Intieme hersenscans

Met hersenscans gedachten lezen; spannend maar wel érg onbetrouwbaar, vindt neurowetenschapper Nienke van Atteveldt. Ze is één van de winnaars van de blogwedstrijd Intieme technologie van het Rathenau Instituut. Onze gedachten zijn misschien wel ons intiemste bezit. Maken ontwikkelingen in hersenonderzoek het mogelijk ook hier in te breken, en zo dichterbij onszelf te komen dan welke techniek ook? Sommige onderzoekers voorspellen dat we in de nabije toekomst op scans kunnen aflezen wat een ander denkt, droomt of zal beslissen. Gedachtelezen van een verlamde patiënt, die enkel nog kan communiceren met zijn of haar hersensignalen, lijkt een erg goed idee. Maar is het ook een goed idee om iemands gedachten af te luisteren tijdens een sollicitatiegesprek of politieverhoor? Naast de fundamenteel ethische kwestie is vooral ook van belang hoe betrouwbaar de technieken eigenlijk zijn, en kunnen worden, om hersensignalen nauwkeurig in “gedachten” te vertalen.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ethische gedachten over zorg, hier en ginder

, door

Een bijdrage van Toon Kasdorp.

Ik heb de laatste weken in een ziekenhuis doorgebracht en me daar onder meer bezig gehouden met gesprekken over de financiering van de zorg en over ontwikkelingshulp met kamergenoten.

Bill Gates heeft er zijn ongerustheid over uitgesproken dat Nederland van plan zou zijn haar ontwikkelingshulp te gaan verminderen, vooral vanwege de voorbeeldfunctie die Nederland en een klein aantal andere landen op dit punt jarenlang gehad hebben. Vermindering in Nederland zou met andere worden heel goed een multiplierfunctie kunnen hebben: het zou de hulp wereldwijd negatief kunnen beïnvloeden. Om die reden zou het misschien verstandig zijn de hulp voorlopig wel op de begroting van de rijksoverheid te laten staan maar niet meer uit te keren tot we nut en onnut van de bestaande ontwikkelingshulp hebben uitgediscussieerd. Voor de financiering van de rijksoverheid maakt dat geen verschil.

Als Bill Gates het over ontwikkelingshulp heeft dan bedoelt hij in de eerste plaats gezondheidshulp. Over dat onderwerp is in ethisch opzicht wel iets te zeggen.

Is er een goede ethische reden om ons minder te bekommeren om de gezondheid van de bewoners van derdewereldlanden dan van mensen hier in Nederland? Ik vraag dit omdat ons systeem van financiering van de gezondheidszorg wordt verdedigd met een beroep op de solidariteit. Die solidariteit houdt in de praktijk op bij de mensen die door hun aanwezigheid h.t.l. in de praktische omstandigheden verkeren op die zorg aanspraak te kunnen maken. Als de aanspraken van anderen op onze solidariteit even sterk zouden zijn als die van onze landgenoten, zou met ons systeem ethisch iets niet in orde zijn. Wij zouden dan nalaten de nodige maatregelen te nemen om de verdelende rechtvaardigheid in acht te nemen en gelijke toegang tot de zorg voor alle mensen te verzekeren ongeacht hun woonplaats. Onze ontwikkelingshulp dan in geen enkel opzicht toereikend zijn.

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Foto: copyright ok. Gecheckt 15-03-2022

Sta embryoselectie in sommige gevallen toe

, door

Preïmplantatie genetische diagnostiek (PGD), ook wel bekend als embryoselectie is al een tijd mogelijk. Sommige toepassingen ervan zijn echter verboden in Nederland. Zo is het bijvoorbeeld verboden om PGD te gebruiken om het krijgen van een zgn. ‘donorbaby’ mogelijk te maken. Virgil Rerimassie vindt dat ouders zelf moeten kunnen beslissen of zij PGD om deze reden willen gebruiken, zeker omdat het over leven en dood kan gaan. Een nieuwe aflevering in de serie Intieme Technologie van het Rathenau Instituut.

Een paar jaar geleden, toen ik nog rechten studeerde, bedacht ik mij dat het misschien interessant was om mijn bachelorscriptie te schrijven over ‘humane genetica en het recht’. Uiteindelijk kwam ik terecht bij het onderwerp preïmplantatie genetische diagnostiek (PGD), ook wel bekend als embryoselectie. PGD is een techniek waarbij diagnostiek voor geboorte mogelijk is voordat een door middel van in vitro fertilisatie (IVF) tot stand gekomen embryo in de baarmoeder van de vrouw wordt geplaatst. Het toestaan van PGD om embryo’s te selecteren die geen drager zijn van het gen voor (erfelijke) borstkanker, leidde in 2008 nog tot stevig debat. Andere toepassingen ervan zijn echter nog steeds verboden in Nederland. Zo is het bijvoorbeeld niet toegestaan om PGD te gebruiken om het krijgen van een zgn. ‘donorbaby’ mogelijk te maken.

