Bestuurlijke vernieuwing Archives

Foto: risastla (cc)

Innovatie in de politiek

6 september 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

Ooit wilde Hans van Mierlo dat het oude bestel zou ontploffen. Het D66 programma vertoont die ambitie niet echt meer. Ik wil er over schrijven als ik die 200 pagina’s gelezen heb.

Maar nu de programma’s voor de komende verkiezingen beginnen rond te zingen, heb ik een probleem met het woord vernieuwing, ook wel hervorming. Wat is dat toch en waarom zijn VVD en PvdA zo trots op hun hervormingen?

En ook: is het A-viertje van de PVV innoverende politiek?

Protocollen en gelijkheid

Onze wereld is gevuld met protocollen en managementafspraken. De uitvoerder legt verantwoording af aan de hoger geplaatste, die zichzelf daarvoor vorstelijk laat belonen. Dat schept een breed gespreide hindermacht in de samenleving en het gevolg daarvan is stagnatie.

Gebeurt er dan niets? Dat valt nog mee. Werkende systemen worden vaak gekenmerkt door het verraad der klerken, mensen die inzien dat het letterlijk naleven van opgelegde normen en verplichtingen niet werkt. Die mensen zoek je dus als je ambitie hebt iets te bereiken. Samen probeer je dan het verraad jegens de systeemeisen vorm te geven. Een enkeling komt verder dan de guerrilla.

De radicale breuk met het systeem komt van Jos de Blok en Buurtzorg: laat vakmensen gewoon hun werk doen, zorg voor zelfsturende teams, weg met de gebakken lucht. Bijzonder is dat die breuk kon ontstaan en dat Buurtzorg inmiddels een succesvol concept is geworden. F. Laloux schrijft er over. Ook de Correspondent ( Rutger Bregman) verbaast zich en prijst hem.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Quote du Jour

Quote du jour | That’s what elections are for

25 juni 2014 , 10:00 , door Jeroen Laemers

[…] really, I don’t want that much of a say. Nobody does.
That’s what elections are for. An election is a genius act of delegation. I don’t want to spend the next five years embarking on an in-depth series of work and pension spending reviews. That’s why I went to the trouble of picking a representative to do it for me.

Stuart Heritage reageert in The Guardian op de belofte van Nigel Farage dat een UKIP-regering regelmatig referenda zou houden.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Europa, depolitisering en democratie

6 september 2011 , 20:00 , door Gastauteur

Is er sprake van een democratisch deficiet in Europa? Het probleem is vooral politiek en niet institutioneel, concludeert Joop van den Berg in dit naschrift op zijn drieluik over democratie.

Ik heb in een drietal columns actuele problemen van de democratie besproken. Die lieten alle zien dat zij aan sterke veranderingen onderhevig is. In een kwetsbaar politiek stelsel als de democratie is het dan altijd oppassen geblazen. Aan de democratie spreekt namelijk niets vanzelf. Zij moet steeds laveren tussen het beslissend oordeel van de meerderheid en de terechte beperkingen door de waarden van de rechtsstaat eraan gesteld. De democratie kan het, zo betoogde ik vervolgens, niet stellen zonder elites. Zij kan het evenmin stellen zonder sterk beleefde politieke overtuigingen. De belangrijkste traditionele tegenstellingen en de daarbij behorende politieke stromingen, product van de industriële samenleving, hebben echter sterk aan betekenis verloren.

De Europese integratie vormt zo langzamerhand een zelfstandig probleem van de democratie. Veelal wordt gesproken over het democratisch deficit van de Europese Unie. Traditioneel wordt dan gewezen op de beperkte bevoegdheden van het Europese Parlement of op het ontbreken van herkenbare politieke tegenstellingen zoals die in nationale parlementen (nog) wel bestaan. De vraag is of daar het hoofdprobleem ligt. De bevoegdheden van het Europees Parlement zijn nauwelijks geringer dan die van de meeste nationale parlementen. Als medewetgever levert het parlement prestaties waarvan de nationale zusterinstellingen, het Nederlandse incluis, nog veel kunnen leren. Spoeddebatten vinden daar slechts plaats als er reden voor is; dat kan van de Tweede Kamer niet steeds worden gezegd.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Nieuwe tegenstellingen in de democratie

4 september 2011 , 19:00 , door Gastauteur

De klassieke volkspartijen – sociaal- en christendemocraten – hebben zelf een vacuüm geschapen waar vrijzinnige en populistische bewegingen zijn in gestapt, zegt Joop van den Berg in het laatste stuk van zijn drieluik over democratie.

