Eigen verantwoordelijkheid
COLUMN - De laatste tijd heb ik een aantal opiniestukken gelezen over de eigen verantwoordelijkheid van de consument, met betrekking tot milieu en gezondheid. Ik bestrijd niet dat die verantwoordelijkheid er is, maar er wordt vaak voorbij gegaan aan de manipulatie van die consument. Marketing is psychologie, laten we dat niet vergeten.
In de jaren ’80 had je een serie rond Max Headroom, een AI-presentator, briljant vertolkt door Matt Frewer. Ook bekend van het nummer Paranoimia van Art of Noise. In de aflevering “Blipverts” worden consumenten blootgesteld aan “subliminal messages”; boodschappen die zo kort in beeld zijn dat je ze niet bewust waarneemt, maar die wel een reactie in je brein veroorzaken. Het blijkt dat mensen die er langdurig aan worden blootgesteld exploderen. Hoewel dit satirisch en dus grotesk overdreven is (en ook heerlijk retro trouwens), is het wel een aardige illustratie van hoe ver bedrijven willen gaan om hun product te verkopen.
We weten allang dat aankoopkeuzes vaak onbewust worden gemaakt en dat we die achteraf gaan rationaliseren. Je wordt gemanipuleerd waar je bij staat, continue. Door reclame, door producten op ooghoogte te plaatsen, door benaming van producten (Light! Verbeterd recept! Ja vast…tot je de ingrediëntenlijst doorneemt…wat maar weinig mensen doen helaas), door gesponsorde “wetenschappelijke” onderzoeken, en de laatste paar jaar ook door influencers op social media.