'De grootste staking in vijftig jaar', kopte Sky Nieuws gisteren. Meer dan 100.000 ambtenaren, onderwijzers en werknemers in de zorg en het openbaar vervoer legden gisteren het werk neer uit protest tegen de politieke impasse die het land al twee jaar verlamt. Er is geen regering sinds de Unionisten er in februari 2022 uitstapten en weigerden na de daaropvolgende verkiezingen een nieuwe coalitie te vormen met Sinn Féin waarin zij de tweede viool zouden moeten spelen. Sindsdien ligt het land stil. Een van de gevolgen is een grote loonachterstand in de publieke sector (hier een lijstje met vergelijkende cijfers). Noord-Ierse docenten hebben al drie jaar geen salarisverhoging gekregen. Wachtlijsten in de zorg zijn nog langer dan in andere delen van het VK. Ambtenaren passen op de winkel onder verantwoordelijkheid van de minister voor Noord-Ierse zaken Chris Heaton-Harris. Maar zij kunnen geen politieke besluiten nemen. Daardoor kunnen bijvoorbeeld gevallen van ernstige milieuvervuiling niet worden aangepakt.
Het conflict over de handelsgrens tussen EU en VK in de Ierse Zee, een residu van de Brexit, is nog steeds niet opgelost. De eisen van de Unionistische DUP zijn overdreven, volgens een hoge functionaris van de partij. Er zit geen enkele vooruitgang in de onderhandelingen over het beëindigen van de omstreden grens, een voorwaarde voor de DUP om weer mee te doen aan regeringsvorming. De partij is het niet eens met het aanvullende VK/EU akkoord uit maart vorig jaar waarin onder meer werd vastgelegd dat de douanegrens in de Ierse Zee alleen nog zal gelden voor goederen die via Noord-Ierland worden doorgevoerd naar de Europese markt. Voor alle goederen die in Noord-Ierland blijven, zou de grens vervallen. De DUP wil geen enkele grens. Noord-Ierland moet zonder enige beperking deel blijven uitmaken van het Verenigd Koninkrijk. Ondertussen kan Sinn Féin de verkiezingsoverwinning van twee jaar terug nog steeds niet omzetten in regeringsmacht. De conservatieve regering in Londen laat het allemaal gaan en houdt haar kolonie financieel kort. Volgens de afspraken zou Londen het bestuur moeten overnem en nieuwe verkiezingen moeten uitschrijven als de Noord-Ieren er zelf niet in slagen een regering te vormen. Verwacht wordt dat Londen met een noodwet komt om de deadline daarvoor nog een keer op te schuiven.
De Britse regering heeft Noord-Ierland recentelijk bij monde van Heaton-Harris miljarden toegezegd waaronder een bedrag van 534 miljoen pond voor de ambtelijke diensten. Maar dat geld kan alleen worden uitgekeerd als er weer een Noord-Ierse regering is gevormd en het parlement weer werkt. Het ziet er niet naar uit dat dit snel gaat gebeuren. Volgens DUP leider Sir Jeffrey Donaldson kan Heaton-Harris het geld voor de publieke diensten gewoon vrijgeven. Daar heb je volgens hem geen functionerend parlement voor nodig. Maar zelfs als er morgen geld uit Londen komt kan het nog maanden duren voordat de lonen van de ambtenaren kunnen worden aangepast. Heaton-Harris zegt dat de regeling van de ambtenarensalarissen geen zaak is voor Londen. De Noord-Ierse werkers in de publieke dienst hebben er nu schoon genoeg van. De staking van gisteren, uitgeroepen door zestien vakbonden, duurde 24 uur, maar had grote gevolgen. Afspraken in ziekenhuizen zijn afgezegd, inclusief die voor chemotherapie en bortskankeronderzoek. Huisartsen waren alleen voor noodgevallen. De meeste scholen waren gesloten. Het openbaar vervoer lag plat. Op veel wegen werd niet gestrooid, ook al waren ze spekglad door ijs en sneeuw.
De stijging van de prijzen voor energie is, zeker nu het ook in Noord-Ierland flink vriest, niet de minste reden voor de massale deelname aan de staking. Terwijl de lonen achterbleven worden de Noord-Ieren al een paar jaar geconfronteerd met stijgende prijzen. Juist gisteren werden de resultaten gepubliceerd van een onderzoek naar de stand van de zaken in de Noord-Ierse economie. Er is nauwelijks sprake van groei. 'Het probleem is vooral de langdurige periode van geringe groei en het gebrek aan beleid om dit te corrigeren.'
Iers in rechtszaal Belfast
Ondertussen werd in de rechtbank in Belfast deze week geschiedenis geschreven. Conradh na Gaeilge en enkele getuigen uit de Ierse taalgemeenschap stelden zich in het Iers voor aan de rechters. Aangenomen wordt dat het de eerste keer is dat getuigen officieel Iers gebruiken in een rechtbank in Belfast, sinds het verboden werd onder de Administration of Justice (Language) Act (Ierland) 1737.
[foto: Son of Groucho, CC . Stormont Castle, het sinds twee jaar niet gebruikte Noord-Ierse parlement ]