Er is geen twijfel over dat de twee klassieke volkspartijen in Europa bezig zijn aan een neergang. Dat wil niet zeggen dat ze elke verkiezing achteruit gaan, maar op langere termijn verliezen ze structureel aan aanhang. Dat geldt in heel Europa voor zowel de christendemocratie als voor de sociaaldemocratie. Vanouds zijn dat partijen die hun aanhang wisten te vinden in brede lagen van de bevolking. Liberale partijen zijn, daartegenover, steeds betrekkelijke elitepartijen gebleven. Alleen in Nederland en België is het gelukt echte liberale volkspartijen tot stand te brengen. Christelijke partijen en massapartijen van links (in Zuid-Europa eerder communistisch dan sociaaldemocratisch) zullen waarschijnlijk blijken de grote bewegingen te zijn geweest van het industriële tijdperk.

Het geleidelijk verlies van deze twee stromingen, die onder andere in Nederland ooit samen bijna twee derden van de kiezers wisten te mobiliseren heeft tot allerlei effecten geleid. Om te beginnen bleek dat ze niet erg gebouwd waren op de steeds groter complexiteit van de politiek. Die leidde niet tot nieuwe denkbeelden over attractieve vormen van democratisch debat. Zij leidde tot technocratisering van het debat en professionalisering van het publieke ambt.

Ook schrijven voor Sargasso?

Mededeling

Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Diplomademocratie?

3 september 2011 , 19:00 , door Gastauteur

Democratie bloeit bij de gratie van een meervoud aan elites, zegt Joop van den Berg in deze tweede bijdrage van een drieluik over democratie. Het is echter wel belangrijk dat die elites daadwerkelijk representeren.

Het blijft een klassiek probleem van de democratie: het ideaal is een politiek bestel ‘by the people, of the people, for the people’, maar de werkelijkheid laat zien dat ook de democratie niet kan zonder elites. Als het goed is, zo heeft Joseph Schumpeter al eens uiteengezet, onderscheidt de democratie zich van andere stelsels, doordat er sprake is van een meervoud aan elites waartussen burgers periodiek kunnen kiezen.

De vertegenwoordigende democratie organiseert deze elites en bevordert hun responsiviteit. In eenvoudiger Nederlands: door de democratie parlementair te maken weet je een beetje welke elites er aan de macht zijn; weet je ook bij wie je moet zijn met je kritiek en verlangens. In een directe democratie lijkt dat beter gegarandeerd, maar de ervaring heeft al lang geleerd dat ook in een directe democratie leidende elites bestaan; je weet alleen niet wie en waar, omdat de verantwoording en controle nergens zijn geregeld. Geen democratie dus zonder elites; de vraag is slechts in hoeverre het gaat om elites die hun aanhang daadwerkelijk representeren.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Democratie in soorten

2 september 2011 , 19:00 , door Gastauteur

Populisme is ook in Nederland geen nieuw verschijnsel. Joop van den Berg bespreekt in het eerste deel van een drieluik over democratie, welke soorten democratie er zijn en hoe ze zich tot elkaar verhouden.

Over de democratie als politiek stelsel van besluitvorming hebben altijd twee doctrines naast elkaar bestaan. Die verschillen misschien niet fundamenteel van elkaar, maar ze leggen wel heel verschillende accenten met politiek verreikende gevolgen. Ooit heeft de Amerikaanse politicoloog, Robert A. Dahl daar buitengewoon scherpzinnig over geschreven in een klein boekje dat ten onrechte de bescheiden titel Preface to Democratic Theory(1956) heeft meegekregen.

Aan de ene kant staan de pleitbezorgers van de radicale democratie, die het zwaartepunt leggen bij het principe van de altijd en overal beslissende meerderheid. Die mag daarbij niet worden gehinderd door kleine maar taaie elites die voortdurend barri

Doe het veilig met NordVPN

Mededeling

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Een onvoldoende voor de democratie?

2 april 2011 , 08:00 , door Montesquieu Instituut

Een bijdrage van Bert van den Braak. Het stuk is ook te lezen op de site van het Montesquieu Instituut.

De recentelijk verschenen Democratic Audit van Nederland schetst een vrij somber beeld van de toestand van het Nederlandse staatsbestel. Dat bestel is te veel op vertegenwoordiging gericht en te weinig op ‘afrekenen’, zo menen de leiders van het onderzoek dat aan de Audit ten grondslag lag, de hoogleraren Rudy Andeweg en Jacques Thomassen.

