Eergerelateerd geweld: kun je werken met meerdere definities?

Gastbijdrage van Rob Ermers. In deze reeks van artikelen nemen we begrippen onder de loep die gebruikt worden in het discours over migranten in Nederland, en met name over eergerelateerd geweld. Die termen zijn bijna allemaal erg vaag. Dit heeft grote gevolgen die we onder ogen moeten zien. In de eerste twee artikelen (hier en hier) beschrijf ik welke problemen er zijn met de termen cultuur en eer. Een belangrijke conclusie is dat er geen toepasbare definities zijn van deze begrippen. In dit derde artikel bespreek ik de term ‘eergerelateerd geweld’. Sinds medio 2013 hanteert de overheid een Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Ook zaken rond eergerelateerd geweld vallen onder deze wet. Of een zaak wel of niet als eergerelateerd gelabeld wordt heeft vooral gevolgen voor burgers met een niet-westerse migratie-achtergrond. Het wordt eentonig, maar ook de definitie van eergerelateerd geweld ligt niet vast, zelfs niet binnen de overheid. Hoe kan dat?

Door: Foto: © Sargasso logo serie cultuur eer
Foto: © Sargasso logo serie cultuur eer

Onderzoek naar eergerelateerd geweld gaat mank

, door

LONGREAD, ONDERZOEK - Een gastbijdrage van Rob Ermers, gastonderzoeker aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij houdt zich bezig met de multiculturele samenleving, geeft trainingen en lezingen over aan eer gerelateerd geweld en publiceert over dit onderwerp. Zijn recentste publicatie is Honor Related Violence. A New Social Psychological Perspective (Routledge, London).

In deze reeks van artikelen nemen we begrippen onder de loep die gebruikt worden in het discours over migranten in Nederland, en met name over eergerelateerd geweld. Die termen zijn bijna allemaal erg vaag. Met naar mijn mening grote gevolgen die we onder ogen moeten zien.

In het eerste artikel beschreef ik hoe de term cultuur wordt gebruikt. Maar er is nog een andere notie waarover veel onduidelijkheid heerst: eer.

De begrippen eer en eergerelateerd geweld worden in de praktijk uitsluitend geassocieerd met mensen met een migratie-achtergrond. Vaak wordt eraan toegevoegd dat eergerelateerd geweld cultureel bepaald is, waarmee dan bedoeld wordt ‘niet-westers cultureel’.
Maar hoe zit dat precies? En hoe functioneert de aanpak van eergerelateerd geweld?

Eer en cultureel geweld

Eer is in Nederland – en trouwens in heel West-Europa – de laatste twintig jaar belangrijk geworden vanwege de aanpak van eergerelateerd geweld. Geweld is natuurlijk vreselijk en moet met alle macht bestreden, en liever nog voorkomen worden. Dat ontkent niemand.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Waan van de dag

Waarom noemen we ‘gezinsdrama’ niet gewoon moord?

, door

Via Frontaal Naakt:

Afgezien van het feit dat de term [‘gezinsdrama’] dus een extra belasting is voor achterblijvende partner en familie (zij zijn de familie waarin het familiedrama plaatsvond, zij waren collectief de dramatische spiraal binnen hun gelederen niet de baas) denk ik dat hij gevaarlijk is. Het maakt het makkelijker voor potentiële daders (mannen die geen ‘nee’ of ‘voorbij’ accepteren en met het rudiment voor dit soort scenario’s in hun hoofd lopen) zichzelf in dat scenario als een slachtoffer, rebel of zelfs soort held te gaan zien, of een combinatie van alle drie. […]

Dit soort karakters is zeer vatbaar voor de gedachte hoe ze herinnerd zullen worden. Het woord ‘gezinsdrama’ kan ze sterken in het waanidee dat er met verdriet en spijt aan ze teruggedacht zal worden, met de gedachte ‘hadden we maar ingezien hoe hij leed….’. De reguliere onvolwassen zelfmoordfantasie gekoppeld aan de walgelijkste vorm van zelfzuchtige controlfreakerij over je graf heen.

Foto: Maryland GovPics (cc)

Aannamen over ‘cultuur’ zetten hulpverleners op het verkeerde been

, door

ANALYSE - door dr. Rob Ermers.

Je leest wel eens uitspraken als: ‘in de Koerdische cultuur heeft een meisje niets te zeggen over met wie ze trouwt’ en ‘in de islam zijn vrouwen ondergeschikt’. Maar ook ‘in de westerse cultuur zijn mannen en vrouwen gelijk’. Wat is er mis met zulke uitspraken?