Ik had niet kunnen voorspellen dat mijn bescheiden scriptieonderzoekje zo’n grote impact op mij zou hebben. Door dit thema besloot ik immers om mijn professionele leven te willen leiden op het snijvlak van technologie, recht en samenleving. PGD is immers exemplarisch voor de lastige dynamiek tussen deze krachtenvelden. Maar uiteindelijk gaat het natuurlijk om mensen. Mensen die voor hele lastige situaties en keuzes komen te staan. Tijdens het schrijven van mijn scriptie zag ik ze vaak voor me:

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Gezondheidszorg op maat schuurt met privacy

, door

Het ontrafelen van het menselijk genoom gaat verregaande gevolgen hebben voor de gezondheidszorg en onze privacy, betoogt ethicus Niels Nijsingh in deze nieuwe aflevering van Intieme Technologie.

“De privacy van de 20e eeuw is niet privacy van de 21e eeuw”, zo vertrouwde een klinisch geneticus mij recent toe. Hij maakte deze opmerking in een gesprek over de toegenomen mogelijkheden wat betreft het in kaart brengen en analyseren van de drie miljard basenparen die het menselijk genoom vormen. Toen James Watson in 2002 zijn genoom liet sequencen en analyseren, kostte dit miljoenen dollars. Inmiddels is de prijs rap aan het dalen en is de grens van duizend dollar in zicht. Door de afnemende kosten en de toenemende mogelijkheden van interpretatie openen zich perspectieven op een andere benadering van geneeskunde: personalised medicine, ‘gezondheidszorg op maat’. Kennis over het genoom stelt ons in staat om naar aanleiding van het individuele risico-profiel te anticiperen op de ontwikkeling van aandoeningen en om te interveniëren op een manier die het beste werkt voor een specifiek individu. De doelen zijn bepaald ambitieus: er wordt ingezet op niet minder dan het bewerkstelligen van een ‘revolutie’. Deze revolutie zou een effectieve bestrijding van onder meer kanker, diabetes, hart- en vaatziekten mogelijk maken, terwijl op de kosten bespaard kan worden. De verwezenlijking van geneeskunde op maat wordt door Margaret Hamburg & Francis Collins vergeleken met de aanleg van snelwegen in het begin van de vorige eeuw. Snelwegen structureren volgens hen de logistieke infrastructuur analoog aan de manier waarop toepassing in de genetica de medische praktijk structureren. Het gebruik van het netwerk van wegen werd alleen begrensd door standaarden voor veiligheid, het gebruik -dat wil zeggen welke bestemming men kiest- wordt overgelaten aan de individuele gebruiker. Het is nu, aldus Hamburg en Collins, aan de artsen en patiënten om te navigeren langs de ‘wegen’ en de infrastructuur die neergelegd worden om gezondheidszorg op maat mogelijk te maken, binnen de daarvoor opgestelde kaders.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Homo’s helpen

, door

’t Zou kwalijk zijn als er gemeenschapsgeld werd verkwist aan behandelingen die pretenderen van homo’s gezonde hetero’s te maken. Trouw suggereerde vorige week dat dat bij de zorginstelling Different veelvuldig gebeurt. Different ontkent dat. De nu ontbrande discussie beneemt het zicht op waar het wel om gaat. Homo zijn in orthodoxe kringen is moeilijk. Die problemen zijn niemands schuld, en waar ze ernstig genoeg zijn om psychotherapie te rechtvaardigen, dient die therapie op dezelfde wijze te worden vergoed als therapie overal elders. Het alternatief is discriminatie op grond van geloof, en dat moeten we niet willen, betoogt ethicus Bart Voorzanger.

Trouw schreef dat men bij de uiterst christelijke zorginstelling Different homo’s ‘geneest’ en die behandeling – onder valse voorwendsels – declareert bij de zorgverzekering. Dat leidt tot ophef waarbij zelfs Den Haag heftig meepiept. En als Different inderdaad ‘genezing’ van homoseksualiteit beloofde, zou die ophef terecht zijn. Alleen, die belofte doet Different nergens. Op de eigen site verwijst de instelling naar een onderzoek door christelijke studenten onder cliënten van Different waaruit blijkt dat die zich vooral geholpen voelde ‘bij het acceptatieproces van hun homoseksuele gevoelens en het vergroten van (zelf)inzicht’. Daar beroem je je niet op als je mensen zo snel mogelijk van die gevoelens wilt afhelpen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Zielig

, door

Vanwege een almaar zieker wordende kat was ik kind aan huis bij de dierenkliniek. Daar werd ik ondergedompeld in een universum van klein leed: naast mijn kat bivakkeerden er onder meer een zieke zebravink en een onderkoelde hamster.