Onmiskenbaar kleven er bezwaren aan de wijze waarop in Nederland kiezers invloed kunnen uitoefenen op met name de samenstelling van het kabinet. Kabinetten komen tot stand na een vaak moeizame formatie en de uitkomst kan door sommigen (velen?) als verrassend worden ervaring. In 2003 hadden niet velen voorzien dat D66 zou gaan regeren met CDA en VVD. D66 sloot voor de verkiezingen zo’n combinatie uit. In 2007 kwam min of meer uit nood samenwerking tussen PvdA en ChristenUnie tot stand. In beide jaren was er een (getalsmatige) noodzaak om tot een meerderheidskabinet te komen.

De uitkomst van de jongste verkiezingen was achteraf beschouwd minder verrassend. Samenwerking met de PVV leek voor geen enkele partij direct verkieslijk, maar noch VVD, noch CDA sloten die ‘partij’ uit als mogelijke coalitiepartner. Voor zowel CDA als VVD was samenwerking met de PvdA weinig reëel en dat gold eveneens voor ‘middenvarianten’ met bijvoorbeeld GroenLinks en D66. Al vóór de verkiezingen van vorig jaar was het nauwelijks voorstelbaar dat er opnieuw een regeringscombinatie zou komen waarvan CDA en PvdA de dominante ‘dragers’ zouden zijn. De nieuwe zetelverdeling bevestigde alleen die onmogelijkheid. En dus bleef VVD, CDA en PVV als enige optie over.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Participatory democracy in the EU?

27 december 2010 , 16:00 , door Gastauteur

Een gastbijdrage van Corporate Europe Observatory. Het stuk staat ook op zijn site.

The European Parliament approved last week the final deal on the European Citizens Initiative (ECI), which obliges the European Commission to consider proposals supported by the signatures of one million Europeans. The final deal is a compromise between the Commission and Council, who insisted on administrative hurdles that would have made it very difficult to collect the signatures needed, and MEPs who wanted fewer obstacles. But how much of a boost is this new instrument for democracy and citizens’ power?

The Citizens’ Initiative is presented as a tool to empower citizens. Such a tool is of course much-needed in a European Union that is suffering from a deep democratic deficit, and where citizens are largely sidelined in decision-making, contributing to a strong and deepening sense of political disempowerment. The vacuum that currently exists between citizens and the EU institutions is occupied by professional lobbyists, most of which represent big business interests. It is in this desperate context that the European Citizens’ Initiative is launched.

Introduced as a result of the Lisbon Treaty, the Citizens’ Initiative has even been referred to as a “tool for participatory democracy”. Wikipedia defines participatory democracy as processes that ensure “broad participation of constituents in the direction and operation of political systems” and create “opportunities for all members of a political group to make meaningful contributions to decision-making”.[1] Belgian Secretary of State for European Affairs Olivier Chastel, who negotiated for the Council during the EU Presidency, even claimed that “Thanks to the citizens’ initiative, we will change from representative democracy to participatory democracy!” [2]

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

het Saillant | Burgemeester? De baas!

8 februari 2010 , 13:00 , door Danny Jouwe

In een breuk met de Nederlandse traditie zal de burgemeester in de toekomst het hoofd der gemeente dienen te worden. Hij zal meer bevoegdheden en verantwoordelijkheden dienen te krijgen, en dan natuurlijk rechtstreeks gekozen moeten worden. Dit omdat de stedelijke problemen eenvoudig te groot zullen worden, en het niet meer zal voldoen om de burgemeester slechts de traditionele eerste onder zijns gelijken te laten zijn – in een omgeving waarin iedereen de problemen probeert af te schuiven en, als je ermee wegkomt, de burgervader tot afvoerputje van alle problemen te maken.

In een opiniestuk in de Volkskrant beklaagt de burgemeester van Groningen, Peter Rehwinkel (PvdA), zich dat er wetsvoorstellen klaarliggen voor de nabije toekomst waarin die gezellige burgervader die de schakel vormt tussen gemeenteraad en bestuurscollege tot een straffende burgervader wordt, die belast wordt met preventief fouilleren, straat- en huisverboden uitdelen, woningen van drugsdealers afsluiten, toezicht houden met een woud van camera’s, en ga zo maar door.

Rehwinkel wijst er terecht op dat dit binnen de huidige regels een oneigenlijke last legt op de schouders van de burgervaders. Hij zou het liefst een beetje terugschipperen richting jaren vijftig (toen hijzelf nog niet geboren was). En de wetgever probeert een beetje richting toekomst te schipperen omdat er nu eenmaal grote stedelijke problemen zijn. Maar het zal allemaal niet genoeg zijn, er zal een burgemeester dienen te komen met meer bevoegdheden, eentje die met de vuist op tafel kan slaan, eentje die – on-Nederlands? – de baas is.