Niet alleen gewone burgers, maar ook onderzoekers, maatschappelijk werkers, jeugdbeschermers, politiemensen en officieren van justitie doen dergelijke uitspraken over de cultuur en religie van mensen. Ook in rapporten worden ze gepresenteerd als algemene, vaststaande feiten.

Maar kloppen deze uitspraken voor elke Koerdische, voor elke westerling en elke moslim wel? En: zijn ze gebaseerd op wetenschappelijke inzichten? Mag je ze bijvoorbeeld gebruiken in een risico-analyse voor familie X?

Een wetenschappelijke basis is belangrijk, omdat politiemensen, maatschappelijk werkers en jeugdbeschermers net als bijvoorbeeld artsen en psychiaters risico-inschattingen opstellen. Ze proberen te bepalen waarom individuen zich in het verleden op een bepaalde manier gevaarlijk hebben gedragen, en of ze dat in de toekomst wellicht weer gaan doen. Dat is belangrijk, maar ook moeilijk werk.

De term ‘cultuur’ is een probleem

Professionals hebben een diepgaande invloed op het leven van de burgers. Ze besluiten tot aanhouding van mensen, adviseren of handhaven gebieds- of contactverboden, leggen behandelingen of toezicht op, of halen kinderen weg bij hun ouders. Zelf zijn ze vaak geen wetenschappers, maar hun afwegingen moeten wel zijn gebaseerd op wetenschappelijke inzichten, duidelijke criteria en beproefde methodieken.

Foto: Kort - illustratie Sargasso

KORT | Ministers schrikken van ’toename’ eerwraakslachtoffers

, door

ACHTERGROND - De Volkskrant:

Minister Lodewijk Asscher is niet verrast door de cijfers, maar wel opnieuw geschrokken. […]

Ook minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie schrikt van de nieuwe cijfers. ‘Dit is ernstig en moeten we op alle fronten ongelooflijk de kop indrukken.’

Zoals ik hier al opmerkte, valt het echter wel mee met de toename in slachtoffers.

Het Landelijk Expertise Centrum Eergerelateerd Geweld (LEC EGG) houdt cijfers bij (pdf) sinds 2010:

Aantal zaken:

2010: 498
2011: 504
2012: 492
2013: 506

Er lijkt me dus geen sprake te zijn van een significante toename.

Gezien de grotere aandacht voor eergerelateerd geweld, onder andere door het LEC EGG zelf, suggereren gelijkblijvende cijfers echter eerder een daling in het aantal daadwerkelijk delicten dan een stijging.

De enige forse stijging zit in het aantal dodelijke slachtoffers (inclusief door zelfmoord):

2010: 12
2011: 9
2012: 15
2013: 20

Maar gezien het relatief kleine aantal delicten met dodelijke afloop, kun je je afvragen of je hier redelijkerwijs een trend uit kunt destilleren.

Het aantal gevallen van eergerelateerd seksueel misbruik daalde overigens met 58%, het aantal mishandelingen met 14%. Is dat dan ook een trend?

Kortom: er veranderde niks, maar de ministers zijn toch geschrokken. En de media rapporteren dat braaf.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Lola Audu (cc)

Eerwraak

, door

OPINIE - Eerwraak is geen islamitisch verschijnsel, net zo min als mass shootings een christelijk fenomeen zijn.

‘Wie de dood van echtgenote, dochter of zus veroorzaakt na ontdekking van een onwettige seksuele relatie, en in staat van woede veroorzaakt door de aantasting van zijn eer of de eer van de familie, wordt gestraft met een gevangenisstraf van drie tot zeven jaar. Tot eenzelfde straf wordt veroordeeld hij die in voornoemde omstandigheden de dood van de persoon veroorzaakt met wie de echtgenote, dochter of zus een onwettige seksuele relatie heeft.’

Zo ziet dat er dus uit, eerwraak in een Wetboek van Strafrecht. Drie tot zeven jaar voor moord uit woede om de aantasting van de eer, waar elke andere moord kan leiden tot levenslange gevangenisstraf. De hierboven geciteerde wet was, tot een wetswijziging in 1981, van kracht. Niet in Marokko, niet in Turkije, niet in Egypte, niet in Somalië maar in Italië.

‘De reden voor de strafvermindering lag besloten in een “onwettige seksuele relatie” waarin een van de vrouwen van de familie betrokken was; hieruit volgde automatisch dat de eer was aangetast,’ vervolgt de Italiaanse wikipedia over artikel 587 van de Codice Penale. Hieruit volgt dat mannen de eer van de familie niet konden aantasten, hoe vaak ze ook naast het potje piesten – en Italianen zijn beruchte vreemdgangers en hoerenlopers.