Hoe behandel je in hemelsnaam diertjes die zo minuscuul zijn dat elke ziekte meteen hun hele lijfje in beslag neemt? Hoe wring je een vogelbekje open om er vocht in te druppelen, zonder meteen zijn snavel of zijn botjes te breken? Hoe doseer je antibiotica voor een diertje dat maar een paar gram weegt? Hoe kalmeer je een bange hamster?

In de ziekenboeg streelde ik mijn kat en soms ook de blinde, suikerzieke en uitgedroogde poes in de kooi ernaast. Twee meter verderop werd een manshoge, slaperige, zojuist geopereerde hond door de assistenten voorzichtig in een kooi gesjord: ze waren benauwd dat hij te nel zou bijkomen, hij had de reputatie een woesteling te zijn. De hamster scharrelde inmiddels weer rond en wilde zelfs wat eten; een uur later stierf hij onverwacht.

De eigenaar van het zieke zebravinkje schrok van de rekening voor twee dagen zorg, medicijnen en onderkomen. Dat kon-ie niet betalen, en bovendien: honderd euro voor zo’n klein beestje? Een ander ongerust baasje en ik keken elkaar schouderophalend aan. Tsja. Wie een huisdier neemt, laadt de verantwoordelijkheid voor diens welzijn op zich; en de kosten van een dierenarts zijn gebaseerd op de geleverde inspanning, niet op het gewicht van de zieke.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Lezing Studium Generale: de filosofie over deugdelijkheid

, door

In samenwerking met Studium Generale Utrecht besteedt Sargasso aandacht aan wetenschappelijke lezingen uit het verleden die niet aan actualiteit hebben ingeboet. Vandaag een lezing over de ethiek uit de klassieke oudheid, de ‘deugdethiek’ van Aristoteles.

Is deugdethiek de perfecte ethiek voor deze tijd? Onze samenleving kan wel wat oefening in het juiste midden gebruiken. In hoe we met elkaar omgaan op straat of in de trein. Maar ook politici, die over elkaar heen buitelen in hun reacties op actuele kwesties, die vaak een dag later alweer vergeten zijn. Prof. Joep Dohmen stelde zijn lezing over Aristoteles dat politici wel les in deugden mogen krijgen. Hij verwees naar prof. Paul van Tongeren, die in zijn werk moderne deugden onderzoekt, zoals integriteit. Het truttige imago van deugdelijkheid is onterecht; de Aristotelische ethiek is juist een moderne vorm van levenskunst die past bij een individuele samenleving.

Meer weten over deugdethiek? Kijk dan de lezing Klassieke deugden van Paul van Tongeren terug.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De immorele NAVO-strategie

, door

Dankzij de door de NAVO veroorzaakte patstelling, duurt de oorlog in Libië voort. De NAVO is daarom medeschuldig aan de 15.000 slachtoffers die er sinds maart zijn gevallen Zoals ik al had voorspeld verandert de ‘Coalitie van bereidwilligen’ langzaam van strategie. Doel is niet langer het ‘beschermen van de Libische burger’, maar het verwijderen van kolonel Khadafi. Als we de NAVO moeten geloven -en laten we vooral niet alles klakkeloos geloven- brokkelt de steun rondom de excentrieke kolonel langzaam af.

Khadafi is niet langer die aparte Arabische heerser met wie het prima zakendoen is. Nu heeft de kolonel afgedaan. Het is voor de NAVO een prestigekwestie geworden en de Libische leider moet koste wat het kost verdreven worden. En het zal wat kosten. Specifieker geformuleerd: het zal nog meer Libische levens kosten. Om de geesten rijp te maken voor de volgende stap wordt de woestijnvos geframed als een losgeslagen waanzinnige. Om dit aan te tonen beweert Luis Ocampo dat de leider Viagra bestelt om zijn troepen aan te sporen tot massaverkrachtingen. Mag ik de bonnetjes even zien, Luis? Het broodje aap verhaal valt in de categorie ‘massavernietigingwapens in Irak’ en ‘Osama zit in Afghanistan’.

Wie oppermachtig is creëert zijn eigen moraal, werkelijkheid en recht. Dat lijkt allemaal te billijken, zolang het doel de middelen heiligt. Maar wat is het doel? En welke middelen zijn we bereid in te zetten? Democratieën hebben hun oordeel snel klaar als het gaat om dictaturen. Terecht. Maar wie beoordeelt en veroordeelt ons? Staat de ‘good guy’ altijd boven de wet? Filosofieprofessor Michael Walzer is een expert op het gebied van de morele rechtvaardiging van oorlogsvoering. Zijn mening over Libië is helder. “And so we are intervening in a very big way, again, in a country about which we know very little, on behalf of political forces about which we know even less. We don’t know what a new Libyan regime would look like; we also don’t know whether a new regime can be put together without an extensive civil war. Given all this, I thought that the threshold held. The case for intervention just wasn’t strong enough.”

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Vorige Volgende