosofen geschreven hebben over het kwaad. Augustinus, Nietschze en Freud tref je in dit werk volop aan, oosterse wijzen als Boeddha, Ghandi of Confucius zul je niet aantreffen. Verder luidt de ondertitel van zijn boek: ‘Of het drama van vrijheid’. Dankzij onze vrijheid, hebben we ook de vrijheid om het kwade te kiezen. Met vrijheid bedoelt Safranski de vrije wil van de mens. De ondertitel geeft al aan dat het boek zich niet beperkt tot één enkel onderwerp. Sterker nog: het boek gaat evengoed over God, het goede, de werkelijkheid, De vrije wil en vrijheid in het algemeen. Al is de hoofdstukindeling min of meer chronologisch, uitweidingen en zijwegen worden niet geschuwd. Na een bespreking van de 4e eeuwse kerkvader Augustinus en zijn mening over de zonde en de Heilige Geest, gaat hij makkelijk over op de mening van 20ste-eeuwer Albert Einstein. Zo horen we Einstein spreken over menselijk bewustzijn. “Een menselijk wezen is een deel van het geheel dat we ‘universum’ noemen, een in tijd en ruimte begrensd deel. Hij ervaart zichzelf, zijn gedachten en zijn gevoelens als losstaand van alle anderen –een soort optische illusie van zijn bewustzijn. Die illusie is voor ons een soort gevangenis die ons beperkt tot onze persoonlijke verlangens en onze genegenheid jegens de weinige personen die ons na staan. Onze taak moet het zijn onszelf uit die gevangenis te bevrijden.”
In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Foto:
Sargasso achtergrond wereldbol
De zure poes van Stine Jensen
, door
Een gastbijdrage van Taede Smedes. Dit stuk verscheen eerder op zijn persoonlijke weblog.
Zoals ieder jaar verschijnt er in het kader van de Maand van de Filosofie ook dit jaar een essay dat je voor de schappelijk prijsje van €4,95 kunt aanschaffen. Dit jaar is dat essay geschreven door Stine Jensen en het is getiteld Echte vrienden. Ik heb het essay de afgelopen dagen gelezen, en ik ben erdoor ontgoocheld geraakt.
Vorige week stond er al een kleine voorpublicatie in De Volkskrant, als opiniebijdrage, en daarin vond ik Jensen al een sourpuss. Het stuk had een zeurderig toontje, alsof met Facebook, Hyves, Twitter en allerlei andere sociale media het einde van de wereld en vooral van onze persoonlijke privacy was aangebroken. Lieve Stine: mensen hebben geen privacy meer. De overheid weet alles van je, zodra je een bankrekening opent, en een bankpasje of een creditcard aanschaft.
Facebook-filosofie
Maar waar het Jensen in haar essay Echte vrienden om gaat, is wat zij noemt “intiem kapitaal”, oftewel “alles wat betrekking heeft op waardevolle persoonlijke informatie” (14) die macht en invloed geeft. Intieme informatie is informatie die je normaliter niet met Jan en alleman wilt delen, maar die niettemin volgens Jensen klakkeloos op Facebook etc. worden gedumpt. Wie het essay echter leest, zal uiteindelijk verward achterblijven.
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.